Γιώργος Κουτλής : «Όταν επικοινωνείς με ένα έργο στο λένε τα σωθικά σου»

Από τα πρώτα θύματα του κορονοιού το έργο «Παίζοντας το θύμα», των Όλεγκ και Βλαντιμίρ Πρεσνιακόφ που η πρεμιέρα του ακυρώθηκε λόγω του lockdown, κάνει πρεμιέρα την Παρασκευή 16 Οκτωβρίου στο Εθνικό Θέατρο και τη Σκηνή “Κατίνα Παξινού” στο Rex σε σκηνοθεσία Γιώργου Κουτλή που μιλά στο artplay.gr:

«Ο Βάλια είναι ένα σύμβολο ή καλύτερα ένα σύμπτωμα μιας γενιάς», ομολογεί για τον αντιήρωα του έργου και αποκαλύπτει: «Τον πρώτο χρόνο των σπουδών μου στη Ρωσία, είχαμε εξάμηνο με θέμα: «σύγχρονη ρώσικη δραματουργία». Να διαβάσω στα ρώσικα δεν μπορούσα ακόμη, στα ελληνικά μεταφρασμένα υπήρχαν ελάχιστα κείμενα, οπότε έψαξα τα μεταφρασμένα στα αγγλικά, και έτσι τυχαία διάβασα το «Παίζοντας το θύμα», των Όλεγκ και Βλαντιμίρ Πρεσνιακόφ. Κι επειδή η εμπειρία της ανάγνωσης του έργου, ήταν πραγματικά μια πολύ ευχάριστη διαδικασία, πράγμα που δεν μου συμβαίνει συχνά και επειδή όταν επικοινωνείς με ένα έργο στο λένε τα σωθικά σου, το επέλεξα. Όταν το είπα στους συμμαθητές μου γέλασαν, γιατί αυτό το έργο στην Ρωσία είναι τόσο διάσημο, που δεν πρόκειται να το επέλεγε κανείς τους. Έχει γίνει ήδη επιτυχημένη παράσταση, βραβευμένη ταινία και μυθιστόρημα. Παρ’ όλα αυτά, μια σκηνή του (10 λεπτά), έγινε η πρώτη μου σκηνοθετική απόπειρα στη σχολή. Κι από τότε το κουβαλάω μέσα μου, σαν να ξέρω ότι με αυτό το έργο έχω ένα αόριστο ραντεβού στο μέλλον το οποίο φαντασιωνόμουν να πραγματοποιηθεί. Και να που ήρθαν έτσι τα πράγματα, που αυτό το έργο, πέρα από πρώτη μου φοιτητική απόπειρα, να γίνει και η πρώτη μου ολοκληρωμένη επαγγελματική δουλειά στην Ελλάδα.

Το έργο ακολουθεί τον νεαρό Βάλια. Δουλεύει στην αστυνομία παίζοντας το θύμα σε αναπαραστάσεις εγκλημάτων. Η ζωή στο σπίτι τού θυμίζει κάπως τον Άμλετ: το φάντασμα του πατέρα του τον επισκέπτεται μεταφέροντάς του μηνύματα, η μητέρα του θέλει να συνεχίσει τη ζωή της με τον αδερφό του νεκρού άντρα της και με την κοπέλα του έχουν μια κάπως ιδιαίτερη σχέση. Σ’ αυτό το σύμπαν οι αδελφοί Πρεσνιακόφ στήνουν μια «φιλοσοφική φάρσα» όπως την χαρακτηρίζουν, όπου γελοίο και τραγικό συμβιώνουν αρμονικά.

Επιλέξαμε να αντιμετωπίσουμε το έργο απ’ τη σκοπιά του Βάλια. Σαν όλο αυτό το σύμπαν να είναι το δικό του σύμπαν. Τα αντικείμενα και οι χαρακτήρες μοιάζουν αυθύπαρκτα, η υπόθεση μοιάζει γραμμική αλλά στην πραγματικότητα πρόκειται για μια κατάβαση στο υποσυνείδητο του κεντρικού ήρωα όπου όλα είναι σχετικά. Οι διπλές διανομές, οι αφηγήσεις σε τρίτο πρόσωπο και γενικά όλα τα μέσα της θεατρικής γλώσσας για την σκηνική αναπαράσταση μιας ιστορίας γίνονται αναγκαία εργαλεία για να μιλήσουμε για την ίδια την έννοια της αναπαράστασης στην τέχνη και στη ζωή. Όλα αυτά μέσα από το πρίσμα ενός ήρωα ή καλύτερα αντι-ήρωα που ταλαντεύεται μεταξύ της σχεδόν αναρχικής σκέψης τού ότι όλα γύρω μας είναι μια αναπαράσταση και της ίδιας της φοβίας του να βουτήξει στο φαινόμενο που λέγεται ζωή. Υπάρχει μια πραγματική έρευνα στην οποία τεράστιο ποσοστό νεαρών ανθρώπων όταν ρωτήθηκαν τι φοβούνται πιο πολύ, απάντησαν: τη ζωή. Ο Βάλια, λοιπόν, είναι ένα σύμβολο ή καλύτερα ένα σύμπτωμα μιας γενιάς. Ενδιαφέρον έχει ότι οι συγγραφείς, που είχα την τύχη να συναντήσω από κοντά, μου είπαν ότι το έργο αυτό το ανεβάζουν κατά κύριο λόγο σκηνοθέτες νεαρής ηλικίας και κάθε φορά, ανάλογα τη χώρα και την περίοδο, αντικατοπτρίζουν πάνω του αυτό που λέμε «νέα γενιά». Κάποιοι βλέπουν έναν νιχιλιστή, κάποιοι έναν επαναστάτη, κάποιοι απλώς ένα τσογλάνι. Εμείς νομίζω, είδαμε έναν νεαρό που πολεμάει να προσδιορίσει το ποιος είναι μέσα σε ένα σύμπαν που δεν έχει ούτε λογική ούτε τίποτα σταθερό. Ναι, νομίζω δεν υπάρχει κάτι πιο κωμικοτραγικό από το να προσπαθείς να βρεις μια συνοχή στο χάος που μας περιβάλει.

Γιώργος Κουτλής