«Νιώθεις ότι λαμβάνεις μέρος σε κάτι μεγάλο. Ωστόσο είναι δύσκολο να αποτυπώσεις μια τόσο σημαντική εμπειρία σε μερικές γραμμές», σημειώνει στο artplay.gr η ηχητική σχεδιάστρια Κατερίνα Βάμβα που περιγράφει ένα εκπαιδευτικό της ταξίδι σε θέατρα της Νέας Υόρκης, μέρος του μεταπτυχιακού της (master) στον ηχητικό σχεδιασμό.
Έτσι μετά από δέκα χρόνια στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών όπου εργάζεται ως ηχητική σχεδιάστρια, η Κατερίνα μας αφηγείται τις εμπειρίες της από το Broadway ως βοηθός των ηχητικών σχεδιαστών Kai Harada και Scott Lehrer για τις θεατρικές παραγωγές – μιούζικαλς “Dames At Sea”, “Allegiance” και “Fiddler On The Roof”.
« Ήταν περίπου στα μέσα του Σεπτέμβρη όταν το ταξίδι προς την Νέα Υόρκη ξεκίνησε. Δεν ήταν η πρώτη φορά που θα βρισκόμουν στην πόλη που συχνά την αποκαλούν “Tο μεγάλο μήλο” ή “The city of New York”. Ήταν το 2012 όταν για πρώτη φορά την επισκέφθηκα, η αιτία ήταν η υποτροφία στον ηχητικό σχεδιασμό που κέρδισα. Η εταιρεία ήχου Meyer Sound σε συνεργασία με το περιοδικό Live Design International έδιναν την ευκαιρία – παρέχοντας υποτροφίες – σε νέους από όλο τον κόσμο να παραβρεθούν στo NYU TISCH School Of The Arts και να παρακολουθήσουν μαθήματα ηχητικού σχεδιασμού. Τα γνωστά και ως “Broadway Sound Masterclasses”.
Από τις προηγούμενες επισκέψεις μου στην Νέα Υόρκη, είχα καταλάβει πως οι ρυθμοί της ζωής είναι πιο γρήγοροι και τα μεγέθη αρκετά διαφορετικά σε σύγκριση με την Ελλάδα. Η επίσκεψή μου αυτή τη φορά είχε πιο μόνιμο χαρακτήρα και ήξερα πως ως βοηθός ηχητικού σχεδιαστή θα περνούσα κάποιους μήνες στα πιο κεντρικά θέατρα του Broadway. Ο ενθουσιασμός μου που θα ζούσα αυτή την εμπειρία ήταν μεγάλος.
Μόλις έφτασα, από την πρώτη κιόλας ημέρα ήξερα πως το πρόγραμμά μου από εδώ και πέρα θα ήταν ένας συνδυασμός καθημερινών συναντήσεων και προβών. Η πρώτη συνάντηση με τον δάσκαλό μου, τον βραβευμένο με Tony και Grammy award ηχητικό σχεδιαστή Scott Lehrer στο στούντιό του ήταν άκρως κατατοπιστική. Τα λόγια του ήταν: “Θα ήθελα να ξέρεις πως το ένα λεπτό στην Νέα Υόρκη δεν είναι το ίδιο ένα λεπτό όπως στα υπόλοιπα μέρη του κόσμου”. Αργότερα θα καταλάβαινα πως μέσα σε αυτή τη φράση είχε εσωκλείσει όλη την φιλοσοφία και την κουλτούρα των Νεοϋορκέζων.
Ο Scott Lehrer κι εγώ βρεθήκαμε στο “New York City Center” για την πρώτη συνάντηση της ημέρας. Όλοι οι υπεύθυνοι των τμημάτων του θεάτρου ήταν εκεί, στην κεφαλή του τραπεζιού η καλλιτεχνική διευθύντρια. Ο απολογισμός του καλλιτεχνικού προγράμματος καθώς και η οργάνωση – πρόβλεψη για την επόμενη σεζόν ήταν από τα πιο σημαντικά θέματα. Το κύριο μέρος της συζήτησης ήταν πως θα γίνει πιο ενδιαφέρον το πρόγραμμα, το τι πήγε στραβά την σεζόν που πέρασε και πως θα μπορούσε να διορθωθεί ή να αντικατασταθεί. Τελειώνοντας το meeting κανείς δεν είχε χρόνο, σχεδόν όλοι κοιτούσαν το ρολόι τους και όπως οι ίδιοι έλεγαν έπρεπε σύντομα να μεταφερθούν σε άλλο σημείο της πόλης για μια νέα συνάντηση…
Αμέσως μετά κι εμείς έπρεπε να πάμε σε μια άλλη συνάντηση αλλά αυτή τη φορά για διαφορετικό λόγο στο “Music Box Theater”. H παραγωγή του μιούζικαλ “Shuffle Along” θα ανέβαινε την άνοιξη και έπρεπε να μπούμε στον χώρο του θεάτρου για να εξετάσουμε εάν ήταν ο κατάλληλος για να φιλοξενήσει στο pit την ορχήστρα. Ο παραγωγός της παράστασης ήθελε να γνωρίζει από την αρχή εάν το θέατρο που θα ενοικίαζε πληρούσε τις προϋποθέσεις στο κομμάτι της διάταξης του χώρου ως προς τον ηχητικό σχεδιασμό. Σημειώσεις όπως μέτρημα διαστάσεων του χώρου και φωτογραφίες ήταν απαραίτητες, η υπόλοιπη δουλειά στο σπίτι…
Όταν ο σχεδιαστής μου έδωσε το πρόγραμμα των συναντήσεων και των προβών παρατήρησα κάποιες κενές ημέρες όπου σκέφτηκα πως θα είναι ημέρες ανάπαυλας και ξεκούρασης. Ίσως αρχικά για αυτό να είχαν οριστεί, στην πραγματικότητα όμως υπήρχε πολλή εργασία που γινόταν από το σπίτι.
Βλέπετε ο ηχητικός σχεδιαστής δεν δουλεύει μόνος του. Υπάρχει μια ομάδα ανθρώπων που τον συμπληρώνουν και περιμένουν από αυτόν να τους οργανώσει. Να μοιράσει αρμοδιότητες και να τους παρέχει τις πληροφορίες που χρειάζονται για να ξεκινήσουν και να προχωρήσουν την εργασία τους.
Κάτω από τον/την ηχητικό σχεδιαστή/α (Sound Designer) υπάρχει ο/η βοηθός του (associate sound designer) που οι αρμοδιότητές του/της είναι πολλές. Από το να οργανώσει πρακτικά θέματα όπως να ελεγχθούν και να ταξινομηθούν σωστά τα μηχανήματα που έχει επιλέξει ο ηχητικός σχεδιαστής πριν μπουν στο χώρο του θεάτρου, μέχρι οποιαδήποτε λεπτομέρεια σχετίζεται με την σωστή λειτουργία του εξοπλισμού, τον προγραμματισμό των μηχανημάτων και την σωστή διαχείρισή τους. Μετά τον/την βοηθό ηχητικού σχεδιαστή υπάρχει ο/η ηχολήπτης/α που χειρίζεται την κονσόλα(mixer/A1) και είναι υπεύθυνος/η για τον προγραμματισμό της καθώς και για την σωστή μίξη του ήχου μέσα στο θέατρο. Ακολουθεί πάντα τις οδηγίες του σχεδιαστή ήχου που έχει σχεδιάσει τον ήχο της παράσταση. Ύστερα ο/η ηχολήπτης/α που είναι υπεύθυνος/η(A2) για τα μικρόφωνα της παράστασης καθώς χρησιμοποιείται και σαν βοηθητικός mixer σε περίπτωση ασθενείας του αρχικού. Επίσης την λίστα συμπληρώνουν : Υπεύθυνος/η μετρήσεως του ηχητικού συστήματος και υπεύθυνος/η παραγωγής ηχητικού εξοπλισμού που τοποθετεί τα μηχανήματα στον χώρο του θεάτρου και φροντίζει για την σωστή λειτουργία τους. Στις παραστάσεις που βρέθηκα εγώ υπήρχε και υπεύθυνη ήχου για τα ηχητικά effects καθώς και υπεύθυνη χειρισμού Qlab.
Γενικά υπήρχε ένας όγκος πληροφοριών που έπρεπε να οργανωθεί σωστά για να μοιραστούν οι αρμοδιότητες στην ομάδα του ήχου.
Την επόμενη ημέρα το πρόγραμμα ξεκινά από νωρίς το πρωί όπου η συνάντηση με τα υπόλοιπα μέλη την ηχητικής ομάδας γίνεται μέσα στην εταιρεία ήχου που θα παρέχει τον ηχητικό εξοπλισμό της παράστασης “Fiddler On The Roof”. Η εταιρεία αυτή ονομάζεται “Sound Associates” και είναι ένα συγκρότημα κάποιων χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων. Κάθε θεατρική παραγωγή έχει τον δικό της χώρο όπου εκεί ετοιμάζονται όλα τα μηχανήματα. Εκεί ο σχεδιαστής αφού κάνει το απαραίτητο meeting και ενημερώσει όλους τους εμπλεκόμενους της ηχητικής ομάδας για το τι πρέπει να κάνουν επιβλέπει την πρόοδο των εργασιών και δοκιμάζει τον εξοπλισμό που θα χρησιμοποιήσει. Ο εξοπλισμός πρέπει να είναι δοκιμασμένος για την άρτια λειτουργία του και έτοιμος για χρήση πριν μπει στο θέατρο. Ο χρόνος όμως περνάει αρκετά γρήγορα και η επόμενη συνάντηση πλησιάζει.
Μεσημέρι πια και βρισκόμαστε στο μέρος όπου γίνονται οι πρόβες των ηθοποιών για το musical “Dames At Sea”. Η αίθουσα είναι γεμάτη από τους ηθοποιούς που κάνουν πρόβα τους τελευταίους 3 μήνες. Ο σκηνοθέτης που είναι και χορογράφος δείχνει τις κινήσεις στους ηθοποιούς καθώς χορεύει κλακέτες μαζί τους. Δεν φαίνεται να είναι τόσο εύκολο όμως ο σκηνοθέτης παροτρύνει τους ηθοποιούς να ξεκινήσουν για ακόμα μια φορά από την αρχή.
Ο σκηνοθέτης μας ενημερώνει σχετικά με το τι αναζητά ως προς τα ηχητικά εφέ σε συγκεκριμένα σημεία, την ηχητική εικόνα που θα ήθελε να δημιουργηθεί και την αίσθηση του ήχου που θα ήθελε να έχει η παράσταση. Παρακολουθώντας τις πρόβες καθημερινά ήδη γνωρίζουμε τα σημεία που θα κρύψουμε τα μικρόφωνα πάνω στους ηθοποιούς για να μην φαίνονται στο κοινό. Στις παραστάσεις στο Broadway είναι το πιο σύνηθες τα μικρόφωνα να μην είναι ορατά στο κοινό και η αίσθηση του ήχου να είναι φυσικά θεατρική έτσι ώστε να μην είναι ευδιάκριτη η ενίσχυση του ήχου.
Ο σκηνοθέτης δίνει οδηγίες προς εμάς και επιθυμεί έμφαση στις κλακέτες κατά την διάρκεια των τραγουδιών. Επίσης το ηχητικό εφέ τις κατεδάφισης του κτηρίου που παρακολουθούμε στο πρώτο μέρος θέλει να δίνει την εντύπωση στον θεατή πως βρίσκεται μια ανάσα απόσταση από το κτήριο.
Μετά από μερικές ώρες προβών ακολουθεί μια συνάντηση με τον παραγωγό, τον σκηνοθέτη και τον μαέστρο για να ενημερωθούν για το τι ακριβώς θα κάνουμε και πόσο χρόνο θα χρειαστούμε για την υλοποίηση.
Η μέρα κλείνει με μια γρήγορη ανασκόπηση των πληροφοριών και την οργάνωσή τους καθώς βρισκόμαστε σε ένα από τα πιο κεντρικά σημεία της Time Square και από ψηλά στο σημείο που βρίσκομαι για δείπνο παρακολουθώ τον κόσμο που κατακλύζει την πλατεία μετά το τέλος των παραστάσεων.
Το επόμενο πρωί σειρά έχουν οι μουσικές πρόβες στο “Caroll Music”.
Ηθοποιοί, μουσικοί μαζί με τον συνθέτη, τον ενορχηστρωτή και τον μαέστρο μετά από δύο μήνες μουσικών προβών προσκαλούν όλους τους εμπλεκόμενους του δημιουργικού κομματιού της παράστασης για να ακούσουν το αποτέλεσμα της δουλειάς τους. Ένα μεγάλο τραπέζι όπου ο παραγωγός, ο σκηνοθέτης και ένα πλήθος συντελεστών κάθονται και ανυπομονούν να ακούσουν τα τραγούδια στην τελική τους μορφή. H παρουσίαση των τραγουδιών με σειρά εμφάνισης και οι ηθοποιοί τραγουδούν και χορεύουν μπροστά μας με την συνοδεία της ορχήστρας σε ρυθμούς swing jazz. Η ορχήστρα αποτελείτε από εφτά ταλαντούχους μουσικούς της παλιάς σχολής που έχουν περάσει σχεδόν την μισή ζωή τους παίζοντας το συγκεκριμένο μουσικό είδος στα μουσικά pits των θεάτρων του Broadway.
Ο ενθουσιασμός μετά το τέλος του πρώτου τραγουδιού μεγάλος, όλοι οι συντελεστές χειροκροτούν με ανακούφιση βλέποντας την ενέργεια των ηθοποιών, την ικανοποίηση του μαέστρου, του σκηνοθέτη και του παραγωγού. Όσο για εμάς η δουλειά αρχίζει να παίρνει σχήμα, σημειώσεις που αφορούν το ενορχηστροτικό κομμάτι και άλλα σημαντικά θέματα συλλέγονται, ταξινομούνται με σειρά προτεραιότητας και φτιάχνουμε ένα μικρό πλάνο για τον κάθε ηθοποιό ξεχωριστά. Άλλωστε είναι γνωστό πως είναι σημαντικό να ξέρεις να ενισχύσεις τα δυνατά σημεία του ηθοποιού και να αφαιρέσεις από την ηχητική εικόνα αυτά που δεν τον κολακεύουν….
Καθώς τελειώνει η πρόβα το απόγευμα, σειρά έχει μια επίσκεψη στο θέατρο “Helen Hayes Theatre”, εκεί που θα πραγματοποιηθεί η παράσταση. Από το πρωί εργάζονται οι τεχνικοί του θεάτρου και τηρούν το οργανόγραμμα των εργασιών ευλαβικά. Οι μέρες είναι συγκεκριμένες για την ολοκλήρωση των εργασιών. Κανείς δεν θέλει να είναι ο λόγος που θα καθυστερήσει η έναρξη των παραστάσεων. Τυχόν αργοπορία στην υλοποίηση των τεχνικών θεμάτων ισοδυναμεί με χάσιμο μερικών εκατοντάδων δολαρίων για τους παραγωγούς και κανείς δεν θέλει να πάρει μια τέτοια ευθύνη. Κάπου εδώ είναι σημαντικό να αναφέρω πως αυτό το χρονοδιάγραμμα συμπεριελάμβανε τακτά διαλείμματα για φαγητό καθώς και συγκεκριμένες ώρες εργασίας. Στο Broadway υπάρχουν τα λεγόμενα Unions(σωματεία) κάθε Union διέπεται από κάποιους κανόνες που τα μέλη τηρούν και όλοι σέβονται και ακολουθούν. Θυμάμαι χαρακτηριστικά τις πρώτες μέρες όταν προσφέρθηκα να βοηθήσω να μετακινήσουμε ένα μέρος του εξοπλισμού, ευγενικά δέχτηκα κάποιες συστάσεις ώστε να μην ασχοληθώ διότι δεν ήμουν μέλος του σωματείου. Αργότερα ο Scott μου εξήγησε πως ούτε σε εκείνον επιτρεπόταν να κάνει το ίδιο διότι κι αυτός δεν είχε την συγκεκριμένη άδεια. Με αυτόν τον τρόπο όπως μου εξήγησε προστατεύουν την δουλειά τους από ανθρώπους που δεν είναι μέλη του Union.
Τις επόμενες μέρες και ενώ βρισκόμουν μέσα στο θέατρο είχα μια ευχάριστη έκπληξη. Ανακάλυψα πως μέσα στους συντελεστές της παράστασης βρισκόταν η Ελληνικής καταγωγής Άννα Λουίζος. Γνωστή για τον σχεδιασμό σκηνικών για τις παραστάσεις “School of Rock”, ”Avenue Q” κ.α. Κι έτσι μιλώντας μαζί της μου εξήγησε το πως λειτουργούσαν τα πράγματα εκεί. Τα χρόνια που έχει περάσει μέσα στην δουλειά και την καριέρα της. Βλέποντας ακόμα μια Ελληνίδα στα ίδια μέρη αισθάνθηκα σίγουρα περἠφανη και λίγο σαν το σπίτι.
Οι μέρες προς τα “Previews” πλησιάζουν, είναι ουσιαστικά μέρες που το κοινό μπορεί να παρακολουθήσει την παράσταση αλλά δεν επιτρέπεται κανείς από τους δημοσιογράφους να γράψει κριτική. Μέχρι την ημέρα της πρεμιέρας ο σκηνοθέτης μπορεί να κάνει όποια αλλαγή θέλει και το κοινό γνωρίζει ότι μπορεί να διαφέρει το αποτέλεσμα που παρακολουθεί από αυτό της πρεμιέρας.
Οι αδρεναλίνη των ηθοποιών βρίσκεται στα ύψη, η ενέργειά τους, ο τρόπος που τραγουδούν και χορεύουν ξανά και ξανά τα κομμάτια χωρίς να σου δίνουν την εντύπωση ότι κουράστηκαν δίχνει πόσο σωστά εκπαιδευμένοι είναι. Δεν άκουσα ποτέ να λέει κάποιος ότι κουράστηκε ή ότι δεν μπορεί να κάνει κάτι που του ζητήθηκε από τον σκηνοθέτη. Δεν υπήρξε εκνευρισμός και δεν άκουσα ποτέ κάποιον να φωνάζει ή να διαφωνεί έντονα. Είχα περισσότερο την εντύπωση πως όλα είναι υπό έλεγχο. Ό, τι και να προέκυπτε έβρισκαν λύση και φρόντιζαν να κρατούν την ποιότητα σε υψηλά επίπεδα. Αυτό φυσικά επηρέασε και τον ήχο. Θυμάμαι πως υπήρχε μια συνοχή στις παραστάσεις σχετικά με το πως τραγουδούσαν οι ηθοποιοί και πως έπαιζαν οι μουσικοί. Δεν υπήρχαν τεράστιες διαφοροποιήσεις ανάμεσα στις «κακές» και στις «καλές» ημέρες, το σύνολο ήταν πάντα σε ένα επίπεδο αποδοτικότητας της τάξεως του 80% καθημερινά.
Κάθε βραδύ μετά το τέλος της πρόβας ακολουθεί και ένα meeting με όλους τους συντελεστές. Στην συγκεκριμένη παραγωγή ο σκηνοθέτης ξεκινά με το να ευχαριστεί τους συντελεστές για την προσπάθεια που κάνουν και επαινεί πολλούς από αυτούς. Μοιράζεται τους προβληματισμούς του με τον καθένα ξεχωριστά και εμψυχώνει αυτούς που πιστεύει πως μπορούν να αποδώσουν παραπάνω.
Η επόμενη ημέρα είναι μια ελεύθερη μέρα για την συγκεκριμένη παραγωγή αλλά για εμένα μια ημέρα που θα μεταφερθώ σε ένα άλλο θέατρο, σε ένα άλλο musical με έναν άλλο ηχητικό σχεδιαστή.
Ο ηχητικός σχεδιαστής είναι ο Kai Harada και η παράσταση ονομάζεται “Allegiance”. Τα πράγματα εδώ δεν αλλάζουν ιδιαίτερα, απλά είναι μια παράσταση με διαφορετικές προτεραιότητες. Το θέμα με το οποίο καταπιάνεται είναι μια σειρά από αληθινά γεγονότα κατά τη διάρκεια του διωγμού των Γιαπωνέζων από την Αμερική μετά το Pearl Harbor. Η παραγωγή εμφανώς μεγαλύτερη με περισσότερους συντελεστές και ο σκηνοθέτης αναθέτει στον ήχο την πιο σημαντική σκηνή της παράστασης. Είμαι η θεατρική στιγμή που πέφτει η ατομική βόμβα στην Χιροσίμα και οι ηθοποιοί βρίσκονται επάνω στην σκηνή και τραγουδούν χορωδιακά. Το θέατρο σείεται σαν να υπάρχει σεισμική δραστηριότητα και όλο αυτό διακόπτεται απότομα από τον ήχο της έκρηξης. Ήταν σοκαριστικό να ακούς ένα θέατρο να “τρίζει” αλλά όπως μας είχε ενημερώσει ο σκηνοθέτης , στο σημείο αυτό χρειαζόταν ηχητικό ρεαλισμό. Ένας αριθμός αρκετών ηχείων είχαν μπει στον χώρο μόνο και μόνο για αυτό το σημείο της παράστασης. Η υπεύθυνη ηχητικών εφέ είχε δουλέψει αρκετές μέρες πριν με τον ηχητικό σχεδιαστή για να φτάσει σε αυτό το αποτέλεσμα.
Οι μέρες περνούν πολύ γρήγορα και ο χρόνος μου χωρίζεται ανάμεσα στις δυο αυτές παραγωγές. Πολλές φορές στο ένα θέατρο το πρωί και το απόγευμα στο άλλο. Μέχρι τη στιγμή που μπαίνουμε σε ροή παραστάσεων και πλέον οι σχεδιαστές μπορούν να αποχωρίσουν και να συνεχίσουν στην επόμενη παραγωγή που έχουν αναλάβει.
Κι έτσι βρίσκομαι στο θέατρο “Broadway” για το musical “Fiddler On The Roof” ο βιολιστής στην στέγη. Η ροή των εργασιών παραμένει η ίδια και έχω αρχίσει πλέον να μπαίνω στην ρουτίνα της δουλειάς. Όμως όσο το ζεις δεν μπορείς να το δεις σαν μια απλή καθημερινότητα, όλη αυτή η δημιουργική προετοιμασία και ο γρήγορος αλλά παράλληλα αποτελεσματικός τρόπος που λειτουργούν τα πράγματα νιώθεις ότι λαμβάνεις μέρος σε κάτι μεγάλο. Στην συγκεκριμένη παράσταση δουλεύουμε στενά με τον υπεύθυνο των σκηνικών για να κρύψουμε κάποια ηχεία πάνω στην σκηνή. Πολύ γρήγορα δίνει λύσεις και με μεγάλη προθυμία η ομάδα του βοηθά για να ανοιχτούν τρύπες πάνω στο σκηνικό. Δεν είναι υπόθεση της τελευταίας στιγμής, είναι αποφάσεις που έχουν μελετηθεί ήδη εκτός θεάτρου στις συναντήσεις των σχεδιαστών πριν καιρό. Ταυτόχρονα το ενδυματολογικό τμήμα έχει πάρει τις οδηγίες που έχουμε δώσει στην υπεύθυνη του ενδυματολογικού και προετοιμάζει τις θέσεις που θα μπουν τα μικρόφωνα πάνω στα ρούχα τον ηθοποιών. Φυσικά πάντοτε κρυμμένα.
Είναι δύσκολο να αποτυπώσεις μια τόσο σημαντική εμπειρία σε μερικές σελίδες. Είναι πολλά τα γεγονότα που για λόγους συντομίας δεν μπορούν όλα να αποτυπωθούν. Ήταν ένα μεγάλο σχολείο από πολλές πλευρές… Δεν είναι μόνο ο τρόπος στησίματος αυτών των παραγωγών, είναι ο τρόπος ζωής, η διαφορά στην κουλτούρα, στην εκπαίδευση και τόσα άλλα που συνθέτουν το αποτέλεσμα που βλέπουμε ως θεατές. Το σίγουρο είναι πως αν το ζήσεις μαθαίνεις από μέσα πως οργανώνονται όλες αυτές οι παραγωγές – μεγαθήρια.
Το ταξίδι τελειώνει σιγά σιγά αλλά στην πραγματικότητα μια ακόμα περιπέτεια ξεκινά. Φεύγοντας από την Νέα Υόρκη δέχομαι μια πρόταση από τον σχεδιαστή ήχου Gareth Owen για να ταξιδέψω στο Λονδίνο και να συμμετάσχω στο musical “Mrs Henderson Presents” στο West End.
Ήρθε η ώρα να δούμε και την αγγλική σχολή…»
Κατερίνα Βάμβα
Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφτείτε την σελίδα της Κατερίνας Βάμβα www.vamvasounddesign.com
