«Αυτό είναι ο Λίμο. Ένα απλό λεμόνι που γεννήθηκε με ένα χάρισμα. Πόδια. Κι έτσι δημιουργήθηκε γι αυτόν ένας θρύλος, βασισμένος σε μη επιβεβαιωμένες φήμες. Κι όταν όλοι νομίζουν ότι είσαι ήρωας, τι κάνεις;», αναρωτιέται ο συγγραφέας Βαγγέλης Ηλιόπουλος, με αφορμή την δημιουργία του νέου του «χάρτινου» ήρωα, που έχει τον τίτλο «Λίμο ο Λεμονάκης» και μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Κόκκινη κλωστή δεμένη» στην Πάτρα.
Δημοφιλής συγγραφέας και δημιουργός επιτυχημένων βιβλίων με τους πιο αναγνωρίσιμους ήρωες που έχει να δείξει η ελληνική παιδική λογοτεχνία, όπως ο Τριγωνοψαρούλης, ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος είναι φέτος υποψήφιος για το H.C.Andersen Award και Πρεσβευτής Παιδικού Βιβλίου 2018. Με αφορμή τον «Λίμο» που είναι το πρώτο βιβλίο της σειράς «Ιστορίες από τα τετράδια της Φύσης», ο αγαπημένος συγγραφέας των παιδιών μιλά στο artplay.gr.
-Τι καινούργιο φέρνει ο «Λίμο ο Λεμονάκης», ο ήρωας που γεννιέται με το νέο σας βιβλίο;
«Είναι σημαντικό για εμένα οι ιστορίες και τα παραμύθια μου να γεννούν ήρωες. Ήρωες που ήρθαν για να μείνουν και να συντροφεύουν τα παιδιά. Ο Τριγωνοψαρούλης, ο οποίος φέτος συμπληρώνει 20 χρόνια αγάπης από εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά, είναι ένα τρανταχτό παράδειγμα. Οι περιπέτειές του βρίσκονται σε οχτώ βιβλία και αυτό δείχνει ότι μου είναι αδύνατον να εγκαταλείψω τους ήρωές μου. Πορεύομαι μαζί τους. Ο Λίμο τώρα είναι μια ξεχωριστή περίπτωση γιατί υπήρξε! Δεν τον έπλασε εξ ολοκλήρου η φαντασία μου. Ναι, ήταν ένα λεμόνι σε μια λεμονιά στην Αιγιάλεια. Μου το έφερε όλο χαρά ο πατέρας της γυναίκας μου κι εγώ το πήρα και το έδειχνα στα παιδιά. Αυτά άρχιζαν να μαντεύουν την ιστορία του και να φτιάχνουν με τη φαντασία τους τις πιο απίθανες ιστορίες. Γεννήθηκε τότε στο μυαλό μου το όνομά του και τους το είπα. Αλλά ήταν αδύνατον να τα πείσω ότι δεν ήταν ήρωας. Αυτό είναι ο Λίμο. Ένα απλό λεμόνι που γεννήθηκε με ένα χάρισμα. Πόδια. Κι έτσι δημιουργήθηκε γι αυτόν ένας θρύλος, βασισμένος σε μη επιβεβαιωμένες φήμες. Κι όταν όλοι νομίζουν ότι είσαι ήρωας, τι κάνεις;”
-Είναι βάρος να έχεις ένα χάρισμα;
«Κάθε τι διαφορετικό, κάθε τι αλλιώτικο, κάθε τι που ξεφεύγει από το μέσο όρο, προκαλεί το θετικό ή αρνητικό ενδιαφέρον της κοινωνίας, μιας κοινωνίας που θα μας ήθελε όλους ίδιους κι απαράλλαχτους. Πόσο βαρετό θα ήταν αυτό! Η ομορφιά στη φύση είναι η ποικιλία. Τίποτα δεν είναι ολόιδιο. Ένα χάρισμα λοιπόν θα μπορούσε να είναι μέσο για να ανέλθει κάποιος, αλλά και τεράστιο βάρος που μπορεί να τον συνθλίψει, ειδικά όταν έχει γεννήσει στους άλλους υπερβολικές προσδοκίες. Και θυμίζω ότι στην ιστορία μας όλοι περιμένουν τον Λίμο να γυρίσει για να νικήσει τους Λεμονοστύφτες που έχουν ερημώσει τη χώρα των λεμονιών».
-Οι ανεπιβεβαίωτες φήμες μπορούν να ποδηγετήσουν μια κοινωνία;
«Απόλυτα. Κι ειδικά σήμερα που η πληροφορία διαχέεται με τεράστια ταχύτητα, πριν προλάβει να επιβεβαιωθεί η εγκυρότητά της. Η παραπληροφόρηση είναι ένα όπλο στην διαμόρφωση των απόψεων των μαζών. Οφείλουμε λοιπόν να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας να γνωρίζουν πώς να εξετάζουν την αλήθεια μιας πληροφορίας. Το «λέει στο ίντερνετ» δεν είναι ασφαλές και αξιόπιστο και αυτό πρέπει να το καταλάβουν. Μπορεί να «λέει ό, τι θέλει στο ίντερνετ». Ο καθένας έχει την ευθύνη για όσα πιστεύει και αποδέχεται ως αληθινά».
-Τελικά ο Λίμο επιβεβαιώνει τη φήμη του;
«Ένας λογοτεχνικός ήρωας δεν μπορεί να μην κάνει κάτι ηρωικό. Αν και δεν επιβεβαιώνει τις φήμες, αντίθετα προσπαθεί να πείσει τα λεμόνια ότι δεν ήταν ποτέ ούτε ποδοσφαιριστής, ούτε μοντέλο, ούτε παρουσιαστής, ούτε δήμαρχος, ούτε βουλευτής και την κρίσιμη στιγμή της μάχης κάνει αυτό που μπορεί. Αφού έχει πόδια, κλωτσάει έναν λεμονοστύφτη. Και μόνο που συνειδητοποιούν οι λεμονοστύφτες ότι ο θρυλικός Λίμο είναι εκεί τρέπονται σε φυγή! Αν το ηρωικό είναι να δίνεις μια κλωτσιά, ναι το κάνει! Αλλά γι αυτόν είναι κάτι απολύτως φυσιολογικό».
-Τα παραμύθια δεν μας έχουν συνηθίσει σε πολύ σύγχρονα θέματα, όπως αυτά που γράφετε εσείς. Τον Λίμο γιατί να τον διαβάσει ένα παιδί;
«Νομίζω ότι τα κλασικά παραμύθια με τον τρόπο τους τα έχουν πει όλα. Εμείς ξαναλέμε αυτό που έχει ήδη ειπωθεί από τα κλασικά παραμύθια, προσαρμοσμένο όμως στα όσα αντιμετωπίζει το σύγχρονο παιδί. Το σημερινό παιδί δεν θα διασχίσει το δάσος και δεν θα φοβηθεί τα ουρλιαχτά των λύκων. Το σημερινό παιδί όμως πιθανόν θα φοβηθεί από ένα απειλητικό μήνυμα που έλαβε στον υπολογιστή του. Αφουγκράζομαι λοιπόν τις αγωνίες του σημερινού παιδιού και έτσι γεννιούνται τα παραμύθια και οι ιστορίες μου. Μην ξεχνάτε ότι ως εκπαιδευτικός είμαι καθημερινά με εκατοντάδες παιδιά. Όμως αυτά αφορούν τους μεγάλους. Ένα παιδί δεν διαβάζει γι αυτούς τους λόγους ένα βιβλίο. Τα παιδιά διαβάζουν ένα βιβλίο για να απολαύσουν την ανάγνωση και να περάσουν καλά! Θα του έλεγα λοιπόν για το Λίμο ότι είναι ευκαιρία να διασκεδάσει γνωρίζοντας ένα νέο φίλο, ένα λεμόνι με πόδια! Κι ο Λίμο Λεμονάκης έχει πολλά να του πει».
-Πώς ο Τριγωνοψαρούλης σας καθιέρωσε ως το συγγραφέα της αποδοχής και της αλληλοκατανόησης;
«Πριν είκοσι χρόνια η έννοια της αποδοχής του διαφορετικού ήταν εντελώς νέα. Ούτε η κοινωνία, ούτε το σχολείο, που είναι καθρέφτης της, είχαν συνειδητοποιήσει τις μετατροπές που θα έφερναν η πολυπολιτισμικότητα, η διακήρυξη των δικαιωμάτων του παιδιού και η επικράτηση ενός δημοκρατικού και παιδοκεντρικού μοντέλου εκπαίδευσης. Ο Τριγωνοψαρούλης μίλησε πρώτος για όσα είπαν άλλοι μετά. Και δεν είναι μόνο ο Τριγωνοψαρούλης. Σε όλα τα βιβλία μου υπάρχει η έννοια της αγάπης και της αποδοχής χωρίς όρους. Κι ο Λίμο, που ξεχωρίζει όχι λόγω κάποιας δυσκολίας, αλλά εξαιτίας ενός χαρίσματος, χρειάζεται αποδοχή και κατανόηση. Αυτές είναι και οι δυο λέξεις οι οποίες χαρακτηρίζουν το έργο μου στο φάκελο υποψηφιότητας του Βραβείου Άντερσεν».
-Πόσο σημαντική είναι αυτή η υποψηφιότητα και το Βραβείο Άντερσεν;
«Το Βραβείο Άντερσεν είναι το σημαντικότερο διεθνές βραβείο παιδικού βιβλίου σε συγγραφέα και σε εικονογράφο. Η διεθνής επιτροπή, με μέλη από κάθε γωνιά της Γης, θα μελετήσει τους φακέλους και θα αποφασίσει. Ξέρω ότι δεν είναι εύκολο να βραβευτεί κανείς κρινόμενος από μετάφραση πέντε βιβλίων του. Όμως και μόνο η υποψηφιότητα είναι σημαντική και τιμητική, όταν μάλιστα εκπροσωπείς μια χώρα γράφοντας σε μια γλώσσα, φορέα διανόησης και πολιτισμού με τεράστια ιστορία. Ευχαριστώ το Ελληνικό Τμήμα της ΙΒΒΥ – Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου που με τίμησε με την υποψηφιότητα αυτή. Έκανα ό, τι μπορούσα για να έχω έναν φάκελο αντιπροσωπευτικό του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού».
-Σε μια τέτοια διεθνή υποψηφιότητα σημαντικό ρόλο παίζουν και οι εικονογραφήσεις των βιβλίων σας, αφού πριν ακόμη οι κριτές διαβάσουν τις μεταφράσεις, θα ξεφυλλίσουν τα βιβλία. Ποια είναι η σχέση σας με τους εικονογράφους σας; Με τη Σάντρα Ελευθερίου από την Κύπρο πώς συνεργαστήκατε;
«Είμαι πολύ τυχερός γιατί έχω συνεργαστεί με τον πιο αρμονικό τρόπο με σπουδαίους εικονογράφους. Η δημιουργία ενός βιβλίου είναι δουλειά μιας ομάδας που τα μέλη της πρέπει να έχουν κοινή γλώσσα και κοινό αισθητήριο. Για τη Σάντρα μου μίλησε μια φίλη συγγραφέας και δώσαμε ένα ραντεβού στο αεροδρόμιο της Λάρνακας να γνωριστούμε. Στο πρώτο πεντάλεπτο της συνάντησής μας, της πρότεινα να ζωγραφίσει αφιλοκερδώς ένα παραμύθι μου το οποίο είχα χαρίσει στο Παιδικό Μουσείο Κύπρου. Δέχτηκε! Και έτσι γεννήθηκε το πρώτο μας βιβλίο, το «Μια μάσκα μαγική» από τις Εκδόσεις Παιδικού Μουσείου Κύπρου. Περάσαμε τόσο ωραία, αν και μας χώριζαν πολλά μίλια θάλασσας, που αποφασίσαμε να συναντηθούμε ξανά. Κι έτσι γεννήθηκε ο Λίμο. Η Σάντρα άφησε όλο το ταλέντο, τη φαντασία και το χιούμορ της να μεγαλουργήσουν».
-Σε αυτή τη δημιουργική ομάδα εντάσσεται πρωτίστως ο εκδότης. Πώς αποφασίσατε να εκδώσετε τον Λίμο σε έναν εκδότη με έδρα την Πάτρα;
«Σίγουρα θεωρώ τον εκδότη βασικό μέλος της δημιουργικής ομάδας η οποία γεννά ένα βιβλίο μαζί με τον συγγραφέα, τον εικονογράφο, τον art director και τον επιμελητή. Ίσως και το βασικότερο. Οι εκδότες του οίκου «Κόκκινη Κλωστή Δεμένη» ήταν, πριν συνεργαστούμε, φίλοι μου. Ο Λίμο όμως είναι Αχαιός ο ίδιος, αφού πρόκειται για το λεμόνι μιας λεμονιάς της Αιγιάλειας. Δεν μπορούσε η ιστορία του παρά να εκδοθεί από έναν οίκο της Πάτρας! Θεωρώ άλλωστε σημαντικό να στηρίζουμε περιφερειακούς εκδότες και γενικά εστίες πολιτισμού που δρουν πέρα από την Αθήνα».
-Εκτός από υποψήφιος Άντερσεν είστε και Πρεσβευτής Παιδικού Βιβλίου 2018. Τι σημαίνει ουσιαστικά αυτός ο τίτλος;
«Το Ελληνικό Τμήμα της ΙΒΒΥ αποφάσισε το 1016 πως κάθε υποψήφιος για το Βραβείο Άντερσεν, θα είναι και πρεσβευτής παιδικού βιβλίου. Φέτος λοιπόν είναι ο εικονογράφος Χρήστος Δήμος και εγώ. Και τι χρειάζεται να έχει ένας πρεσβευτής; Κάτι που δεν γνωρίζουν όλοι! Κάτι που πρέπει να το εκπροσωπήσεις για να βοηθήσεις να αναδειχτεί η αξία του! Το παιδικό βιβλίο είναι σήμερα παραγκωνισμένο. Δεν το συναντάς, δεν ακούς γι αυτό, δεν το βλέπεις συνεχώς μπροστά σου. Το στηρίζουν μόνο οι εκπαιδευτικοί και οι βιβλιοθηκονόμοι. Δεν αρκεί. Πρέπει οι γονείς να αναγνωρίσουν την αξία του. Η πολιτεία να έχει συγκεκριμένη πολιτική στήριξής του. Τα μέσα να το προβάλλουν και να το προωθούν. Να τι έχει να κάνει ο πρεσβευτής με όσα μέσα διαθέτει. Να βοηθήσει να φτάσει το βιβλίο παντού».
Μάνια Ζούση
