Καλεσμένος του 27ου Πανοράματος Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου μαζί με τον σεναριογράφο του Κεν Λόουτς, Πολ Λάβερτι, ο καταξιωμένος Παλαιστίνιος σκηνοθέτης Ελία Σουλεϊμάν, που βρέθηκε στην Αθήνα,
μίλησε στην “Αυγή” και την Μάνια Ζούση, αναμεσα σε ένα masterclass που παρέδωσε στο κοινό και τον περιορισμένο χρόνο της παραμονής του.
* Είστε περιπλανώμενος μιας πατρίδας που αγωνίζεται να υπάρξει. Πόσο αυτό έχει καθορίσει την αφήγηση της τέχνης σας;
Πολύ ενδιαφέρουσα ερώτηση. Έχει λειτουργήσει ανάποδα το γεγονός ότι γεννήθηκα και υπήρξα μέσα σε μία χώρα που βρισκόταν σε πόλεμο. Στο σινεμά που έκανα αποστασιοποιήθηκα λίγο από αυτήν τη διένεξη. Οι άνθρωποι που προέρχονται από τέτοιο περιβάλλον πέφτουν συχνά σε αυτήν την παγίδα. Κάνοντας δηλαδή είτε δογματικές, είτε πολιτικά στοχευμένες ταινίες, όπου η αφήγηση είναι γραμμική και αναγκαστικά ή πρέπει να ταυτιστείς ή να συμφωνήσεις ή να διαφωνήσεις.
Εγώ πιστεύω πως πρέπει να παίρνεις απόσταση από κάτι τέτοιο, να δίνεις περισσότερο χώρο στην ποιητική ματιά, να εγείρεις ερωτήματα, ώστε ο θεατής να μπορεί να έχει τη δική του άποψη και να δώσει τη δική του ερμηνεία στα γεγονότα, αντί να μπει στη διαδικασία της διένεξης με τον σκηνοθέτη και την οπτική του. Είναι σημαντικό να αφήνεις τον θεατή να μπορεί να δει τον εαυτό του μέσα στην ταινία αντί να του επιβάλεις την οπτική των πραγμάτων που θέλεις. Είναι αυτό που εγώ αποκαλώ “δημοκρατικοποίηση” της άποψης μέσα στο σινεμά.
Ένας από τους τρόπους να αποστασιοποιείσαι είναι να μην καταγράφεις απλώς την πραγματικότητα, γιατί κάτι τέτοιο είναι ένας πλεονασμός. Το θέμα είναι να δίνεις μια άλλη διάσταση σε αυτήν την πραγματικότητα και αυτό είναι ένα σημαντικό κομμάτι μέσα στην τέχνη.
* Ανάμεσα στην πολιτική και την ποίηση, επιλέγετε την ποίηση για να μιλήσετε πολιτικά. Πόσο δύσκολο και πόσο γοητευτικό είναι κάτι τέτοιο για σας και πόσο γίνεται κατανοητό από το κοινό;
Από την ώρα που ξυπνάμε έως την ώρα που κοιμόμαστε δεν υπάρχει τίποτα που να κάνουμε και να μην είναι πολιτικό. Τα πάντα, από το πώς αναπνέουμε, το πώς σκεφτόμαστε έως και το τι τρώμε, είναι μια πολιτική θέση. Το τι μπορεί να καταλάβει κάποιος από την ταινία που κάνω δεν με απασχολεί, ούτε το έχω στο μυαλό μου την ώρα που γράφω το σενάριο. Αυτό που με ενδιαφέρει και έχει σημασία είναι να μετράει για τον θεατή η ποίηση της εικόνας από κάθε ταινία. Κάτι τέτοιο μπορεί να επηρεάσει τη ζωή του σε ανύποπτο χρόνο.
* Μας ενώνει η ίδια θάλασσα και μια κοινή ιστορική ρίζα. Είστε ένας κοσμοπολίτης, με τη ματιά και την καρδιά του στραμμένη στην πατρίδα του. Τι θα λέγατε στους Έλληνες που είδαν τη ζωή τους να αλλάζει δραματικά τα τελευταία χρόνια, όπως και των περισσοτέρων ανθρώπων στον κόσμο;
Γνωρίζω πολύ καλύτερα τη ζωή στην Παλαιστίνη, αφού εκεί έζησα. Όταν όμως κάνω μια ταινία, δεν νιώθω ότι το πλάνο περιορίζεται γεωγραφικά στη συγκεκριμένη περιοχή. Πρέπει να μιλάω σε δεύτερη ή τρίτη ανάγνωση. Αυτό είναι η κατάθεση ψυχής και είναι παγκόσμιο, δεν περιορίζεται και δεν έχει σύνορα. Για κάποιον λόγο ή αδυναμία, δεν έχουμε συνοχή στον τρόπο που αντιδρούμε στα πράγματα. Βίσκουμε τρόπους όπως το Μνημόνιο ή η ανάπτυξη για να μπορέσουμε να διατηρήσουμε το status quo, την καθεστηκυία τάξη.
Πρακτικά λοιπόν το ότι οι τράπεζες χορεύουν αυτήν τη στιγμή ένα τάνγκο με τίμημα τις ζωές των ανθρώπων είναι γεγονός που συμβαίνει εδώ και διακόσια χρόνια. Άρα το θέμα μας δεν είναι αν η τράπεζα είναι καλή ή κακή, αλλά τι είναι αυτή η τράπεζα και γιατί βρίσκεται εκεί. Η διασύνδεση λοιπόν ανάμεσα στην ισραηλινή και την παλαιστινιακή τράπεζα και την τράπεζα στην Ελλάδα και το πώς οι κυβερνήσεις τις χρησιμοποιούν για να επιβληθούν είναι απόλυτα προφανές σε όλους. Το θέμα είναι ότι δεν έχουμε καταφέρει να κάνουμε το βήμα για να σταματήσουμε αυτό να συμβαίνει.
* Η ισοπέδωση της Γάζας το καλοκαίρι ήταν κάτι που απασχόλησε τους Έλληνες, οι οποίοι, παρά τις στερήσεις τους, συμπαραστάθηκαν στους Παλαιστινίους. Πόσες ανθρώπινες ζωές πρέπει να στοιχίσει η απόκτηση μιας πατρίδας;
Οι Έλληνες ήταν πάντα δίπλα στους Παλαιστινίους. Από τότε που ως παιδί άρχισα να συνειδητοποιώ τον κόσμο, ήξερα ότι η Ελλάδα ήταν έθνος φιλικό προς τους Παλαιστινίους. Το ενδιαφέρον κομμάτι εδώ είναι ότι οι ίδιες αρχές κατοχής που ταλαιπωρούν τους ανθρώπους στην Παλαιστίνη είναι οι ίδιες αρχές και δυνάμεις που καταπιέζουν τους ανθρώπους στην Ελλάδα και στον υπόλοιπο κόσμο. Το ενδιαφέρον είναι να το συνειδητοποιήσουμε και να γίνει περισσότερο αντικείμενο συζήτησης αυτή η σύνδεση.
Αυτό που συνέβη στην Ελλάδα μετά τη γερμανική κατοχή, τους βομβαρδισμούς, την παρέμβαση των Άγγλων και τη χούντα, είναι ουσιαστικά το ίδιο ακριβώς που συμβαίνει σήμερα στην Παλαιστίνη. Ο εξευρωπαϊσμός της Ευρώπης είναι λίγο πολύ το ίδιο με τη συμφωνία του Όσλο στην Παλαιστίνη. Σε αφήνουν να αναπνεύσεις λίγο οξυγόνο και αμέσως μετά σου ξαναφορούν τη θηλιά.
Ποιος είναι
Γεννημένος στη Ναζαρέτ το 1960, ο Ελία Σουλεϊμάν έφυγε από την Παλαιστίνη, πήγε στη Νέα Υόρκη, από εκεί στο Παρίσι και μετά στην Ελβετία. Το 1996 κέρδισε το βραβείο Καλύτερης Πρώτης Ταινίας στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας για την ταινία του “Το Χρονικό μιας Εξαφάνισης”, ενώ με τη δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία του, «Θεϊκή παρέμβαση» (2002), απέσπασε στις Κάννες το Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής και το Βραβείο της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών, καθώς και το βραβείο Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας στα Ευρωπαϊκά Βραβεία στη Ρώμη.
Η τρίτη του ταινία, «Ο χρόνος που απομένει» (2009), διαγωνίστηκε στο Φεστιβάλ των Καννών κερδίζοντας το βραβείο Black Pearl ως η καλύτερη αφηγηματική ταινία, στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Μέσης Ανατολής στο Άμπου Ντάμπι την ίδια χρονιά, αλλά και το βραβείο της Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου της Αργεντινής στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Mar del Plata.
