Έργα της Ρένας Παπασπύρου που αντιπροσωπεύουν όλα τα στάδια της δουλειάς της από το 1976 μέχρι σήμερα, παρουσιάζονται από τις 12 Δεκεμβρίου στην Εθνική Πινακοθήκη σε μια έκθεση με τον τίτλο «Επιφάνειες οδηγίες χρήσης η διαλεκτική ανάμεσα στην καθημερινότητα και την ύλη». Στην έκθεση περιλαμβάνονται και δύο νέα έργα που δημιουργήθηκαν ειδικά.
Ήταν το 1972 όταν η Ρένα Παπασπύρου προβάλλει μεγάλες σκιές στον οικείο χώρο του δωματίου της και βρίσκεται αντιμέτωπη με τον ιδιαίτερο μορφολογικό χαρακτήρα του τοίχου, της επιφάνειας της ύλης. Μη θέλοντας να επέμβει στην «αυτοτέλεια της ύλης», επιλέγει να καταγράψει τα «επεισόδια στην ύλη», τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε επιφάνειας, ζωγραφίζοντας με το ελάχιστο χρωστικό μέσο, το μολύβι. Στην πορεία, αρχίζει να χρησιμοποιεί για το έργο της τα καθημερινά υλικά που έχει στη διάθεσή της στο σπίτι (το χαρτί και το δάπεδο), καθώς και αυτά που συναντά μέσα στην πόλη (ξύλο, λαμαρίνες, αποσπάσματα από τοίχους εγκαταλελειμμένων σπιτιών, άσφαλτο και αργότερα μωσαϊκά και πλαστικοποιημένες επιφάνειες). Αργότερα, με τη σειρά έργων της που ονομάζει «εικόνες στην ύλη» καταγράφει τις εικόνες που ανακαλύπτει συνειρμικά στις επιφάνειες. Όπως χαρακτηριστικά το περιγράφει: «η εικόνα στην ύλη δημιουργείται αποκλειστικά από τα ιδιαίτερα μορφολογικά στοιχεία της κάθε επιφάνειας. Η φαντασία του θεατή – του όποιου θεατή – την ανιχνεύει και την απομονώνει μέσα από ένα πλήθος τυχαίες μορφές που συνυπάρχουν πάνω στην ίδια επιφάνεια». Η Παπασπύρου, επισημαίνοντας τη ζωγραφική διάσταση της ύλης, προσφέρει γενναιόδωρα στον θεατή τη δυνατότητα να αποκτήσει ενεργό ρόλο μέσω του βλέμματός του: να ψάξει και να βρει εικόνες.
Η έκθεση στην Πινακοθήκη έχει ως σημείο εκκίνησης το έργο Balbeeks που ανήκει στην συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης – Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου και δείχνει μία γυναικεία μορφή να αναδύεται στον χώρο. Το έργο της Παπασπύρου στο σύνολό του θέτει θεμελιώδη ερωτήματα γύρω από την πολλαπλότητα της εικόνας, τη σχέση της ύλης (αντικειμενικός κόσμος) με το βλέμμα (υποκειμενικότητα), την αισθητική εμπειρία της καθημερινής ζωής και τη δυνατότητα του ανθρώπινου νου να δημιουργεί εικόνες και να κάνει ελεύθερους συνειρμούς. Η έκθεση εστιάζει επίσης στο γεγονός ότι η Ρένα Παπασπύρου – γυναίκα, μάνα, καλλιτέχνης και πρώτη γυναίκα καθηγήτρια σε εργαστήριο της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών – ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της καθημερινότητάς της μετατρέποντάς την σε καλλιτεχνικό πεδίο έρευνας και δημιουργίας. Και έτσι, την υπερβαίνει.
Με το έργο της, καταλαμβάνει απρόσμενα σημεία της ΕΠΜΑΣ δίνοντάς τους νέα μορφή και νέα λειτουργία. Η έκθεση προκαλεί με τον τρόπο αυτό μία σειρά συναντήσεων: ανάμεσα στον θεατή και την εικόνα, στην ιστορία των καθημερινών υλικών και το παρόν τους ως έργα τέχνης, στο ίδιο το μουσείο και τον αστικό ιστό μέσα στον οποίο εντάσσεται.
Ο τίτλος της έκθεσης που θα έχει διάρκεια μέχρι τις 16 Ιουνίου 2024, αποτελεί αναφορά στο βιβλίο του Georges Perec, Ζωή Οδηγίες χρήσεως (La vie mode d’emploi), Αθήνα, ‘Υψιλον / Βιβλία, 1991.
Είναι η πρώτη μίας σειράς δράσεων που ανήκουν στο νέο πρόγραμμα του μουσείου με τίτλο «Ενδιάμεσος Χώρος». Πρόκειται για ένα ευέλικτο πρόγραμμα με συνεχή ροή ανάμεσα σε περιεκτικές ατομικές ή ομαδικές εκθέσεις, εργαστήρια, επιτελεστικές δράσεις, θεματικά αφιερώματα, παρουσιάσεις και διατομεακά προγράμματα που θα εστιάζει στη σύνδεση του «μέσα» με το «έξω» και θα ενεργοποιεί κάθε φορά διαφορετικούς χώρους τόσο στον εσωτερικό, όσο και στον περιβάλλοντα χώρο του κτηρίου. Στόχος του «Ενδιάμεσος Χώρος» είναι να τροφοδοτήσει με σύγχρονες επιμελητικές και θεωρητικές προσεγγίσεις την ανάγνωση της μόνιμης συλλογής, των αρχείων και της ιστορίας της ΕΠΜΑΣ και να γίνει ο δίαυλος επικοινωνίας, η γέφυρα που θα συνδέσει το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον.
Την επιμέλεια της έκθεσης έχει η Σοφία Ελίζα Μπουράτση, την αρχιτεκτονική μελέτη και τον σχεδιασμό φωτισμού η Μαρία Μανέτα και το σχεδιασμό χώρου και συντονισμό της παραγωγής η Ειρήνη Σάπκα
Μάνια Ζούση
