Λογοτεχνικό πείραμα ή ο θρίαμβος της προφορικότητας ενός κειμένου; Ηχογραφημένο μυθιστόρημα το «Ημερολόγιο της Αλοννήσου» του Θανάση Βαλτινού που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Εστία», αποτελεί ένα μοναδικό έργο, που εμπεριέχει σκηνοθεσία, σιωπές, σπαράγματα και θραύσματα ήχων και ανθρώπινου λόγου κι όπου ο δημιουργός μοιάζει να ερμηνεύει το ίδιο το δημιούργημά του , ηθοποιός μαζί και σκηνοθέτης μικρών παραληρηματικών μονόπρακτων.
Ελάχιστα γνωστό, είναι ένα μυθιστόρημα αποτυπωμένο σε CD που κυκλοφόρησε εκτός εμπορίου και σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων στο τέλος του 2009, έχοντας την δική του ιστορία και μια μακρά κυοφορία και επεξεργασία.
Όπως σημειώνει ο Κωστής Δανόπουλος, που υπογράφει την φιλολογική επιμέλεια και το επίμετρο, «ο αναγνώστης πρέπει να επιχειρήσει μόνος του, εν είδη άσκησης, να οργανώσει την αφηγηματική ροή και να αποκρυπτογραφήσει το περιεχόμενο. Εδώ δεν έχουμε μόνον έναν αναγνώστη, αλλά και έναν ακροατή του μυθιστορήματος. Για να ερμηνεύσει κάποιος αυτό το βιβλίο θα πρέπει να έχει και την ηχητική, την ηχογραφημένη εκδοχή του. Δεν μπορεί να το διαβάσει μόνο, καθώς ο λόγος είναι αποσπασματικός. Δεν περιέχει τους ήχους και τις διακυμάνσεις της φωνής, το ηχόχρωμά της. Με το βιβλίο αυτό ο Βαλτινός θέλησε να δώσει στην μυθοπλασία μια σωματικότητα. Κάτι που ξεφεύγει από το χαρτί. Και με το CD υπάρχει μια διασπορά σημασιών που δεν μπορεί να δώσει το έντυπο κείμενο. Ο Βαλτινός δοκιμάζει την προφορικότητα που δεν προκύπτει, αν και έχει λύσει αρκετά νωρίς το θέμα αυτό. Έτσι το όλο εγχείρημα γίνεται ειρωνικό. Καθώς η λογοτεχνία δεν μπορεί να γραφτεί με όρους προφορικότητας», υποστηρίζει.
Το «Ημερολόγιο της Αλοννήσου» είναι ένα ανοίκειο μυθιστόρημα, αποσπασματικής και υβριδικής γραφής, που υπονομεύει κάθε έννοια γραμμικής αφήγησης.
Περιέχει μια σειρά από μονολόγους, θραύσματα φράσεων και λέξεων, μια λούπα από ερωτικούς στεναγμούς και ρήματα πόθου και διεκδίκησης, επιφωνήματα, ψιθύρους και κραυγές που εναλλάσσονται με δελτία καιρού και ειδήσεις.
Ο ίδιος ο συγγραφέας έχει πει ότι από το 1991 επεξεργάζεται ένα αρκετά φιλόδοξο βιβλίο, ένα ηχογραφημένο μυθιστόρημα, φτιαγμένο αποκλειστικά με ήχους και συζητήσεις που άλλοτε σκηνοθετήθηκαν κι άλλοτε καταγράφηκαν κρυφά ή τυχαία, δημιουργώντας ένα βιβλίο CD.
«Το μοτίβο του μαγνητοφώνου είναι προσφιλές στον Βαλτινό καθώς χρησιμοποιείται ως συγγραφικό τέχνασμα δημιουργίας αυθεντικότητας. Μασκαρεύεται ότι κάνει προφορική λογοτεχνία, αλλά όταν μπαίνει στο στούντιο, κάνει ο ίδιος τον σκηνοθέτη, έχει ηθοποιό, άλλες φωνές, είναι ένα σκηνοθετημένο εγχείρημα», εξηγεί ο Δανόπουλος που μιλά για ένα «τριμερές μυθιστόρημα». Το πρώτο είναι ένα δοκίμιο που επαγγέλλεται και ζητάει την επιστροφή της προφορικότητας, το δεύτερο ένα διήγημα που μας εισάγει σε έναν από τους κύριους χαρακτήρες του έργου και το τρίτο είναι το κυρίως μυθιστόρημα που αποτυπώνεται και στην ηχογραφημένη εκδοχή του, που αποτελείται από ξεχωριστούς αφηγηματικούς ιστούς, μερικοί από τους οποίους ακολουθούν τις δικές τους διαδρομές.
Σύμφωνα με τον επιμελητή του έργου ο Βαλτινός ευαγγελίζεται μια λογοτεχνία που αρνείται οριστικά την εγγράμματη διατύπωσή της. Μια λογοτεχνία προφορικού χαρακτήρα αποτελούμενη από ηχογραφημένα ντοκουμέντα με την φωνή να αναδεικνύεται στην πραγματικότητα μιας γλώσσας , καθώς οι διακυμάνσεις της αποτελούν ταυτότητα ενός ατόμου. Από την μια ο συγγραφέας θέλει να διασώσει το ηχόχρωμα της καθημερινής ομιλίας κι από την άλλη να προσφέρει τον δικό του κρυπτογραφημένο κώδικα ανάγνωσης της πεζογραφίας τους. Το «Ημερολόγιο της Αλοννήσου» είναι ένα βιβλίο που αναδεικνύει τον στενό δεσμό του λογοτέχνη με τα πρόσωπα του μυθιστορήματός του και έχει στόχο την εκμηδένιση της απόστασης ανάμεσα στην αναπαράσταση και την πραγματικότητα. «Με το βιβλίο αυτό ο Βαλτινός επιστρέφει στη λογοτεχνία των μέσων ανθρώπων», καταλήγει ο Κ. Δανόπουλος.
Μάνια Ζούση
Πηγή: ΝΕΑ ΣΕΛΙΔΑ 3/12/2017
