Μια δυο μου έλειπαν από τις φετινές επιδαύριες παραστάσεις, αλλά τις συμπλήρωσα εν Αθήναις (η μόνη που δεν είδα ήταν η τελευταία, ο «Οιδίπους επί Κολωνώ» σε σκηνοθεσία Γιάννη Κόκκου). Εντυπώσεις έχουμε μοιραστεί σε όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού, έπειτα από κάθε κάθοδο στο αργολικό θέατρο. Σε γενικές γραμμές, πάντως, τα φετινά Επιδαύρια δεν φιλοξένησαν κάποια παράσταση που να συζητήθηκε πολύ, να εντυπωσίασε ξεχωριστά, να άφησε ανεξίτηλες εντυπώσεις για την όλη πρότασή της. Υπήρχαν, σχεδόν σε όλες τις παραστάσεις, στοιχεία που ξεχώρισαν. Σε άλλες περισσότερα, σε άλλες λιγότερα.
Χωρίς αμφιβολία, από τις τραγωδίες, η παράσταση που ξεχώρισε περισσότερο και συζητήθηκε περισσότερο ήταν η «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή, του Θάνου Παπακωνσταντίνου και του Εθνικού Θεάτρου, ασφαλώς η πιο πλήρης πρόταση για τα φετινά Επιδαύρια, παρά τις ελλείψεις και τις ενστάσεις που μπορεί να έχει κανείς, και από τις κωμωδίες (που έδιναν την έμφαση και τον τόνο φέτος) οι «Θεσμοφοριάζουσες» του Αριστοφάνη και του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου.
Τα κύρια χαρακτηριστικά των φετινών Επιδαυρίων (αναφέρομαι αποκλειστικά στο πρόγραμμα του Αρχαίου Θεάτρου και όχι στις παραστάσεις της Μικρής Επιδαύρου) ήταν πολλές κωμωδίες και δημοφιλείς ηθοποιοί (προφανώς για να προσελκύσουν το ευρύ κοινό). Σ’ αυτή τη «συνταγή» δεν κατέφυγε το Εθνικό Θέατρο, που έδωσε την ευκαιρία σ’ έναν σκηνοθέτη της νεότερης γενιάς (τον Θάνο Παπακωνσταντίνου) να δοκιμάσει τις δυνάμεις του, αλλά και σ’ έναν Σέρβο σκηνοθέτη να καταπιαστεί με τον Αριστοφάνη.
Παρ’ όλα αυτά θέλω να μοιραστώ μια αίσθηση που είχα, που ασφαλώς είναι εμπειρική, αλλά συνήθως εμπειρικά λειτουργούμε σ’ αυτή τη δουλειά, κατά πρώτο λόγο: ότι το κοινό μάλλον ενδιαφέρθηκε περισσότερο για τις τραγωδίες παρά για τις κωμωδίες και τους δημοφιλείς πρωταγωνιστές (με τις εξαιρέσεις που αναφέρθηκαν).
Όσο για το εισπρακτικό κομμάτι, πήγε καλά, αλλά ταμεία δεν έσπασαν. Πρώτη εισπρακτικά η «Ηλέκτρα» του Εθνικού Θεάτρου (παρά 200 εισιτήρια δεν έκανε επισήμως sold out, το Σάββατο), στη δεύτερη θέση, αρκετά κοντά με την «Ηλέκτρα», ήταν οι «Θεσμοφοριάζουσες», ακολουθεί, πολύ κοντά, ο «Πλούτος» του Εθνικού Θεάτρου και αμέσως μετά ο «Αγαμέμνων» του Τσέζαρις Γκραουζίνις.
Καλύτερη Παρασκευή έκαναν οι «Βάτραχοι» του Αριστοφάνη, σε σκηνοθεσία Κώστα Φιλίππογλου που όμως δεν πήγαν εξίσου καλά το Σάββατο, ημέρα που δούλεψαν περισσότερο όλες οι παραστάσεις φέτος (όπως και πάντα άλλωστε).
Ήταν λοιπόν αξιοπρεπή από εισπρακτική πλευρά τα φετινά Επιδαύρια, αλλά καλλιτεχνικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι δεν έφεραν κάτι νέο, διαφορετικό ή έστω ανιχνευτικό, με την εξαίρεση της «Ηλέκτρας» και με όσες διαφωνίες ή ενστάσεις τη συνόδευσαν.
Τα φετινά Επιδαύρια τελείωσαν. Το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου έχει ήδη δεχθεί προτάσεις (την 1η Σεπτεμβρίου έληγε η προθεσμία υποβολής προτάσεων) και έχει κάνει κάποιες πρώτες συζητήσεις με σκηνοθέτες για το πρόγραμμα της ερχόμενης χρονιάς. Και σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες το Φεστιβάλ θα δώσει -στους ενδιαφερόμενους κατ’ αρχήν- τις τελικές εγκρίσεις του μέσα στον Σεπτέμβριο.
Το ρεπορτάζ έδειξε ότι έχουν γίνει συζητήσεις για τις «Νεφέλες» του Αριστοφάνη σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά, με πρωταγωνιστές τους Νίκο Καραθάνο και Χρήστο Λούλη.
Ασφαλώς θα επιδιώξει την παρουσία του στην Επίδαυρο το 2019 ο Σταύρος Τσακίρης, που ετοιμάζει (όπως ήδη έχει κάνει γνωστό ο Γιώργος Σαρηγιάννης και το Τέταρτο Κουδούνι) τον «Προμηθέα Δεσμώτη» με την Κάθριν Χάντερ (και βεβαίως έχει και το ΔΗΘΕΠΕ Πάτρας που στηρίζει την παραγωγή)• συζητήσεις έχουν γίνει και με τη Νικαίτη Κοντούρη (για τον «Οιδίποδα Τύραννο» με τον Γιάννη Στάνκογλου στον ομώνυμο ρόλο), ενώ πρόταση έχει καταθέσει και ο Αιμίλιος Χειλάκης για να παρουσιάσει την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, που όπως δείχνουν όλα τα στοιχεία έχει κάνει την καλύτερη, εισπρακτικά, περιοδεία φέτος το καλοκαίρι, που εντάχθηκε στο φετινό πρόγραμμα του Φεστιβάλ στο Ηρώδειο, κάνοντας δύο sold out.
Μια παράσταση που κρατώ ιδιαιτέρως από τα φετινά καλοκαιρινά θεάματα, για την άποψη, τη δομή, την αισθητική, τη μουσική, τις ερμηνείες, τα επιμέρους στοιχεία της και που θα μπορούσε από φέτος να είναι στο επιδαύριο πρόγραμμα!
Επικοινωνήσαμε, ως οφείλαμε, και με τον καλλιτεχνικό διευθυντή του Φεστιβάλ Αθηνών, τον Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο. Ο οποίος είπε ότι τίποτα ακόμη δεν έχει αποφασιστεί και ότι το μόνο σίγουρο για την Επίδαυρο του 2019 -έχει επισήμως ανακοινωθεί- είναι η συμπαραγωγή του Φεστιβάλ Αθηνών με την Comédie-Française που καλεί τον Βέλγο σκηνοθέτη Ivo van Hove να σκηνοθετήσει τις τραγωδίες «Ηλέκτρα και Ορέστης»του Ευριπίδη με ηθοποιούς της Comédie-Française, σε μία ενιαία παράσταση: Η πρεμιέρα θα γίνει τον Απρίλιο 2019 στην Αίθουσα Ρισελιέ στο Παρίσι, ενώ στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου θα τη δούμε στις 26 και 27 Ιουλίου 2019.
Ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος επιβεβαίωσε επίσης κάποιες από τις προτάσεις ή τις συζητήσεις που έχουν γίνει, ανάμεσα σ’ αυτές και την «Αντιγόνη» που σκηνοθέτησε ο Αιμίλιος Χειλάκης και ο Μανώλης Δούνιας. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ είπε ότι δεν συνηθίζεται να εντάσσονται στο πρόγραμμα παραστάσεις που έχουν κάνει μεγάλες περιοδείες την προηγούμενη χρονιά. Υπήρχαν βέβαια οι επαναλήψεις των παραστάσεων «Επτά επί Θήβας» του ΚΘΒΕ σε σκηνοθεσία Τσέζαρις Γκραουζίνις, που κατέβηκε για
δεύτερη συνεχόμενη χρονιά στην Επίδαυρο, όπως και οι «Πέρσες» του Αισχύλου, σε παραγωγή του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου και σκηνοθεσία Αρη Μπινιάρη, που επαναλήφθηκαν φέτος (στο Ηρώδειο), και έκαναν και μεγάλη περιοδεία.
Σε επικοινωνία μου με τον Αιμίλιο Χειλάκη, ο ηθοποιός ανέφερε ότι πρόκειται για μια έτοιμη παράσταση, που δεν θα κοστίσει τίποτα στο Φεστιβάλ, και με ιδιώτες παραγωγούς. Και πρόσθεσε ότι πριν από δύο χρόνια είχε καταθέσει πρόταση (με τον Μιχαήλ Μαρμαρινό) για τις «Βάκχες» του Ευριπίδη, αλλά δεν είχε εγκριθεί, με το αιτιολογικό ότι το έργο είχε παρουσιαστεί την προηγούμενη χρονιά στην Επίδαυρο.
Κάτι που γίνεται συχνά βέβαια στα Επιδαύρια, κάθε χρονιά θα έλεγα, αφού, έτσι κι αλλιώς, ο αριθμός των κειμένων του αρχαίου δράματος είναι πεπερασμένος και το στοίχημα βρίσκεται, κάθε φορά, στην κάθε πρόταση και στην προσέγγιση από τον κάθε δημιουργό. «Ηλέκτρα» και «Ορέστη» είδαμε και στα φετινά Επιδαύρια, αλλά με τεράστια προσμονή θα ξαναδούμε του χρόνου σε σκηνοθεσία Ivo van Hove.
Ασφαλώς θα μπορούσε (ή θα έπρεπε;) να ανοίξει κάποια στιγμή μια ουσιαστική συζήτηση για το παραστασιολογικό πλαίσιο της Επιδαύρου και για τους τρόπους ανανέωσης του θεσμού, αλλά προς ώρας τα δεδομένα είναι αυτά.
ΟΛΓΑ ΣΕΛΛΑ
