performance Θέατρο Οι δημιουργοί γράφουν

Νάνα Παπαδάκη: Η Ελλάδα του σήμερα αναπνέει στο «Κάτω απ’ τον ίσκιο του βουνού»

Δυο αγαπημένα της αποσπάσματα επιλέγει από το έργο του Γιάννη Ρίτσου «Κάτω απ’ τον ίσκιο του βουνού» που ανεβαίνει από τις 17 Φεβρουαρίου και κάθε Σάββατο και Κυριακή στο Α Small Argo full of Art, η Νάνα Παπαδάκη, εξηγώντας στο artplay.gr  τον λόγο που τα ξεχωρίζει:

«Καλοκαιριάτικα εγκλήματα μέσα σε μια τρομερή φωτεινότητα, που μου φαινόταν

ακόμη πιο τρομερή καθώς την συλλογιζόμουν μες απ’ τη σκοτεινή μου κρύπτη-

μια φωτεινότητα που όλα θα τα ’δειχνε

ανελέητα, ασήμαντα, ανύπαρκτα.»

Αυτό το απόσπασμα ίσως να συμπυκνώνει μια αίσθηση, η οποία οδηγεί και στο αμέσως επόμενο απόσπασμα,  στο οποίο συναντούμε σχεδόν την Ελλάδα του σήμερα, στο οποίο η ηρωίδα «λογαριάζει τις προμήθειές της σε μικρότερες δόσεις για μακρύτερο χρόνο» και μέσα σ’ αυτή «την προσοχή και την προφύλαξη» ο χρόνος μοιάζει να καταργείται, η μνήμη να βαθαίνει και να χάνεται  «μέσα σε μια ενιαία, κουρασμένη ευτυχία ή δυστυχία».

«Αυτά, όχι τόσο στην αρχή μήτε αργότερα — κάτι ενδιάμεσο·

όλη η φροντίδα μου ήτανε να επιτηρώ τις κινήσεις μου

μη γίνω αντιληπτή, να λογαριάζω κάθε μέρα τις προμήθειές μου

σε μικρότερες δόσεις για μακρύτερο χρόνο. Κι ο χρόνος,

μέσα σ’ αυτή την προσοχή και προφύλαξη, προεκτεινόταν απέραντος,

διέσχιζε το χρόνο, καταργούσε το χρόνο. Μια αόριστη γνώση

ταυτιζόταν σιωπηλά με την αίσθηση, βάθαινε ατέλειωτα, χανόταν·

οι αναμνήσεις διαλύονταν κι έμενε

μονάχα η μνήμη κενή κι ανεμπόδιστη,

λησμονημένη κι αυτή απ’ τις πολλές αναγνωρίσεις,

όπως ο χτύπος δεν ακούγεται πια απ’ τις συχνές επαναλήψεις,

ο σφυγμός, η αναπνοή, το ρολόι —

μια σιωπηλή ομοιομορφία, πλούσια και αδιάφορη

μέσα σε μια ενιαία, κουρασμένη ευτυχία ή δυστυχία.»

Νιώθω ότι η Ελλάδα του σήμερα αναπνέει σ’ αυτά τα δύο αποσπάσματα, που διαδέχονται το ένα το άλλο. Ένα βίωμα κοινό για τους περισσότερους από εμάς, τα τελευταία αρκετά χρόνια, η σταδιακή εξάρθρωση των σχέσεων, της πίστης, του ψυχισμού μας, μια υλική πραγματικότητα ανελέητη κι ένα φως επίσης τρομερό που όλα τα δείχνει ταυτόχρονα ασήμαντα και ανύπαρκτα. Το βίωμα αυτό, όμως, μες απ’ τη γραφή, τις εικόνες και τη στοχαστική ζωντάνια που χαρίζει ο Ρίτσος στην ηρωίδα του, εκτοξεύεται σε έναν ψυχικό χώρο που μπορεί παρ’ όλα αυτά να τα χωρέσει, μαζί και την ηρωίδα κι εμάς και τους δικούς μας ανθρώπους. Ο μοναχικός τόπος απ’ τον οποίο μιλάει αποδεικνύεται λυτρωτικός και χαρίζει στη σιωπή που την κυκλώνει νόημα για να σπαρθούν οι λέξεις κι ο απόηχός τους στο μέλλον. Κι εδώ θα χρησιμοποιήσω έναν άλλον στίχο του Ρίτσου που λέει: «Η κάθε λέξη είναι μια έξοδος, για μια συνάντηση πολλές φορές ματαιωμένη και τότε είναι μια λέξη αληθινή, σαν επιμένει στη συνάντηση». Ο στίχος αυτός δεν ανήκει στο κείμενο, όμως η γνησιότητα του αισθήματος νιώθω ότι μας ακολουθεί μέχρι τώρα, δεν έχει χαθεί και διατρέχει όλη μου την αντιμετώπιση της παράστασης, καθώς και την πίστη μου στο κείμενο αυτό και τη σημασία του στις μέρες μας.

Νάνα Παπαδάκη

Λίγα λόγια για το έργο

Το «Κάτω απ’ τον ίσκιο του βουνού» ανήκει στους πολύστιχους ποιητικούς μονολόγους της «Τέταρτης Διάστασης» κορυφαίου έργου του Γιάννη Ρίτσου προορισμένο για την θεατρική σκηνή. Ο ίδιος ο ποιητής, πολλαπλά συνδεμένος με το θέατρο, εργάστηκε ως ηθοποιός στα προπολεμικά και κατοχικά χρόνια, στο θίασο της Κατερίνας, του Εθνικού, της Λυρικής Σκηνής, ως κριτικός χορού και περιστασιακά ως μεταφραστής αρχαίας τραγωδίας. Έγραψε τον μονόλογο «Κάτω απ’ τον ίσκιο του βουνού» το 1960, ο οποίος αν και δεν φέρει το όνομα της μυθικής ηρωίδας Ηλέκτρας, αναφέρεται στον κύκλο των Ατρειδών, όπως και η «Επιστροφή της Ιφιγένειας», ο «Ορέστης», η «Χρυσόθεμις», ο «Αγαμέμνονας». Εδώ ο ποιητής συναντά την ηρωίδα στην ηλικία των εβδομήντα χρόνων να κατοικεί σε ένα ερειπωμένο σπίτι στους πρόποδες ενός ψηλού βουνού και να εξομολογείται στην σιωπηλή τροφό της, που όπως λέει κι ο ίδιος στον πρόλογο «δεν μπορείς να καταλάβεις αν η σιωπή της είναι κούραση, σοφία, άγνοια, ανοχή, κατανόηση, γενική καταδίκη, γενική παραδοχή, στοργή, κατάφαση, άρνηση, εχθρότητα, ηλιθιότητα ή ένα δικό της ξεχωριστό όνειρο». Η δύναμη της ποιητικής φωνής του Ρίτσου υπερβαίνει τα όρια της στείρας αναπαράστασης του μύθου και ανοίγεται σε ερωτήματα που βασανίζουν τον σύγχρονο άνθρωπο . Με σπάνια συνειρμική εικονοπλασία, λυρισμό, αγωνία, ειρωνεία αποχωρίζεται το μυθικό παρελθόν των πρωταγωνιστών του κι επιχειρεί να θεραπεύσει προσωπικά και συλλογικά τραύματα μαρτυρώντας παράλληλα τη θέση του για την λειτουργία της ποίησης, για τη μοναξιά της δημιουργίας και τον κλειστό χώρο απ’ τον οποίο μιλούν τα πρόσωπα, που όμως οφείλει να ανοίγεται στο φως και στο κέντρο της ζωής. Τρεις αποστάσεις διανύει ο κάθε ήρωας των ποιητικών μονολόγων του Ρίτσου: η πρώτη αφορά τον ίδιο του τον εαυτό, η δεύτερη τον κλειστό χώρο ως το παράθυρο, η τρίτη φτάνει ως τον ορίζοντα- τέταρτη είναι η ίδια η ποίηση.  Η σκηνή της ποίησης. Ή η ποίηση της σκηνής.

Ταυτότητα της παράστασης

Σκηνοθεσία-Ερμηνεία: Νάνα Παπαδάκη

Καλλιτεχνική επιμέλεια: Γιώργος Ζορμπάς

Σκηνικά- Κοστούμια: Άση Δημητρολοπούλου

Μουσική σύνθεση: Βασίλης Τζαβάρας

Σχεδιασμός φωτισμών: Γιώργος Ζορμπάς, Σεμίνα Παπαλεξανδροπούλου

Βοηθός σκηνοθέτη: Σπύρος Μπέτσης

Φωτογραφίες: Κατερίνα Τζιγκοτζίδου

Video Trailer: Γιάννης Βολιώτης – Volition Pictures

Συμπαραγωγή: Μαλντορόρ – Θέατρο Αργώ

Curator: Χρύσα Καψούλη

Επικοινωνία: Άρης Ασπρούλης

ΙΝFO

Τιμές εισιτηρίων: €12, €10 (μειωμένο), €5 (ατέλειες και ανέργων)

Προπώληση εισιτηρίων στο viva.gr και στο ταμείο του θεάτρου.

Πληροφορίες- Ταμείο θεάτρου: 2105201684 | website: www.asmallargofullof.art

Διάρκεια παράστασης: 65’ | Παραστάσεις έως 15 Απριλίου

Προπώληση: https://www.viva.gr/tickets/theater/theatro-argo/kato-ap-ton-iskio-tou-vounou