Βιβλίο γοητευτικό και πρωτοποριακό, δείγμα του ρωσικού μοντερνισμού, το οποίο μεταφράστηκε για πρώτη φορά στα ελληνικά, η «Πετρούπολη» του Αντρέι Μπέλυ, αποτέλεσε την έκπληξη του καλοκαιριού, καθώς κυκλοφόρησε, σχεδόν ταυτόχρονα από δυο διαφορετικούς εκδοτικούς οίκους και βρίσκεται ήδη σε επανεκδόσεις !
Βιβλίο βαθιά πολιτικό, ασχολείται με την δημόσια ζωή και την μοίρα της Ρωσίας, ενώ μέσα από την σχέση πατέρα – γιου που βρίσκεται στο επίκεντρό του, αναδεικνύει κατ΄ επέκταση την σχέση πολίτη – κράτους.
Θέμα του έργου, που διαδραματίζεται τον Οκτώβριο του 1905 και λίγο πριν ξεσπάσει η πρώτη επανάσταση, είναι μια πατροκτονία. Μια βόμβα που έχει τοποθετηθεί στο γραφείο του γερουσιαστή Αμπλεούχοφ , στελέχους του τσαρικού καθεστώτος, συνθέτει μια πλοκή συντονισμένη με την αναμενόμενη έκρηξη , στοιχείο που προσδίδει ιδιαίτερη αγωνία στην ανάγνωση. Το ενδιαφέρον είναι ότι την βόμβα έχει τοποθετήσει εν αγνοία του πατέρα, ο γιος Αμπλεούχοφ, ένας ριζοσπάστης δανδής. «Και μόνο αυτό το γεγονός μας οδηγεί στο συμπέρασμα πως πρόκειται για ένα πολιτικό μυθιστόρημα», σημειώνει η εκδότρια της Κίχλης, Γιώτα Κριτσέλη. «Πρόκειται όμως και για ένα ψυχολογικό μυθιστόρημα, καθώς στην πραγματικότητα περιγράφεται η σχέση δυο γενεών , η αντιπαλότητα ανάμεσα στην παλαιότερη και την νεότερη γενιά. Κυρίως περιγράφεται η ατμόσφαιρα που επικρατούσε στην πόλη τις παραμονές της επανάστασης του 1905 από την σκοπιά των αστικών στρωμάτων. Αποτυπώνεται ο φόβος τους απέναντι στην ανάδυση νέων πολιτικών ομάδων. Ωστόσο πραγματικός πρωταγωνιστής είναι η ίδια η Πετρούπολη, καθώς παράλληλα με την πλοκή, υπάρχει μια παράλληλη υπόθεση που εκτυλίσσεται στους δρόμους της πόλης και βασίζεται στους εφιάλτες πατέρα και γιου. Στο βιβλίο αποτυπώνεται το κλίμα του φόβου και της απειλής που βιώνουν τα αστικά στρώματα εν όψει της εξέγερσης», υποστηρίζει η κ. Κριτσέλη. 
Ο Μπέλυ και οι προπάτορες της ρωσικής λογοτεχνίας
Για ένα δύσκολο μεταφραστικό εγχείρημα ενός από τα σημαντικότερα ρωσικά μυθιστορήματα του 20ου αιώνα, κάνει λόγο ο Κώστας Σπαθαράκης από τις εκδόσεις «Αντίποδες». Για ένα μυθιστόρημα που σε άλλες γλώσσες, έχει γνωρίσει διάφορες και όχι ανάλογα με την αξία του μεταφράσεις, όπως λέει, ενώ αρκετά περίπλοκη είναι και η εκδοτική του ιστορία στα ρωσικά, με μια πρώτη εκδοχή του μυθιστορήματος που δημοσιεύτηκε εκτός χώρας και αλλεπάλληλες επανεκδόσεις και διασκευές του ίδιου του κειμένου από τον συγγραφέα του. «Μόνο τα τελευταία χρόνια έχει καταλήξει η φιλολογική έρευνα γύρω από το κείμενο ως προς την αποκατάσταση της πρώτης έκδοσης που είναι και εκτενέστερη από τις υπόλοιπες», διευκρινίζει.
Συμβολιστής, ποιητής και διανοούμενος που διάβαζε πολύ φιλοσοφία και αγαπούσε την μουσική , ο Μπέλυ χρησιμοποιεί συχνές επαναλήψεις , που δημιουργούν έναν ποιητικό ρυθμό, μέσα από μια πολύ υποβλητική ατμόσφαιρα και γλώσσα παιγνιώδη, με περιγραφές προσώπων που θυμίζουν καρικατούρα.
«Η Πετρούπολη συνδυάζει στοιχεία από την λογοτεχνία όλου του 19ου αιώνα, προχωρά στην επανεξέταση και ανάπτυξη των τεχνικών του Γκόγκολ , του Ντοστογιέφσκι, του Τολστόι, ενώ πίσω από όλα αυτά βρίσκεται ο Πούσκιν και η δική του σχέση με την Πετρούπολη ως πρότυπη πόλη με έναν ολόκληρο αστικό κόσμο που είναι ανεξάντλητος σε παραστάσεις και εικόνες», αναφέρει ο κ. Σπαθαράκης, για ένα βιβλίο που περιέχει αλλεπάλληλες, μακρές περιγραφές, «άψογα καταρτισμένες», της ίδιας της πόλης, των χρωμάτων, των καναλιών, των κτιρίων της. «Ο συγγραφέας από την μια αξιοποιεί τα μοντέρνα εργαλεία ή τα εφευρίσκει εκ παραλλήλου και από την άλλη χρησιμοποιεί την πολύ παραδοσιακή λογική του ρωσικού μυθιστορήματος, που είναι ένας συνδυασμός σχεδόν πρωτοφανής», συμπληρώνει.
Η Γ. Κριτσέλη επισημαίνει πως η ίδια η πόλη μετατρέπεται σε απειλητικό σκηνικό, καθώς παίζουν ρόλο ακόμα και οι καιρικές συνθήκες, η καταχνιά , η υγρασία του Νέβα, που δημιουργούν ένα κλίμα ζοφερό, μέσα από το οποίο αναδύονται απειλητικές μορφές. Η χωροταξική οργάνωση της Πετρούπολης παίζει επίσης πολύ μεγάλο ρόλο, όπως λέει, καθώς στην μια όχθη του ποταμού κατοικούν τα αστικά στρώματα και στην άλλη οι εργατικοί πληθυσμοί, οι προλετάριοι που αναλαμβάνουν έναν νέο πολιτικό ρόλο. «Το καινούριο που έρχεται φοβίζει, έτσι οι εφιάλτες γίνονται πραγματικότητα με την μορφή βομβιστών και διπλών πρακτόρων σε μια παράλληλη υπόθεση που εκτυλίσσεται ταυτόχρονα με την κεντρική», προσθέτει η εκδότρια.Π΄
Πάντως το πολύ ενδιαφέρον είναι η διαπίστωση ότι δυο εκδοτικοί οίκοι αποφάσισαν να κυκλοφορήσουν το συγκεκριμένο μυθιστόρημα προτείνοντας μεταφραστικές εκδοχές του, κάτι που αξίζει να σημειωθεί και να θεωρηθεί υγιές και γόνιμο φαινόμενο για την νεοελληνική βιβλιογραφία.
Μάνια Ζούση
Νέα Σελίδα 10/9
