Ήταν το 1956, όταν στη διάρκεια της κρίσης του Σουέζ, ο Στρατής Τσίρκας γράφει μέσα σε διάστημα δέκα ημερών, τη νουβέλα «Νουρεντίν Μπόμπα», παίρνοντας θέση υπέρ των αγώνων του αιγυπτιακού λαού. Το βιβλίο εκδίδεται από τον Κέδρο το 1957, εκ νέου το 1980 και εξήντα χρόνια μετά την πρώτη του κυκλοφορία, επανεκδίδεται τον Νοέμβριο του 2017.
Πρόκειται για ένα εμβληματικό έργο, που προϋπήρξε της ιστορικής τριλογίας «Ακυβέρνητες Πολιτείες», το οποίο αφηγείται την ιστορία του λαϊκού επαναστάτη Μπόμπα μέσα από τον ξενιτεμένο Έλληνα βιοπαλαιστή μαστρο Πολύβιο, ενισχύοντας με αυτόν τον τρόπο την αλληλεγγύη μεταξύ των καταπιεσμένων Ρωμιών και Αιγυπτίων.
Στο επίμετρό του «Η διώρυγα και η νουβέλα», ο αναπληρωτής καθηγητής νεοελληνικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο των Ιωαννίνων, Γιάννης Παπαθεοδώρου, χαρακτηρίζει το έργο του Τσίρκα «μια από τις πιο ενδιαφέρουσες διασταυρώσεις της νεοελληνικής μεταπολεμικής πεζογραφίας με την κρίση του Σουέζ. Ο Τσίρκας με τον «Νουρεντίν Μπόμπα» συμμετέχει με τον δικό του τρόπο στην αγωνία του αιγυπτιακού λαού», σημειώνει, καθώς ο φελάχος προσωποποιεί το ανεκπλήρωτο όνειρο της εθνικής ανεξαρτησίας και η φωνή του εμπεριέχει τη φωνή μιας συλλογικής ταυτότητας».
Ο Μπόμπα βαρκάρης στο Νείλο και με καταγωγή από ένα εξαθλιωμένο χωριό της Άνω Αιγύπτου, γεννιέται το 1882, χρονιά που αρχίζει και η αγγλική κατοχή της χώρας. Στο έργο παρακολουθούμε όλη την αλυσίδα των αλλαγών που φέρνει το καθεστώς των διομολογήσεων, με τους Άγγλους να ελέγχουν το εμπόριο, το σιδηρόδρομο, τη γεωργία αλλά και τους πασάδες, του μπέηδες, τους τοπικούς αξιωματούχους και τους επιχειρηματίες των ευρωπαϊκών παροικιών , τους γαιοκτήμονες και τους εμπόρους.
Δίπλα σε αυτή τη ζώνη αρχίζει και λειτουργεί μια παράλληλη σφαίρα παρανομίας, με ληστές, πειρατές και λούμπεν στοιχεία, που είτε ζουν από το παρασιτικό περίσσευμα της αποικιακής οικονομίας είτε εντάσσονται στο δίκτυο προστασίας της εξουσίας. Από την άλλη, οι βεδουίνοι, οι φελάχοι, οι ειδικευμένοι και οι ανειδίκευτοι εργάτες νιώθουν όλο και περισσότερο την ταξική και οικονομική απόσταση που τους χωρίζει από τα κοινωνικά στρώματα που προωθεί η αποικιοκρατία. Ο Μπόμπα χάνει τις βάρκες του, βγαίνει στην παρανομία και το όνομά του γίνεται θρύλος.
Στον «Νουρεντίν Μπόμπα» όπως σημειώνει ο Γ. Παπαθεοδώρου, υπάρχει διάχυτη η πολιτική συνειδητοποίηση των δυο πληθυσμών, ελληνικού και αιγυπτιακού και η δυναμική μιας ευρύτερης συμμαχίας ανάμεσα τους. Μια οπτική που θα υιοθετηθεί προνομιακά στη νουβέλα, μετά την άνοδο του Νάσσερ στην εξουσία αλλά και τη νέα φάση της ελληνικής παροικίας στην Αίγυπτο.
Μάνια Ζούση
ΝΕΑ ΣΕΛΙΔΑ 4/2/2018
