Μεγάλωσε με τις ιστορίες και τις διηγήσεις που άκουγε από τον πατέρα του κάθε βράδυ. Θέλοντας αργότερα ο ίδιος να εντυπωσιάσει τους φίλους του, τους αφηγούνταν ιστορίες για φαντάσματα. Παράτησε πολλές καριέρες προτού βρει, όπως λέει, την πραγματική του κλίση: «να γράφει για τα μοναδικά πράγματα που αξίζει να γράφει κανείς, δηλαδή το φόνο και τον έρωτα».
Ο Τζο Νέσμπο, δημοφιλής συγγραφέας αστυνομικής λογοτεχνίας και διεθνής μπεστελερίστας, με φανατικούς αναγνώστες, που έβαλε ξανά την Νορβηγία και την Σκανδιναβία στο χάρτη του εκδοτικού και αναγνωστικού ενδιαφέροντος, φθάνει την Τρίτη 17 Οκτωβρίου στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, για να γιορτάσει μαζί με τους Έλληνες Nesbomaniacs τη διαδρομή μιας πολυγραφότατης συγγραφικής ζωής και τα γενέθλια του λογοτεχνικού του ήρωα και θρυλικού ντεντέκτιβ Χάρι Χόλε που γίνεται είκοσι χρόνων!
Αυτές τις μέρες πραγματοποιήθηκε η διεθνής πρεμιέρα της κινηματογραφικής διασκευής του παγκόσμιου μπεστ σέλερ του, «Ο χιονάνθρωπος», σε σκηνοθεσία του Σουηδού Τόμας Άλφρεντσον και πρωταγωνιστή τον Μάικλ Φασμπέντερ.
Είναι πολλοί αυτοί που αναγνωρίζουν το ταλέντο του 57χρονου Νορβηγού συγγραφέα ενώ ανάμεσα στους φανατικούς υποστηρικτές του βρίσκονται δημοφιλείς καλλιτέχνες και ομότεχνοι. « Ένα ανελέητο βιβλίο», όπου η τρομακτική μεταμόρφωση μιας αθώας παιδικής εικόνας σε φονικό σύμβολο στοίχειωσε τον ύπνο της, χαρακτήρισε τον «Χιονάνθρωπο» η Πάττι Σμιθ, ενώ ο μεγάλος Αμερικανός αναμορφωτής του νουάρ Τζέιμς Ελρόι, δεν δίστασε να αναγνωρίσει τον Νορβηγό ως τον «μεγαλύτερο εν ζωή συγγραφέα αστυνομικού στον κόσμο, δηλώνοντας : «Ο Τζο Νέσμπο είναι ο αμέσως επόμενος, μετά από εμένα, και με καταδιώκει ανελέητα σαν λυσσασμένο πιτ μπουλ, αποφασισμένος να μου πάρει τα σκήπτρα»!
Επίγονος του Χέμινγουει και συμπατριώτης του Χάμσουν
Έχοντας διανύσει μια ζωή που μαρτυρά το ανήσυχο πνεύμα του και την διάθεση ενός περιπετειώδους «τυχοδιώκτη» που άλλαξε τουλάχιστον τρεις δουλειές έως ότου στραφεί στην συγγραφή, έλκοντας μια καταγωγή που θυμίζει αυτήν εμβληματικών ομοτέχνων του, ο Τζο Νέσμπο, ομολογεί πως τα καλύτερα μέρη για να γράφει είναι τα αεροπλάνα, τα τρένα και τα αεροδρόμια. Άλλωστε στη διάρκεια μιας αεροπορικής πτήσης από το Όσλο στο Σίδνεϊ, εμπνεύστηκε τη «Νυχτερίδα», το πρώτο του βιβλίο, που τιμήθηκε το 1997 με το βραβείο για το Καλύτερο Αστυνομικό Μυθιστόρημα στη Νορβηγία, εντάσσοντας την Σκανδιναβία στο επίκεντρο του εκδοτικού και αναγνωστικού ενδιαφέροντος.
Έτσι γεννήθηκε ο θρυλικός πλέον ντετέκτιβ Χάρι Χόλε, αυτός ο καλτ, αυτοκαταστροφικός, αθεράπευτα ερωτευμένος με την ίδια γυναίκα, αντιδραστικός σε οποιαδήποτε μορφή εξουσίας, αλκοολικός επιθεωρητής της νορβηγικής αστυνομίας, που ακούει Sex Pistols και Νηλ Γιανγκ.
Έχοντας αλλάξει διάφορα επαγγέλματα, από αυτό του ποδοσφαιριστή, του μουσικού και του ροκ σταρ, ο Νέσμπο διατηρεί έως σήμερα έντονο το πάθος του για τις αναρριχήσεις και επισκέπτεται συχνά την Ελλάδα και την Κάλυμνο.
Εργαζόταν ακόμα ως οικονομικός αναλυτής όταν ζητά μια εξάμηνη άδεια, επιβιβάζεται σε ένα αεροπλάνο και φεύγει για την Αυστραλία. « Το μόνο που είχα στις αποσκευές μου ήταν ένα λάπτοπ. Αποφάσισα να γράψω ένα μυθιστόρημα για τα μοναδικά δύο πράγματα που αξίζει να γράψει κανείς: τον έρωτα και τον φόνο. Το ταξίδι Όσλο-Σίδνεϊ διαρκεί τριάντα ώρες και στην πτήση προς το Σίδνεϊ κατέληξα στην πλοκή. Ξεκίνησα να γράφω με το που έφτασα στο ξενοδοχείο για έναν τύπο που τον έλεγαν Χάρι, ο οποίος μόλις είχε προσγειωθεί στο Σίδνεϊ και είχε τζετ λαγκ, όπως κι εγώ. Όταν επέστρεψα από την Αυστραλία, είχα σχεδόν τελειώσει το βιβλίο. Δεν πρόλαβα να αφήσω κάτω τη βαλίτσα μου και ξαναέπιασα το γράψιμο. Έγραφα ασταμάτητα… Αυτές ήταν οι καλύτερες εβδομάδες της ζωής μου», ομολογεί ο 57χρονος συγγραφέας.
Ο Τζο και ο Χάρι
Το όνομά του Χάρι Χόλε είναι εμπνευσμένο από δύο φίλους, τους Χάρι Λάιμ και Χόλι Μάρτινς, στην ταινία «Ο τρίτος άνθρωπος» όπου υποδύονται τον κακό και τον καλό και που ο ένας ψάχνει να βρει τον άλλον.
Πρόκειται όπως παραδέχονται οι κριτικοί για τον καλύτερο επιθεωρητή της νορβηγικής αστυνομίας και τον χειρότερο δημόσιο υπάλληλο όλων των εποχών, που ο καθιερωμένος πρωινός χαιρετισμός του όταν μπαίνει στο γραφείο του είναι: «Εμείς εναντίον όλου του κόσμου!». Το πόσο κοντινός είναι ο ήρωας στον χαρακτήρα του συγγραφέα του, ο ίδιος ο Νέσμπο απαντά:
«Ο λόγος για τον οποίο ο Χάρι Χόλε συνεχίζει να μ’ ενδιαφέρει τόσο πολύ είναι ακριβώς επειδή τον γνωρίζω τόσο καλά. Όπως δεν βαριέται κανείς τους παλιούς του κολλητούς και καταλήγει, μάλιστα, να ενδιαφέρεται πραγματικά μόνο για εκείνους ανάμεσα σ’ όλους τους άλλους φίλους του. Η αιτία είναι, φυσικά, η ολοένα και βαθύτερη αντίληψη που αποκτώ για τις πολυεπίπεδες πτυχές της προσωπικότητας του Χάρι και το πόσο πολύ αντικατοπτρίζουν τις δικές μου, αλλά και το γεγονός ότι, αντί να κατευνάζει την περιέργειά μου, αυτή η κατανόηση την οξύνει ακόμα περισσότερο: τι υπάρχει πίσω από την κουρτίνα; Όχι ότι δεν με κουράζει ποτέ ο Χάρι και ο κόσμος του: είναι και οι δυο τους σκοτεινοί και μου χρειάζεται και λίγο φως πού και πού. Αλλά έχοντας βγει για λίγο στο εκτυφλωτικό φως της μέρας, πάντα αποζητώ να επιστρέψω στη μελαγχολία και τον απαισιόδοξο μηδενισμό του Χάρι».
«Ο συγγραφέας είναι σαν τον πιλότο»
Μπορεί να μεγάλωσε σε ένα σπίτι με μητέρα βιβλιοθηκονόμο και πατέρα έναν γοητευτικό παραμυθά, ωστόσο μόνο όταν αποφάσισε να καταταγεί στον Στρατό και βρέθηκε στον νορβηγικό βορρά, ο Τζο Νέσμπο, στρώθηκε όπως μαρτυρά, στο διάβασμα. «Διάβασα ό,τι δεν είχα διαβάσει έως τότε και πολλή λογοτεχνία, κυρίως Χάμσουν και Χέμινγουεϊ». Όταν σήμερα τον ρωτούν τι σκέφτεται όταν ξεκινάει να γράψει ένα βιβλίο, απαντά:
« Στην αρχή σκέφτομαι ότι είναι αδύνατον να μετατρέψω όλα όσα σκέφτομαι κι αισθάνομαι σε γράμματα και να τα μεταδώσω στον αναγνώστη δίχως να τους στερήσω τα σημαντικότερα στοιχεία τους. Κι ότι είναι αδύνατον, έτσι κι αλλιώς, αυτά τα ασαφή, ηχοποιητικά σύμβολα να μπορέσουν να αποπλανήσουν έναν αναγνώστη και να τον κάνουν να μ’ ακολουθήσει εκεί που τον πάω. Υπό αυτήν την έννοια, είμαι ένας πιλότος που κάθεται πίσω από το χειριστήριο ενός τζάμπο τζετ, με τον διάδρομο απογείωσης εμπρός του, και ξέρει ότι, παρόλο που έχει καταφέρει το εν λόγω θαύμα στο παρελθόν, η κοινή λογική λέει πως δυο φτερά κι ένας πρόθυμος κινητήρας δεν μπορούν από μόνα τους ν’ απογειώσουν ένα αεροπλάνο. Ή να το κάνουν να διασχίσει τους αιθέρες. Ή να το προσγειώσουν ακριβώς εκεί που σχεδίαζε ο πιλότος να προσγειωθεί. Τι είναι, λοιπόν, αυτό που κάνει το αεροπλάνο να απογειωθεί; Προφανώς όχι μόνο ο δύσπιστος και τρομοκρατημένος πιλότος. Έτσι κι ένας συγγραφέας δεν γράφει από μόνος του μια ιστορία. Στην αρχή κατασκευάζει ιστορίες που μπορούν να ιδωθούν μέσα από ένα πλαίσιο, μια υπάρχουσα λογοτεχνική παράδοση. Αυτό, τουλάχιστον, κάνω εγώ. Οι συγγραφείς παντός είδους, κι ανεξαρτήτως αν το συνειδητοποιούν ή όχι, συνομιλούν με τους προκατόχους αλλά και τους σύγχρονους συναδέλφους τους. Υπάρχουν όμως και συγγραφείς που δεν γράφουν απαραιτήτως εντός ενός λογοτεχνικού πλαισίου. Και υπάρχουν και συγγραφείς που δεν είχαν διαβάσει ούτε ένα βιβλίο πριν γράψουν το δικό τους. Όμως το αναγνωστικό κοινό που θα διαβάσει το βιβλίο σου, θα το ερμηνεύσει σύμφωνα με το ηχόχρωμα των εμπειριών του στη ζωή και στην ανάγνωση, ανάλογα με την αισθητική και τα γούστα του, τις ηθικές του αξίες, τις προσδοκίες που έχει από τη λογοτεχνία γενικά και το συγκεκριμένο λογοτεχνικό είδος ειδικότερα. Αν, λοιπόν, ο συγγραφέας είναι ο πιλότος, τότε η λογοτεχνική παράδοση είναι τα φτερά, και οι αναγνώστες ο κινητήρας του αεροσκάφους».
Ο Νέσμπο και τα βιβλία του
Παρόλο που τα βιβλία του έχουν ξεπεράσει σε πωλήσεις τα 36 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως και εκδίδονται σε περισσότερες από 50 χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα όπου κυκλοφορούν από τις εκδόσεις «Μεταίχμιο», ο Τζο Νέσμπο θεωρεί ότι η επιτυχία είναι αποτέλεσμα σκληρής δουλειάς, λίγης τύχης και κάποιου ταλέντου, αλλά κυρίως του πάθους του να διηγείται ιστορίες.
Ενθαρρυμένος από τα βραβεία και την αποδοχή του κοινού, συνεχίζει όπως λέει να γράφει. Εντάσσοντας την Νορβηγία αλλά και ολόκληρη την Σκανδιναβία στο εκδοτικό και αναγνωστικό ενδιαφέρον μιας άγνωστης έως τότε χώρας παραγωγής αστυνομικής λογοτεχνίας. «Το Αστέρι του διαβόλου», μαζί με τον «Κοκκινολαίμη» και το «Νέμεσις» συνιστούν την Τριλογία του Όσλο.
«Ο Κοκκινολαίμης» ήταν η ιστορία που ήθελε να πει ο πατέρας μου, πριν πεθάνει, το μυθιστόρημα που σχεδίαζε να γράψει όταν θα συνταξιοδοτούνταν αλλά δεν πρόλαβε. Η σχέση των Νορβηγών με τους Ναζί στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Αυτό ήταν το μεγαλύτερο στοίχημά μου ως εκείνη τη στιγμή. Αν το βιβλίο το έσφαζαν οι κριτικοί ή ήταν αποτυχία, θα τα παρατούσα. Γιατί ο Κοκκινολαίμης ήταν ό,τι καλύτερο είχα να δώσω. Ευτυχώς επικράτησε γενικός ενθουσιασμός», εξηγεί, ενώ αναφερόμενος στον «Χιονάνθρωπο», που γνώρισε μεγάλη επιτυχία και έγινε και ταινία που μόλις έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της, υπενθυμίζει πως εκδόθηκε καλοκαίρι, παρά τον χειμωνιάτικο τίτλο του!
Μάνια Ζούση
«Νέα Σελίδα» 15 Οκτωβρίου 2017
