Για την εμπειρία της συνάντησης των μαθητών με την Αντιγόνη, μέσα στις αίθουσες, τα αμφιθέατρα και τα γυμναστήρια των σχολείων, που επιχειρεί φέτος η καλή θεατρική ομάδα 4Frontal, η σκηνοθέτης και θεατροπαιδαγωγός Τζωρτζίνα Κακουδάκη, γράφει στο artplay.gr
Μόλις ολοκληρώσαμε έναν κύκλο παραστάσεων που ονομάσαμε «η τριλογία της ουτοπίας». Διαλέξαμε έργα από όλες τις μεγάλες εποχές της ανθρώπινης σκέψης, την Αρχαία Ελλάδα (Αριστοφάνη «Όρνιθες»), την Αγγλική Αναγέννηση (Σαίξπηρ «Όνειρο Καλοκαιρινής Νύχτας»), τον Γερμανικό Ρομαντισμό (Γκαίτε «Φάουστ»), περίοδοι που οι άνθρωποι οραματίστηκαν καινούργιους κόσμους και έφτιαξαν κοσμογονίες. Άλλοτε η Νεφελοκοκκυγία, άλλοτε η αρμονία των σφαιρών ή η ενόραση της ψυχής δημιούργησαν για εμάς μια πλατφόρμα για να μοιραστούμε τα δικά μας όνειρα, τις δικές μας ουτοπίες, και τις δυστοπίες πάνω στις οποίες προσκρούουν, με ανθρώπους νεότερους από εμάς που ακόμα οραματίζονται έναν καλύτερο και διαφορετικό κόσμο. Όμως σκεφτήκαμε να συνεχίσουμε την έρευνα για το τί αφορά ένα νεανικό κοινό στο θέατρο με μια νέα σκέψη, που ονομάσαμε “η τριλογία της πραγματικότητας”. Γιατί από τη μια έχει σημασία πώς διαμορφώνω και συντηρώ τα όνειρά μου, αλλά και από την άλλη έχει σημασία πώς μαθαίνω να αντιστέκομαι, να αμύνομαι, να συνθλίβομαι και να προσχωρώ στην πραγματικότητα, εκεί που δεν υπάρχουν ψευδαισθήσεις αλλά η πραγματική ζωή.
Εκεί συναντήσαμε την Αντιγόνη, ένα κείμενο ορόσημο, όχι μόνο για το περιεχόμενο του και την εποχή που γράφτηκε, αλλά και για το πότε και πώς συναντιόμαστε εμείς μαζί του, εκεί κάπου στα 15 με 16 μας, στην κρίσιμη ώρα των ορίων της εφηβικής μας ζωής και των επιλογών προς την άβυσσο της ενήλικης ζωής μας. Η Αντιγόνη είναι ένα κείμενο που όλοι έχουμε κάνει στο σχολείο, ξέρουμε απ’ έξω μερικά SOS, δεν ξέρουμε όλο το έργο αλλά συνήθως μέρη του, συνοδευόμενου με διάφορες πραγματολογικές παρατηρήσεις, με ιδανικές απαντήσεις για διαγώνισμα. Αυτή η μνήμη, μαζί με τις απόρθητες ερμηνείες για το πώς πρέπει να παίζεται το Αρχαίο δράμα από τα ιερά τέρατα της υποκριτικής και της σκηνοθεσίας, δημιουργούν τόσα στερεότυπα για το τι παίζουμε, πως και για ποιο λόγο, που ακόμα και στις πρόβες πολλές φορές με δυσκολία απομακρυνόμαστε από τις συνολικές μας μνήμες.
Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι το πώς μπορεί ο λόγος του Σοφοκλή, χωρίς μετακίνηση στο σήμερα, χωρίς διασκευή, χωρίς απλοποίηση, να θυμίζει το λόγο της αρχαίας τραγωδίας και να είναι παράλληλα ένα σύγχρονο θέαμα που συνδιαλέγεται με την εποχή, τα σημερινά διλήμματα, ένα έργο που εξελίσσεται μπροστά στα μάτια των θεατών, που έχει σασπένς, έναν λόγο ύπαρξης, που μπορεί να συγκινήσει και να εκπλήξει.
Με την Αντιγόνη μας έχουμε πολλά θέματα να διαχειριστούμε κάθε φορά που παίζουμε. Γιατί εκτός από το θέατρο, που παίζουμε με ωραίο ήχο, φώτα, ψευδαίσθηση και ατμόσφαιρα τις καθημερινές παίζουμε σε σχολεία, σε τυχαίες αίθουσες τάξης, πολλαπλών χρήσεων, θεατράκια, γυμναστήρια… Η Αντιγόνη ως σκηνική πράξη πολλαπλασιάζεται διαρκώς, γιατί οι ηθοποιοί και η σκηνοθετική σύνθεση πρέπει, από κατασκευή, να μπορούν να προσαρμοστούν στις συνθήκες της πραγματικότητας και να αντικαταστήσουν ό,τι μπορεί να βοηθήσει ένα θέαμα να υπάρξει επί σκηνής. Οι ηθοποιοί φτιάχνουν την ατμόσφαιρα, θέτουν τα όρια της σκηνής και της διάδρασης με τους θεατές και βέβαια όλα αυτά τα χρόνια εμπειρίας της σταθερής μας ομάδας μας δίνει την αυτοπεποίθηση ότι θα τα καταφέρουμε και με την τραγωδία…
Η εμπειρία της παράστασης στο σχολείο, κυρίως στη Β΄ Λυκείου που το έργο διδάσκεται, είναι απόλυτα ανατροφοδοτική. Οι μαθητές, παρά το φόβο μας ότι θα τους κερδίζαμε δύσκολα, επειδή είναι τόσο σοβαρό το θέμα και το θέαμα, δείχνουν εντυπωσιακή προσήλωση προφανώς γιατί αναγνωρίζουν το σύμπλεγμα των οικογενειακών αδιεξόδων, αλλά και την τόσο σύγχρονη αναζήτηση πολιτικών τοποθετήσεων σε αυτήν την ηλικία. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Κρέοντας παρουσιάζει όλη την γκάμα των στοιχείων της ενήλικης εξουσίας και ότι οι άμεσοι παραλήπτες της κρίσης του, ακόμα και για τον 18χρονο Πολυνείκη, είναι έφηβοι. Το ζήτημα του έργου χτυπάει στην καρδιά. Έχουμε κάνει μια γενναία προσπάθεια να διαβάσουμε τους δραματικούς χαρακτήρες, την ιδιοσυγκρασία τους και την συναισθηματική συμπεριφορά τους μακριά από τα στερεότυπα που όλοι ανακαλούμε άθελά μας. Αυτή η προσέγγιση μας, βασισμένη στην αλήθεια που προτείνουν οι ηθοποιοί επί σκηνής, συγκινεί το κοινό που βλέπει ανθρώπινες σχέσεις πολύ διαφορετικές από τις πραγματολογικές απαντήσεις στο λυσάρι του σχολείου. Αλλά αυτή είναι η μαγεία του θεάτρου, να ζωντανεύει τις λέξεις. Το σκληρό και άναρχο περιβάλλον της αίθουσας εκδηλώσεων του σχολείου, με ξεχασμένα ακόμα τα σύμβολα των εθνικών εορτών στους τοίχους, βοηθάει πάρα πολύ στην δημιουργία ενός περιβάλλοντος παρένθεσης σε σχέση με την καθημερινότητα, δίνει μια εντελώς διαφορετική χρήση στο σχολείο ως χώρο πνευματικής και συναισθηματικής ανταλλαγής σε σχέση με το πώς έχουμε συνηθίσει να το αντιλαμβανόμαστε. Και αυτή η εμπειρία είναι πολύτιμη για όλους.
Τζωρτζίνα Κακουδάκη
