Δέκα μαθητές Λυκείου μιλούν για τη σημερινή αξία της επετείου. «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία»: Σα να μην πέρασε μια μέρα… ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΠΕΤΡΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΥ
Σαράντα ένα χρόνια μετά την ιερή στιγμή του «Πολυτεχνείου», τα αξιακά του φορτία παραμένουν τραγικά επίκαιρα και αμολυτα στο πέρασμα του χρόνου, παρ ότι οι κομματικές φοιτητικές παρατάξεις το ιδιοποιήθηκαν, ενώ πολλά από τα στελέχη της εξέγερσης εξαργύρωσαν την «επιταγή» στο μεταπολιτευτικό πολιτικό χρηματιστήριο. Στην κρίσιμη εποχή μας ο καθένας μας καλείται, να αγωνιστεί για μια πληθώρα αξιών, ο κατάλογος των οποίων είναι μακρύς: ανθρώπινη ζωή, αξιοπρέπεια, ανθρωπιά, αλληλεγγύη, ειρήνη, δικαιοσύνη, ισότητα, ελευθερία, δημοκρατία, αξιοκρατία, σεβασμός, πραγματική Παιδεία. Δέκα μαθητές Λυκείου μιλούν για τη σημερινή αξία της επετείου. «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία»: Σα να μην πέρασε μια μέρα…
Τάσος Κωλέτσης
«Ψωμί, παιδεία, ελευθερία», θυμίζει παρελθόν αλλά ουσιαστικά είναι το πιο αληθινό παρόν! Παιδιά με την πείνα ζωγραφισμένη στα πρόσωπά τους, λιπόθυμα πάνω σε θρανία, έρμαια της κρίσης –οικονομικής και ηθικής– αποτελούν την κοινωνία του αύριο, της ελπίδας που μαράθηκε πριν καν ανθίσει. Από την άλλη μεριά η παιδεία, που ταυτίζεται με την στείρα γνώση και δε δίνει στο μαθητή το έναυσμα για γνωριμία με τον πολιτισμό, έχει πάρει την έσχατη μορφή της και κάνει, περισσότερο από ποτέ, επιτακτική την ανάγκη για ένα ορθό εκπαιδευτικό σύστημα. Το ίδιο επιτακτική είναι κι η ανάγκη για ελευθερία. Το πρόσωπο του σημερινού νέου μια καλή απεικόνιση του τι θέλουν οι άλλοι να δουν. Ο φόβος για την κριτική τον κρατά εγκλωβισμένο σε έναν άλλο εαυτό. Από όλες τις ελευθερίες η απελευθέρωση από το φόβο είναι η πιο πολύτιμη και συγχρόνως αυτή που λείπει. Σαράντα ένα χρόνια από τότε και τα αιτήματα παραμένουν ίδια, ανικανοποίητα».
Ελένη Διακάτου
«Το σύνθημα τότε ήταν «ψωμί, παιδεία, ελευθερία» και εκείνοι οι φοιτητές αγωνίστηκαν με αξιοπρέπεια για τα εκπαιδευτικά και πολιτικά τους δικαιώματα, για τις απάνθρωπες συνθήκες ζωής. Σήμερα όμως, ύστερα από 41 χρόνια, ο άνθρωπος έχει καταφέρει να κατοχυρώσει αυτά τα ανθρώπινα δικαιώματα για τα οποία θυσιάστηκαν οι φοιτητές, φαίνεται όμως να έχει χάσει την αξιοπρέπειά του. Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια προϋποθέτει σεβασμό προς τον συνάνθρωπο επικρίνοντας ιδιοτελείς και ατομικιστικές δράσεις. Όμως σε συλλογικό επίπεδο, η ανθρώπινη αξιοπρέπεια προϋποθέτει ίση πρόσβαση στην παιδεία, την υγεία, τις εργασιακές ευκαιρίες και ίση εφαρμογή του νόμου. Ο σημερινός λοιπόν άνθρωπος, πρέπει να μάχεται για την αξία της υπόληψης, της τιμής αλλά και του αυτοσεβασμού. Εκείνοι οι φοιτητές μας υπενθυμίζουν κάθε μέρα πόσο σημαντικό είναι να αγωνίζεται κανείς για τα πιστεύω και τις αξίες του, γιατί όπως λέει και ο Μπρεχτ «αυτός που αγωνίζεται μπορεί και να χάσει, όμως αυτός που δεν αγωνίζεται έχει ήδη χάσει».
Λογοθέτης Ταγαρούλιας – Παπακωνσταντίνου
«Η νεολαία ανέκαθεν ξεχώριζε για το αγωνιστικό της πνεύμα. Το 1973 ήταν οι νέοι που πήραν στα χέρια τους την χώρα και κατάφεραν με τους αγώνες τους να αποκαταστήσουν την δημοκρατία. Τότε κυριαρχούσε το σύνθημα «ψωμί, παιδεία, ελευθερία» , σήμερα όμως εμείς για ποιές αξίες πρέπει να αγωνιστούμε ; Οι απόψεις ποικίλλουν… Προσωπική άποψη του γράφοντος είναι ότι στο επίκεντρο του αγώνα μας πρέπει να είναι το αίτημα για μια καλύτερη εκπαίδευση, γεγονός όμως που δεν αποκλείει ότι οι προσπάθειές μας θα περιοριστούν σ’ αυτό. Η παιδεία σήμερα χάνει τον δημόσιο χαρακτήρα της, καταργούνται οι ανθρωπιστικοί προσανατολισμοί της και προϊόντος του χρόνου βαίνει αυταρχικότερη. Ως νέοι υποχρεούμαστε να θέσουμε εαυτούς απέναντι στην καταστροφή του εκπαιδευτικού συστήματος, το οποίο κατά αυτόν τον τρόπο γκρεμίζει όνειρα αντί να τα κάνει απτή πραγματικότητα και να διεκδικήσουμε μια ουσιαστική αλλαγή. Μια αλλαγή ικανή να μας βγάλει από το σύγχρονο αξιακό τέλμα και να δημιουργήσει έναν καλύτερο, δικαιότερο κόσμο».
Χρήστος Καραβασίλης
«Είναι αλήθεια ότι τα αιτήματα για ψωμί παιδεία ελευθερία σημάδεψαν μια γενιά και άφησαν ανεξίτηλα τα σημάδια αυτού του αγώνα, ως παρακαταθήκη στις επόμενες. Η δική μου γενιά καλείται σήμερα να παραλάβει την σκυτάλη του αγώνα αυτού.Οι κοινωνία όμως είναι διαφορετική. Οι συνθήκες ζωής άλλαξαν, μαζί και οι άνθρωποι. Τα όνειρα και τα οράματα των νέων ανθρώπων πιέζονται ασφυκτικά από την οικονομική, ηθική και πνευματική κρίση που μαστίζει για καιρό την Ελλάδα. Αξίες με τις οποίες μεγαλώσαμε αποδείχτηκαν σαθρές, επειδή δεν βασίζονταν στην αλήθεια. Μετέωροι σήμερα αναζητούμε στέρεες βάσεις για να χτίσουμε εξ αρχής το μέλλον. Αυτές οι βάσεις είναι η ανθρωπιά. Είναι η στροφή προς τον συνάνθρωπο. Είναι η ειλικρίνεια, το φιλότιμο. Γι αυτές αξίζει ο αγώνας. Αγώνας για την αλήθεια σε όλα. Αψεγάδιαστο, δίχως εφησυχασμούς , αλλά ούτε μοιρολατρίες. Τα ανθρωπιστικά ιδεώδη είναι αυτά που θα ξαναφέρουν την κοινωνία στον δρόμο της αλληλεγγύης και της προόδου».
Κωνσταντίνος Κυριακόπουλος
«Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία». Αυτό ήταν το σύνθημα των φοιτητών του Πολυτεχνείου, το σύνθημα που αντηχούσε μέσα στο υπό κατάληψη Πολυτεχνείο αλλά και στους δρόμου πέριξ αυτού, το σύνθημα που προστέθηκε στο βιβλίο της Ιστορίας ως ένα ακόμη σύμβολο της αντίστασης του ελληνικού λαού. Σαράντα ένα χρόνια έχουν περάσει από τότε και φαίνεται πως στις μέρες μας τα αιτήματα αυτά έχουν ικανοποιηθεί. Είναι όμως αυτή η πραγματικότητα; Πώς μπορούμε να μιλάμε για «Ψωμί», όταν υπάρχουν μαθητές που λιποθυμούν στα σχολεία λόγω υποσιτισμού, όταν υπάρχουν ουκ ολίγες οικογένειες που μετά βίας τα βγάζουν πέρα σε μηνιαία ή ακόμα και σε καθημερινή βάση; Πώς μπορούμε να μιλάμε για «Παιδεία», για πραγματική Παιδεία, όταν εν έτει 2014 οι ελλείψεις σε καθηγητές και βιβλία είναι τεράστιες, οι σχολικές αίθουσες κρύες και υπερπλήρεις, και το εκπαιδευτικό σύστημα δεν διαπαιδαγωγεί ενεργούς πολίτες αλλά παράγει άβουλες μηχανές απομνημόνευσης; Πώς μπορούμε να μιλάμε για «Ελευθερία», όταν, εν έτει 2014 επαναλαμβάνω, μαθητές προσάγονται προληπτικά με την «υποψία» ότι μπορεί να προβούν σε κατάληψη και ξυλοφορτώνονται από αστυνομικούς, και όταν το μέλλον μιας ολόκληρης γενιάς μοιάζει λίγο πολύ υποθηκευμένο; Όπως γίνεται ευκόλως κατανοητό, λοιπόν, τίποτα δεν είναι αυτονόητο, ακόμη και στις μέρες μας. Ο καθένας καλείται, επομένως, να αγωνιστεί για μια πληθώρα αξιών, ο κατάλογος των οποίων είναι μακρύς: ανθρώπινη ζωή, αξιοπρέπεια, ανθρωπιά, αλληλεγγύη, ειρήνη, δικαιοσύνη, ισότητα, ελευθερία, δημοκρατία, αξιοκρατία, σεβασμός, πραγματική Παιδεία. Ο κόσμος μας δεν είναι τέλειος και μάλλον ποτέ δεν θα γίνει τέτοιος. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν πρέπει να προσπαθήσουμε, πως δεν πρέπει να αγωνιστούμε για να τον κάνουμε καλύτερο. Και αυτό μπορεί να το κάνει ο καθένας από εμάς. Αν μπορούμε να παραδειγματιστούμε σε κάτι από τους φοιτητές του Πολυτεχνείου είναι ακριβώς αυτό: το ότι ο καθένας μπορεί, όσο ασήμαντος κι αν νομίζει ότι είναι, να αλλάξει έστω και λίγο τον κόσμο. Γιατί, οι ήρωες του Πολυτεχνείου ποιοί ήταν; Δεν ήταν παρά μια χούφτα νέοι φοιτητές με όλοι τη ζωή μπροστά τους, που δεν επέλεξαν όμως την ασφάλεια της απραξίας, της αδιαφορίας και της υποταγής. Η λύση, συνεπώς, στα προβλήματά μας δεν είναι κάποια θεϊκή δύναμη που θα τα διορθώσει όλα ως δια μαγείας. Η λύση βρίσκεται ακριβώς μπροστά μας. Αρκεί να σηκώσουμε το κεφάλι μας, και να κοιτάξουμε στον καθρέπτη».
Σίλια Γεροντούκου
«Την περίοδο της δικτατορίας, η έλλειψη ελευθερίας, δικαιωμάτων, δημοκρατίας, συσσωρεύτηκε σε μια συνολική οργή με αποκορύφωμα το βράδυ της 17ης Νοέμβρη. Τα αιτήματα του λαού, τα κίνητρα του αγώνα, ήταν απλά: ΨΩΜΙ, ΠΑΙΔΕΙΑ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ. Δεν θα ήταν περιττό να αναφέρουμε πως τα θεμελιώδη αυτά δικαιώματα εξακολουθούν να απηχούν στις διεκδικήσεις του λαού μέχρι και σήμερα. Επιπροσθέτως, έχουν αναδυθεί και ορισμένα ακόμη πεδία διεκδικήσεων. Η οικογένεια, το πρώτο σύνολο στο οποίο εντάσσεται το άτομο, αποτελεί τον πρωταρχικό θεσμό και αξία που ο καθένας θα υπερασπιζόταν, προκειμένου να την διατηρήσει ενωμένη και αδιάσπαστη. Ας μην λησμονούμε όμως την αξία της παιδείας και της πνευματικής καλλιέργειας, που η πλειονότητα των ανθρώπων απαιτεί και προασπίζεται, ώστε να μπορεί να εξασφαλίσει επαγγελματική αποκατάσταση και να διατηρήσει τους δημοκρατικούς θεσμούς. Είναι αναγκαίο να διατηρούμε στη μνήμη μας τους αγώνες του παρελθόντος ώστε να παραδειγματιζόμαστε, συνεχίζοντας τις διεκδικήσεις αυτές, ζητώντας μια αξιοπρεπή διαβίωση για εμάς και την κοινωνία που εντασσόμαστε».
Μαριέφη Αλεξοπούλου
“Η τροφή της σκέψης που καλλιεργεί το πνεύμα και οδηγεί στην ελευθερία” το 1967 εκφράστηκε από χιλιάδες επαναστατημένους φοιτητές και πολίτες με το σύνθημα Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία .Το μήνυμα του Πολυτεχνείου όμως ζητά δικαίωση ιδίως σήμερα.Πως μπορεί ένα σύνθημα να έχει τόση δύναμη ώστε να μπορεί να αντιπορωπευει τόσες γενιές και να παραμένει επίκαιρο και βασικό αίτημα του λαού από τότε μέχρι και σήμερα; Κι όμως επειδή μπορεί να διαβαστεί σε πολλά διαφορετικά επίπεδα ανταποκρίνεται στις αληθινές και διαχρονικές αξίες των ανθρώπων οι οποίες δεν χάνονται μέσα στο χρόνο. Ας μη λησμονούμε ότι ζούμε στην εποχή της κρίσης όπου το ψωμί λείπει από χιλιάδες οικογένειες ,η ανεργία χτυπά την πόρτα κάθε σπιτιού και η παιδεία υπονομεύεται από πολιτικά συμφέροντα !!!Σήμερα λοιπόν καλούμαστε να αγωνιστούμε για την αποκατάσταση της δικαιοσύνης που αποτελεί βασικό θεμέλιο της δημοκρατίας και της κοινωνίας και παρόλα αυτά κινδυνεύει να χαθεί εντελώς .Όμως και η εκπαίδευση καρκινοβατεί. Το σχολείο δεν προσφέρει πραγματικά πνευματικά εφόδια αλλά λειτουργεί σαν προθάλαμος για την είσοδο των μαθητών στα πανεπιστήμια. Συνεπώς οι μαθητές, η νέα γενιά ,πρέπει να αγωνιστούν και να διεκδικήσουν την πραγματική εκπαίδευση που θα τους κάνει δίκαιους και σώφρονες ανθρώπους .Παράλληλα βέβαια είναι ανάγκη να διεκδικήσουμε τα δικαιώματα μας και ασφαλώς την ελευθερία μας .Χωρίς ελευθερία δεν μπορεί να υπάρξει αγάπη και ο, τι αρετή έχουμε μέσα μας δεν μπορεί να εκδηλωθεί .Με τη διεκδίκηση και τελικά την εξασφάλιση της ελευθερίας μας θα μπορέσουμε να καλλιεργήσουμε και να αναπτύξουμε τις αρετές μας. Τελικά οι εποχές μπορεί να αλλάζουν αλλά η ιστορία επαναλαμβάνεται. Είναι καιρός να αφήσουμε πίσω μας την ιδιοτέλεια ,την ανασφάλεια ,την αδιαφορία για τον συνάνθρωπο μας ,και να αγωνιστούμε για τις πραγματικές αξίες τις ζωής. Και όταν το κατορθώσουμε ,πράγματι, αυτό να είμαστε σίγουροι ότι θα πετύχει ,γιατί ο, τι είναι αληθινό δεν σβήνεται και δεν χάνεται ποτε».
Ολύνα Γιαλαμά
«17η Νοεμβρίου. Μια μέρα-σύμβολο κατά του απολυταρχισμού, με κεντρικό της σύνθημα “Ψωμί Παιδεία Ελευθερία”. Αναλογιζόμενη λοιπόν αυτό το σύνθημα-απαίτηση, συνειδητοποίησα πόσο τραγικά επίκαιρο είναι και στη δική μας εποχή. Αλήθεια, τα αιτήματα για τα οποία αγωνίστηκαν αυτοί που βρέθηκαν τότε στο Πολυτεχνείο, ικανοποιήθηκαν; Κατέχει αυτά τα αγαθά η σύγχρονη δημοκρατική ελληνική κοινωνία; Το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας μας έχει επωμιστεί το βάρος της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, που έχει πλήξει και τη χώρα μας. Η ελληνική κοινωνία μαστίζεται από την ανεργία, το ποσοστό των νέων ανθρώπων που φεύγουν στο εξωτερικό για να αναζητήσουν ένα καλύτερο μέλλον συνεχώς μεγαλώνει, και μεγάλο μέρος των ελληνικών νοικοκυριών πλήττεται από οικονομική στενότητα. Επικίνδυνα αυξάνεται επίσης ο αριθμός των οικογενειών που ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. Με αφορμή το δεύτερο αίτημα του Πολυτεχνείου, τώρα, για μια παιδεία απαλλαγμένη από τις διαστρεβλώσεις και τον έλεγχο του αντιδημοκρατικού καθεστώτος το οποίο ανεχόντουσαν, ας αναλογιστούμε την παιδεία μας σήμερα: Έχει το ρόλο που θα έπρεπε να έχει; Μένει τώρα, το τελευταίο και πολύ σημαντικό τρίτο αίτημα των εξερμένων του Πολυτεχνείου: η ελευθερία, που αποτελεί αίτημα και των δικών μας ημερών. Ανελευθερία όμως δεν είναι το να μην μπορείς να καθορίζεις εσύ ο ίδιος τις αποφάσεις για τη ζωή σου; Ο μόνος τρόπος να διεκδικήσουμε μια ζωή με ισότητα και ελευθερία, τα συστατικά στοιχεία της δημοκρατίας, είναι να αγωνιστούμε οι ίδιοι για αυτό. Να πάρουμε τη ζωή μας στα χέρια μας, και με τις απόψεις και τις επιλογές μας, να ζητήσουμε μια αλλαγή αυτής της καταπιεστικής κατάστασης. <<Θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία>>. Αν, λοιπόν, έπρεπε να απαντήσω με λίγες λέξεις στην ερώτηση “εσείς για τι θα αγωνιζόσασταν σήμερα;” θα απαντούσα: “Για τα ίδια που αγωνίστηκαν οι φοιτητές του Πολυτεχνείου, αν και οι συνθήκες είναι διαφορετικές, και ο τρόπος πάλης επίσης: για ψωμί, παιδεία και ελευθερία. Αφού όλο και περισσότεροι άνθρωποι πέφτουν στην ανέχεια, ο ρόλος της παιδείας συνεχώς διαστρεβλώνεται, και για τη ζωή μας αποφασίζουν με τρόπο που φτάνουμε να μην ανεχόμαστε, γιατί να αναζητήσω αλλού λόγους να αγωνιστώ;».
Γιάννης Λεβεντζώνης
«Δεδομένου του ηθικού αμοραλισμού που διέπει την εποχή μας, αδήριτη κρίνεται η ανάγκη εδραίωσης του ανθρωπισμού και της κοινωνικής ισότητας. Άμεση συνέπεια αυτών είναι η προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αλλά και ο περιορισμός των φαινομένων κοινωνικής παθογένειας που διαταράσσουν την ομαλή λειτουργία του κοινωνικού συνόλου.
Επιπλέον, είναι χρέος όλων η επιδίωξη της διασφάλισης της δημοκρατίας και κατ’ επέκταση της ελευθερίας και της δικαιοσύνης, ώστε η ομαλή λειτουργία των θεσμών, η αξιοκρατία, η προαγωγή του πολιτισμού και ο ουσιαστικός σεβασμός στο συνάνθρωπο να αποτελέσουν μονόδρομο και να καθιερωθούν σε μόνιμη βάση. Τέλος, ιδιαίτερη αναφορά θα μπορούσε να γίνει τόσο στη σπουδαιότητα της αξιοπρέπειας και της τιμιότητας, όσο και στην ανάγκη διαφύλαξής τους. Με αυτόν τον τρόπο θα αποφευχθεί η υπονόμευση των ανθρωπίνων σχέσεων, ενώ παράλληλα θα συντελεστεί αναβάθμιση στις διαπροσωπικές σχέσεις, η οποία θεωρείται υψίστης σημασίας στις μέρες μας».
Λεωνίδας Κόττας
«Στις 17 Νοεμβρίου του 1973, κάποιοι όχι πολύ μεγαλύτεροι από τη σημερινή δική μας γενιά, έκαναν το μεγάλο βήμα για την ανατροπή του φασιστικού καθεστώτος της Ελλάδας, υποστηρίζοντας με θάρρος και αυτοθυσία τις απόψεις και τα πιστεύω τους για μια ελεύθερη πατρίδα. Σήμερα, με αφορμή αυτό το ιστορικό γεγονός, αλλά και τη δύσκολη κατάσταση στην οποία βρίσκεται η χώρα μας, ήρθε η στιγμή, εμείς οι νέοι να αναλογιστούμε τις ευθύνες μας και να παλέψουμε για τη δική μας αλλαγή. Το σύνθημα τότε ήταν ψωμί, παιδεία, ελευθερία, που εν μέρει, ανταποκρίνεται στις σημερινές συνθήκες της ελληνικής κοινωνίας. Με την οικονομική κρίση να μαστίζει τα τελευταία χρόνια τη χώρα μας, πολλοί άνθρωποι έχουν βρεθεί στο χείλος του γκρεμού, προσπαθώντας να εξασφαλίσουν την επιβίωση τους. Επίσης, όλοι γνωρίζουμε πως η αλλοτρίωση των ανθρώπων από τον χώρο της παιδείας είναι ένας από τους κυριότερους παράγοντες για τη σημερινή κατάσταση της ελληνικής κοινωνίας. Η παιδεία λοιπόν, είναι το ισχυρότερο όπλο για την καταπολέμηση της οικονομικής κρίσης, καθώς με τη γνώση ο άνθρωπος αποκτά τη δυνατότητα να επινοεί νέους ΄΄δρόμους΄΄ για την επίλυση τέτοιων προβλημάτων. Τέλος, όσον αφορά την ελευθερία-δημοκρατία, αυτή είναι που θα διασφαλίσει την υγιή λειτουργία της χώρας απέναντι σε κάθε είδους κίνδυνο. Όμως με το χρησιμοθηρικό σύνθημα της δήθεν ΄΄δημοκρατίας΄΄, οι πολιτικοί, εκμεταλλεύονται τα δικαιώματα που τους παρέχονται για προσωπικό όφελος, αδιαφορώντας για το καλό της χώρας. Ολοκληρώνοντας, η γενιά μας δεν πρέπει να εμμένει στα λάθη των παλαιότερων, αλλά να αναλάβει τις ευθύνες της και να παλέψει για τα ιδανικά που θα κατοχυρώσουν ένα καλύτερο μέλλον».
