Μια παρέα καλλιτεχνών με σημαντικές σπουδές και χιλιόμετρα στον χώρο της μουσικής και του λυρικού τραγουδιού, πλαισιωμένοι από νέους ταλαντούχους ομοτέχνους τους, δημιούργησαν έναν ανεξάρτητο θίασο όπερας, πέρασαν το ποτάμι και τραβώντας δυτικά
στάθμευσαν στον Βοτανικό, λίγο μετά τις γραμμές του τρένου, στην οδό Φαλαισίας και στο θέατρο OLVIO. Θέλοντας να κάνουν πρώτα από όλα το κέφι τους, κατέδειξαν επί της ουσίας ότι η όπερα, πρέπει και μπορεί να απευθύνεται σε ένα ευρύ κοινό, που συναντιέται όχι απαραίτητα σε βελούδινα καθίσματα και κόκκινα χαλιά. Και για να συστηθούν σε αυτό το άλλο κοινό, επέλεξαν την κωμική όπερα του Όφενμπαχ «Ωραία Ελένη».
Αντλώντας υλικό από τον διάσημο μύθο, ο Ζακ Όφενμπαχ μπορεί να δημιούργησε μια σατιρική όπερα από στοιχεία της κλασικής ελληνικής μυθολογίας, αλλά κυρίως προχώρησε σε ένα καυστικό σχόλιο για τον σχεδόν παρακμιακό τρόπο ζωής των Γάλλων μεγαλοαστών στα μέσα του 17ου αιώνα. Το αποτέλεσμα υπήρξε ένα απολαυστικό έργο που δεν είχε καμιά πρόθεση να φανεί σοβαρό και το οποίο ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Αθήνα, 150 χρόνια μετά την πρώτη παρουσίασή του στο Παρίσι.
Η «Ωραία Ελένη» παρουσιάζεται στο Θέατρο OLVIO στον Βοτανικό, κάθε Σάββατο και Κυριακή, σε σκηνοθεσία Παναγιώτη Αδάμ, ενορχήστρωση και διασκευή Μιχάλη Παπαπέτρου, μουσική διεύθυνση Θοδωρή Ιωσηφίδη και ένα επιτελείο εξαιρετικών μουσικών και λυρικών τραγουδιστών.
Ο τενόρος Αντώνης Σιγάλας, που ερμηνεύει τον Μενέλαο, εξηγεί στην “Αυγή”, πως η παράσταση «κρατά το σατιρικό στοιχείο προσπαθώντας να τονίσει τη σχέση της ίντριγκας με τη σημερινή εποχή, μια και το ζήτημα της εξουσίας και της διαπλοκής δείχνει να είναι περισσότερο εμφανές από ποτέ στην πολιτική ζωή της σημερινής Ελλάδας».
* Ο Όφενμπαχ στην «Ωραία Ελένη» στηλιτεύει τα πολιτικά και κοινωνικά ήθη της εποχής του. Τι αντίκρισμα βρίσκει αυτό σήμερα στην Ελλάδα της κρίσης;
Στη σημερινή εποχή η διαπλοκή της πολιτικής με την οικονομική εξουσία είναι περισσότερο από εμφανής. Οι μνημονιακές πολιτικές, για να περάσουν, είχαν ανάγκη το κράτος έκτακτης ανάγκης που οικοδομήθηκε στη χώρα μας τα τελευταία 4,5 χρόνια. Από τους πρώτους που πλήρωσαν τη νύφη ήταν ο Πολιτισμός, με την περικοπή μέχρι εξαφανίσεως τον επιχορηγήσεων του κράτους προς καλλιτεχνικούς οργανισμούς. Έχουμε δηλαδή την αποχώρηση του κράτους από τον Πολιτισμό και την παράδοσή του στα μεγάλα ιδιωτικά συμφέροντα που λειτουργούν με μοναδικό κριτήριο το οικονομικό κέρδος. Αυτό ουσιαστικά οδηγεί σε εξαθλίωση τους ανθρώπους που ασχολούνται με τα καλλιτεχνικά επαγγέλματα.
Αντίστοιχα στη Γαλλία την εποχή του Όφενμπαχ είχαμε την επανάσταση του 1848, τη διαφθορά της Γαλλικής Αυλής, τη φτωχοποίηση του λαού, που οδήγησε στην Παρισινή Κομούνα το 1871. Βλέπετε πόσες ομοιότητες υπάρχουν; Κι όμως εκείνη την εποχή ο Όφενμπαχ έγραψε τα μεγαλύτερά του έργα, και δεν ήταν ο μόνος. Με τον ίδιο τρόπο σήμερα μια ομάδα ανθρώπων του θεάτρου και της όπερας διψάνε για δημιουργία. Και αυτή κανείς δε μπορεί τους τη στερήσει!
* Η φετινή θεατρική χρονιά, ίσως περισσότερο από ποτέ, χαρακτηρίζεται από όπερες και οπερέτες που αφήνουν τις παραδοσιακές αίθουσες και κατεβαίνουν στις γειτονιές. Ποια ανάγκη πιστεύετε ότι εξυπηρετεί κάτι τέτοιο σε μια χώρα που δεν έχει και τόσο παράδοση στο είδος; Εσείς γιατί το επιχειρείτε;
Θα διαφωνούσα ότι η Ελλάδα δεν έχει παράδοση στο είδος. Μπορεί να μην έχουμε την παράδοση που έχει για παράδειγμα η Ιταλία, η Γερμανία ή η Γαλλία, χώρες στις οποίες τους προηγούμενους αιώνες γεννήθηκε και αναπτύχθηκε η όπερα και που τελικά βρήκε αποδοχή ως λαϊκό είδος, αλλά η Ελλάδα συμμετείχε και συμμετέχει στο οπερατικό γίγνεσθαι με την παραγωγή πολλών και σημαντικών τραγουδιστών.
Αν υποθέσουμε ότι η έλλειψη παράδοσης αναφέρεται στη σχέση του κοινού με την όπερα, πράγματι η όπερα στην Ελλάδα δεν είναι λαϊκό είδος. Ενώ οι Έλληνες τραγουδούν συνεχώς, μερικές φορές ακόμα και οπερατικές μελωδίες, χωρίς να γνωρίζουν ότι αυτές ανήκουν σε μια συγκεκριμένη όπερα, εμφανίζονται διστακτικοί στο να παρακολουθήσουν μια παράσταση όπερας. Αυτό οφείλεται καθαρά στην έλλειψη παιδείας και στον τρόπο με τον οποίο το ελληνικό κράτος έχει αντιμετωπίσει τη συγκεκριμένη τέχνη εδώ και δεκαετίες.
Και οφείλω να πω εδώ ότι η συγκεκριμένη έλλειψη παιδείας υπάρχει και στους ίδιους τους κρατικούς αξιωματούχους και κυρίως σε αυτούς που ασχολούνται με τον πολιτισμό. Ας δούμε για παράδειγμα ποιοι είναι αυτοί που κάθε φορά “παρκάρονται” στο υπουργείο Πολιτισμού χωρίς να έχουν γνώση του αντικειμένου.
Το γεγονός της παρουσίασης παραστάσεων όπερας από ανεξάρτητους θιάσους τα τελευταία χρόνια έρχεται να δώσει λύση σε ένα μεγάλο πρόβλημα. Στην Ελλάδα υπάρχουν πολλοί και σημαντικοί καλλιτέχνες που ασχολούνται με την όπερα και οι οποίοι δεν μπορούν να παρουσιάσουν τη δουλειά τους γιατί, με δεδομένο ότι στη χώρα υπάρχει μόνο ένα λυρικό θέατρο, αναγκαστικά κάποιοι άνθρωποι μένουν χωρίς επαγγελματικό αντικείμενο. Από την άλλη υπάρχουν τόσα σημαντικά έργα του λυρικού δραματολογίου, που ενδεχομένως δεν χωράνε στον προγραμματισμό του ενός και μόνου λυρικού θεάτρου, όπως για παράδειγμα η “Ωραία Ελένη” του Όφενμπαχ που παρουσιάζουμε και που στην Αθήνα δεν έχει ανέβει ποτέ.
Εκεί λοιπόν εμείς, ως ανεξάρτητος θίασος όπερας, μια παρέα ανθρώπων με σημαντικές σπουδές αλλά και παρουσία στον χώρο, πλαισιωμένοι από μερικούς εξαιρετικά ταλαντούχους καινούργιους, ερχόμαστε να κάνουμε πρώτα απ’ όλα το κέφι μας, να εκφραστούμε καλλιτεχνικά και να δείξουμε ότι σημαντικά πράγματα μπορούν να γίνουν και να έχουν την αποδοχή ενός ευρύτερου κοινού πέρα από το παραδοσιακό κοινό της όπερας, χωρίς να κάνουμε εκπτώσεις στο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα ή να πέσουμε στην ευτέλεια.
* Ποιο είναι το στοίχημα της παράστασης, που συνδυάζει θεατρικότητα αλλά και εμπνευσμένη μουσική, και ποια η νέα ανάγνωση που προτείνει;
Η μουσική του Όφενμπαχ είναι μια μουσική που στην ουσία κάνει θέατρο από μόνη της μιας και ακούγοντάς την έρχονται εικόνες στο μυαλό. Αλλά ταυτόχρονα έχει πολύ έντονο το κωμικό στοιχείο, στην ουσία είναι μια φάρσα. Ο χαρακτήρας του Μενέλαου, βασιλιά της Σπάρτης, είναι μια καρικατούρα, ενώ κριτικάρεται ακόμα και ο εθνικισμός και η σχέση της Εκκλησίας με την εξουσία μέσα από το τρίο Μενέλαου – Κάλχα – Αγαμέμνονα, που έχει τον χαρακτηρισμό Πατριωτικό Τρίο.
Εμείς κρατήσαμε το σατιρικό στοιχείο στον διάλογο και προσπαθήσαμε να τονίσουμε τη σχέση όλης της ίντριγκας με τη σημερινή εποχή, μια και το ζήτημα της εξουσίας και της διαπλοκής νομίζω ότι είναι περισσότερο εμφανές από ποτέ στην πολιτική ζωή της Ελλάδας σήμερα. Από την άλλη μεριά παρουσιάζουμε το έργο χωρίς χορωδία, τα χορωδιακά τα τραγουδάμε εμείς οι ίδιοι που κάνουμε και τους ρόλους, ενώ έχει γίνει μια μεταγραφή για μια μικρή ορχήστρα τεσσάρων οργάνων, η οποία δένει εξαιρετικά με το όλο εγχείρημα.
Τέλος έχουμε κάνει μια μετάφραση του κειμένου και όλη η όπερα, μουσικά μέρη και πρόζα, ακούγεται στα ελληνικά, οπότε αίρεται κατ’ αυτόν τον τρόπο ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για το ελληνικό κοινό που είναι το θέμα της γλώσσας και της επίδρασης που αυτή έχει στη συναισθηματική αντίδραση του κοινού.
Μάνια Ζούση
Πηγή : Αυγή
