Βιβλίο

«Το κολύμπι μέσα στους κύκλους του χρόνου είναι για μένα η μαγεία της γραφής»

«Το παραμύθι λέει τα πιο σοφά πράγματα με τρόπο απλό και αλληγορικό, χωρίς διδακτισμό και δασκαλίστικη καθοδήγηση. Έχει μια ελευθερία, μια εκτίναξη που σε ανεβάζει πάνω από τα καθημερινά και τα τετριμμένα, ενώ παράλληλα κρατάει τη σκέψη σε εγρήγορση», αφηγείται η Μαρία Σκιαδαρέση με αφορμή το νέο λιλιπούτειο βιβλίο της «Γιλάν η πριγκίπισσα των φιδιών», που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη.

«Γιλάν στα τουρκικά θα πει φίδι», εξηγεί η συγγραφέας, για μια γοητευτική ιστορία με όλα τα παραδοσιακά στοιχεία ενός παραμυθιού, που ξέρει να περικλείει το νόημα της ζωής, εμπνευσμένη από το μυστήριο και την σαγήνη της Ανατολής, τιμής ένεκεν, όπως λέει σε ένα μυθολογικό ον και καλό πνεύμα, με το όνομα Σαχμαράν, που σημαίνει βασιλιάς των φιδιών.

Μας μιλά επίσης για την επιστροφή των παραμυθιών τα τελευταία χρόνια ως γραφή και τρόπο αφήγησης, αποκαλύπτοντας πως από μικρή της άρεσε όχι μόνο να ακούει και να διαβάζει παραμύθια αλλά και να αφηγείται δικές της ιστορίες. Δεν διστάζει μάλιστα να πει: «Ήμουν παραμυθόπαιδο»!

  • Σπάνια πια μιλάμε με παραμύθια. Και σπανιότερα τα συναντάμε σε γραπτή μορφή. Πώς φτάσατε στην «Γιλάν» ;

«Είναι ένα παραμύθι εντελώς δικό μου, μυθοπλασία απ’ την αρχή ως το τέλος. Το μόνο που υπήρχε και κάποτε άκουσα γι’ αυτό ήταν ένα όνομα, Σαχμαράν, και η πληροφορία πως πρόκειται για ένα μυθολογικό ον της Ανατολής. Η λέξη προέρχεται από το σαχ που σημαίνει βασιλιάς και το μαράν που σημαίνει φίδι, δηλαδή βασιλιάς των φιδιών. Θεωρείται καλό πνεύμα που βοηθάει τους ανθρώπους που ζουν στη φύση. Όταν λοιπόν πρωτάκουσα γι’ αυτό, θέλησα να γράψω ένα δικό μου παραμύθι επικεντρωμένο σε μια φανταστική κόρη της Σαχμαράν, την Γιλάν, τοποθετημένο στην Ανατολή, τιμής ένεκεν προς αυτό το καλό πνεύμα.

Ως μια φανταστική ιστορία με έντονη υπερβολή προς τον εντυπωσιασμό, κάτι σαν συνέχεια του μύθου, το παραμύθι, εξυπηρετούσε κυρίως τις κοινωνίες του προφορικού λόγου. Γι’ αυτό και όταν ο γραπτός λόγος κυριάρχησε, το παραμύθι όπως το ξέραμε, σε γραπτή πλέον φόρμα και ύφος, έχασε τη δύναμή του. Στα νεότερα χρόνια άρχισαν σιγά σιγά να καταγράφονται παραμύθια που είχαν σωθεί από στόμα σε αυτί και να γίνονται κομμάτι του γραπτού λόγου. Επίσης άρχισαν να γράφονται και καινούργια που απευθύνονταν κατά βάση σε παιδιά αφού το μυθιστόρημα και γενικά η ρεαλιστική αφήγηση είχαν κερδίσει εντωμεταξύ έδαφος ως αναγνωστική ψυχαγωγία των ενηλίκων. Έτσι όταν ο σύγχρονος άνθρωπος μιλάει πια για παραμύθι θεωρεί αυτομάτως φυσικό του αποδέκτη το παιδί. Δεν είναι όμως καθόλου έτσι τα πράγματα και θα λέγαμε πως τα τελευταία χρόνια με τους αφηγητές παραμυθάδες το παραμύθι επανατοποθετείται στο επίπεδο από το οποίο ξεκίνησε ενώ κάποιοι συγγραφείς έχουν αρχίσει να γράφουν και παραμύθια για όλες τις ηλικίες. Ένα τέτοιο παραμύθι είναι η Γιλάν».

  • Ποιά είναι η σχέση που έχετε με τα παραμύθια;

«Μικρή ήμουν παραμυθόπαιδο. Μου άρεσε όχι μόνο να ακούω παραμύθια και αργότερα να διαβάζω, αλλά και να αφηγούμαι δικές μου ιστορίες που συνέθετα, έτσι στο φτερό, στους φίλους, στα ξαδέρφια μου, ακόμα και στους μεγάλους. Τα έλεγα μάλιστα με τέτοιο τρόπο που πολλοί τα θεωρούσαν αληθινές ιστορίες. Τόσο, που όταν το ανακάλυπταν ή το ομολογούσα, με έλεγαν φαντασιόπληκτη. Όταν πήγα στο γυμνάσιο τέλειωσε όλη αυτή η σύγχυση φαντασίας και πραγματικότητας αλλά μου έμεινε το μικρόβιο της μυθοπλασίας. Επίσης γοητευόμουν πολύ από ιστορίες θυμοσοφίας όπως αυτές του Νασρεντίν Χότζα που άκουγα από τον πατέρα μου. Τις έλεγε όμορφα και σοβαρά χωρίς να χαμογελάει καν, με αποτέλεσμα να λύνομαι στα γέλια. Τις λάτρευα αυτές τις ιστορίες! Δεν είναι τυχαίο που πριν πέντε χρόνια ανέλαβα να αποδώσω στα ελληνικά ιστορίες του Χότζα, μεταφρασμένες και διασκευασμένες από τον Φαρούκ Τουντζάι και με τη βοήθεια δεκάδων ανθρώπων που μας αφηγήθηκαν πάμπολλες ιστορίες. Είναι ένα συλλογικό έργο για το οποίο είμαι περήφανη που το επιμελήθηκα και μορφολογικά, ως βιβλίο. Εκδόθηκε και κυκλοφορεί από το Κέντρο Ανατολικών Γλωσσών και Πολιτισμού».

  • Τι είναι αυτό που σας γοητεύει σε αυτά ;

«Κυρίως το γεγονός ότι λένε τα πιο σοφά πράγματα με τρόπο απλό και αλληγορικό, χωρίς διδακτισμό και δασκαλίστικη καθοδήγηση. Το αληθινό παραμύθι έχει μια ελευθερία, μια εκτίναξη που σε ανεβάζει πάνω από τα καθημερινά και τα τετριμμένα ενώ παράλληλα κρατάει τη σκέψη σε εγρήγορση. Είναι το καταλληλότερο πεδίο ενεργοποίησης λόγου και συναισθήματος συγχρόνως. Κατ’ εμέ το παραμύθι υπηρετεί την ψυχαγωγία με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου, αγωγή της ψυχής με τρόπο ευχάριστο».

  • Προς ποια κατεύθυνση είναι στραμμένη η συγγραφική σας προσοχή και αναζήτηση;

«Συνήθως με γοητεύει το παρελθόν ως βάθος της ιστορίας που πραγματεύομαι και η σχέση του με το παρόν. Στην ουσία δηλαδή με γοητεύει ο χρόνος. Θα έλεγα πως αυτός είναι ο πυλώνας όλων των έργων μου. Με συγκινεί το γεγονός πως ξέρει να κρύβεται τόσο καλά και να μας παραπλανεί τόσο αποτελεσματικά, που νομίζουμε πως έχουμε τον έλεγχό του ενώ εκείνος μας ελέγχει απόλυτα. Και η μεγαλύτερη παραπλάνησή του είναι πως ενώ μας κάνει να νομίζουμε ότι είναι ευθύγραμμος, κινείται διαρκώς μέσα σε επάλληλους κύκλους. Το κολύμπι μέσα σε αυτούς τους κύκλους είναι για μένα η μαγεία της γραφής».

Μάνια Ζούση
Πηγή: Νέα Σελίδα