featured Metamanias Εικαστικά

Συγκατοίκηση ζωής και τέχνης στο Τελλόγλειο

«Η Κατερίνα Χαλεπά είναι περισσότερο γνωστή για ένα έργο που σχετίζεται με δημόσια μνημεία , ωστόσο υπάρχει κι ένα δεύτερο κομμάτι, πολύ συγκινητικό, που είναι η προσφορά της στη διατήρηση και αρχειοθέτηση του έργου του Γιανούλη», εξηγούσε με τη βαθιά γνώση, την επικοινωνιακή χάρη στην αφήγηση και κυρίως το πάθος του μελετητή, η Αλεξάνδρα Βουτυρά, Γενική Διευθύντρια του Τελλόγλειου Ιδρύματος και Ομότιμη Καθηγήτρια Σχολής Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ. ξεναγώντας μια μικρή συντροφιά δημοσιογράφων στην έκθεση «Κατερίνα Χαλεπά-Κατσάτου: στα ίχνη του Γιανούλη» της οποίας έχει την επιμέλεια.

Η έκθεση που πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Onassis Culture, παρουσιάζει για πρώτη φορά το έργο της σημαντικής Ελληνίδας γλύπτριας, μικρανηψιάς του Γιανούλη Χαλεπά η οποία διαφύλαξε και ανέδειξε το αρχείο του.

Με μνημειακά έργα στο δημόσιο χώρο, εμπνευσμένα από την επανάσταση του ΄21, τη μικρασιατική καταστροφή, σημαντικές προσωπικότητες της ιστορίας και της πολιτικής, η έκθεση παρουσιάζει περισσότερα από 70 γλυπτά, σχέδια και σπάνια τεκμήρια, μια εξαιρετική σειρά από γυμνά , μυθολογικά θέματα και σειρά από πορτραίτα.

Διαρθρωμένη στον δεύτερο όροφο του Τελλόγλειου, η έκθεση της επιγόνου, συνομιλεί με την έκθεση του κορυφαίου προγόνου, «Γιανούλης Χαλεπάς: Δούναι και Λαβείν», που εκτείνεται στο ισόγειο του Ιδρύματος.

Μεγαλύτερη κόρη της Ειρήνης και του Βασίλη Χαλεπά, ανίψια του Γιανούλη που τον έφεραν στην Αθήνα το 1930 όπου ο μεγάλος δημιουργός εγκαταστάθηκε στο σπίτι της οδού Δαφνομήλη έως και το τέλος της ζωής του το 1938, «η Κατερίνα έζησε τον παππούλη της  έως και την ηλικία των 13 ετών, επομένως ήταν αρκετά μεγάλη ώστε να τον θυμάται καλά, να έχει μνήμες από αυτόν», ανέφερε η Α. Βουτυρά για τη γλύπτρια που γεννημένη το 1925 , σπούδασε γλυπτική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, με δάσκαλο τον Μιχάλη Τόμπρο και τον Γεώργιο Ματαράγκα, ενώ μαθήτευσε και δίπλα στον Σπύρο Παπαλουκά.

 

«Κάτι πολύ συγκινητικό για το έργο του Γιανούλη, είναι η προσφορά της Κατερίνας σε αυτό. Από την μητέρα της Ειρήνη πιστεύω ότι κληρονόμησε αυτόν τον τεράστιο θαυμασμό για το έργο του προγόνου  της, διηγούνταν πολλά για αυτόν, πως την πείραζε, της μουτζούρωνε τα πρώτα της σχέδια. Έζησε στη Δαφνομήλη το προσκύνημα που γινόταν σε αυτόν τον σπουδαίο γλύπτη από διανοητές και καλλιτέχνες της εποχής που έσπευδαν να τον συναντήσουν και να τον φωτογραφίσουν», θυμάται η κ. Βουτυρά.

Έχοντας το χάρισμα της αφήγησης που ξεχωρίζει τους δασκάλους, μιλά με  πάθος για την «ορμητική και εντυπωσιακή προσωπικότητα» της Κατερίνας Χαλεπά που ενδιαφερόταν πάρα πολύ για τα δικαιώματα των γυναικών καλλιτεχνών και υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Συλλόγου Γλυπτών Ελλάδος.

Προχωρώντας σε μια προσωπική αποκάλυψη, έκανε γνωστό πως η ίδια υπήρξε «μπλεγμένη συναισθηματικά» με την Κατερίνα Χαλεπά, καθώς βρέθηκε στο σπίτι της Δαφνομήλη το 1982, αφού έπρεπε να μελετήσει τα σχέδια για τα γλυπτά του Γιανούλη Χαλεπά. «Εκείνη που με βοήθησε τότε ήταν καταρχήν η Κατερίνα που μένοντας σε αυτό το σπίτι είχε την επιμέλεια και την ευθύνη όλου του υλικού του Γιανούλη αλλά και της οικογένειας, από τα χρόνια του εργαστηρίου του πατέρα Χαλεπά».

Στο κείμενο της δίγλωσσης έκδοσης του εντυπωσιακού καταλόγου, η κ.Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά σημειώνει μεταξύ άλλων: «Γνώρισα την Κατερίνα Χαλεπά ώριμη πια τη δεκαετία του ’80, όταν είχε μια διαμορφωμένη πλέον διαδρομή στη γλυπτική, με χαρακτηριστική την προσπάθειά της να διατηρήσει τη βαριά κληρονομιά και την αγάπη για το έργο του θείου της. Στη σκιά αυτή, ανάμεσα στον θαυμασμό και τις αναπόφευκτες επιδράσεις από τον Χαλεπά, προσπάθησε να φτιάξει –κι έφτιαξε- το δικό της έργο, με τη δική της προσωπικότητα, τις δικές της επιλογές».

Στην έκθεση του ισογείου για τον Χαπελά, η οποία και σημείωσε ρεκόρ επισκεψιμότητας, όπως αποκάλυπτε η Αλεξάνδρα Βουτυρά, υπάρχει μεταξύ των έργων «ένα καταπληκτικό πορτραίτο του Γιανούλη που φιλοτέχνησε ο Μιχάλης Αξελός το 1937, έναν χρόνο πριν το θάνατο του Χαλεπά και εκτίθεται για πρώτη φορά στο κοινό. Υπάρχουν επίσης έργα του γνωστού ζωγράφου Ρέμβου, του Κώστα Αργυρίου που ζωγράφισε τον Χαλεπά ενώ φτιάχνει το τρίτο πορτραίτο της «Ευτυχία» που εκτίθεται για πρώτη φορά στην έκθεση «Δούναι και Λαβείν» και μια μεγάλη έκπληξη ένα έργο του Γιώργη Λάππα που αγοράστηκε το 1986 κι ένα κείμενο του ζωγράφου για τον μεγάλο ομότεχνο. Υπάρχει επίσης μια σειρά σχεδίων που έχουν γίνει στην Τήνο και εκτίθενται για πρώτη φορά. Επιλέξαμε σχέδια που δε ήταν γνωστά, είχαν ιδιαιτερότητες και δεν είχαν εκτεθεί», σημείωσε η κ. Βουτυρά.

Γλύπτρια έργων μεγάλης κλίμακας, η Κατερίνα Χαλεπά δημιούργησε συνθέσεις – παραγγελίες για το δημόσιο χώρο, όπως το μεγάλο γλυπτό της Μικρασιάτισας Μάνας, επετειακό έργο στημένο στην Άνω Σκάλα Μυτιλήνης. «Αυτό το γλυπτό το έφτιαξε στο σαλόνι του πρώτου ορόφου της Δαφνομήλη, ανάμεσα στα έργα του Χαλεπά και τα δικά της , όπου σε ένα καβαλέτο έστησε το ικρίωμα και άρχισε να δημιουργεί το έργο στον πηλό. Δυόμισι μέτρα ύψος. Κάτι πάρα πολύ εντυπωσιακό. Είχα την τύχη να παρακολουθήσω το έργο αυτό από τον πηλό έως και το χυτήριο. Αυτή η ιστορία με γυρίζει πίσω στο έργο της Κατερίνας και του Χαλεπά, καθώς επί πολλά χρόνια βρέθηκα εκεί, εργάστηκα και γνώρισα όλη την οικογένεια», ανέφερε η Α. Βουτυρά, μιλώντας για μια έκθεση «που συνεχίζει με έναν διαφορετικό τρόπο την ιστορία του Γιανούλη».

Παρόντες στα εγκαίνια ήταν ο εγγονός της Κατερίνας Χαλεπά, Φιλίπ Γιαννακόπουλος που αναφερόμενος στη γιαγιά του, μίλησε για έναν άνθρωπο «πολύ δυναμικό και πρωτοποριακό, αν και συντηρητικό. Δεκαεννιά χρονών απέκτησε παιδί, είκοσι χώρισε και αποφάσισε να σπουδάσει γλυπτική. Ήταν ένας άνθρωπος που δούλευε πολύ».

 

Για μια «γυναίκα που δε μπορούσε να σταματήσει να δουλεύει», μίλησε και ο ανιψιός της Μύρωνας Μπικάκης , που αποκάλυψε πως την Κατερίνα η οικογένεια φώναζε με το υποκοριστικό «μπέμπα», «σχήμα κι όνομα οξύμωρο για αυτό το ηφαίστειο της εργατικότητας και της δυνάμεως, που η λέξη που τη χαρακτήριζε ήταν το πάθος και η πίστη. «Τη θυμάμαι πάνα σε μια σκάλα να φτιάχνει, να βάφει, να σοβατίζει, δεν ήξερε να κάτσει φρόνιμα, ήταν σε συνεχή κίνηση»

Ανάμεσα στα στιγμιότυπα που θυμήθηκε ο κ. Μπικάκης ήταν και η επίσκεψη της αμερικανίδας ντίβας Τζέιν Μάνσφιλντ  όταν το 1960 αποβιβαζόταν στην οδό Δαφνομήλη από ένα κόκκινο καμπριολέ” για να φιλοτεχνήσει η Κατερίνα Χαλεπά το πορτραίτο της».

Μάνια Ζούση

Φωτογραφίες : Αλέξανδρος Αβραμίδης