Με κοινή βορειοελλαδίτικη καταγωγή, τέσσερις δημιουργοί, δυο κειμενογράφοι συγγραφείς, ένας κομίστας και ένας μουσικός, έσμιξαν τις τέχνες και τις μνήμες τους δημιουργώντας ένα εντυπωσιακό γκράφικ νόβελ με πρωταγωνιστή ένα χάνι με όνομα και ιστορία, στον στριφογυριστό, ορεινό δρόμο που ένωνε την δυτική Ελλάδα, περνώντας από τα χωριά του Βερμίου, για να φτάσει στη Θεσσαλονίκη και να συνεχίσει ανατολικά. Η περίφημη, δύσβατη Καστανιά, που γνώρισε δόξες μεγάλης κυκλοφορίας πριν η Εγνατία την ρίξει στη σιωπή και την ερήμωση, διέθετε μεταξύ άλλων, ένα γραφικό μαγειρείο που μοσχοβολούσε ρυζόγαλο και κοτόσουπα, απάγκιο, στάση και ξεκούραση ταξιδιωτών και οδηγών. Ο σκωπτικός τίτλος του «Γρα Γρου», που ίσως κάποιος ευφάνταστος ταξιδευτής ή ντόπιος σκάρωσε από τον θόρυβο των μηχανών που αγκομαχούσαν στην ανηφόρα.
Μια ιστορία μέσα από την ομίχλη
«Ήταν κάτι σαν καταφύγιο, σαν φάρος μέσα στην ομίχλη που τύλιγε το Βέρμιο και το διπλανό χωριό Καστανιά. Είχε κάτι από το έλεος του Αγίου Χριστοφόρου, του προστάτη των οδοιπόρων, στον οποίο αφιερώθηκε το εκκλησάκι απέναντί του», λέει ο Γιάννης Παλαβός, που μαζί με τον Τάσο Ζαφειριάδη έγραψαν την ιστορία. «Οι τριγμοί της σόμπας, το ξύλινο πάτωμα, το άρωμα του ρυζόγαλου, οι μπεζ τοίχοι, η όψη της μαγείρισσας, της κυρα-Κλειώς – όλ’ αυτά είναι έντονα στο μυαλό μου», προσθέτει ο Γιάννης. Το «Γρα-Γρου» έχει γκρεμιστεί πια, αλλά στέκει ακόμα στη μνήμη του, όπως και σε όλων αυτών που σταματούσαν να ξαποστάσουν. Ο ίδιος πρέπει να σταμάτησε εκεί για πρώτη φορά το 1985, σε ηλικία πέντε χρονών. «Είχα ένα πρόβλημα ακοής και πήγαινα στη Θεσσαλονίκη για εγχείρηση. Ο πατέρας μου, παλιός οδηγός φορτηγού, αγαπούσε αυτό το μικρό εστιατόριο, που εκτεινόταν σαν μπαλκόνι προς την πλαγιά δίπλα στον δρόμο. Έκτοτε έκανα τη διαδρομή Βελβεντό-Θεσσαλονίκη δεκάδες φορές. Όσες απ’ αυτές ταξίδευα με Ι.Χ. κι όχι με λεωφορείο, κατέβαινα στο «Γρα-Γρου. Έτσι, όταν ο Τάσος Ζαφειριάδης μου πρότεινε να γράψουμε ένα σενάριο για κόμικς με επίκεντρο το «Γρα-Γρου», η ιδέα με κέντρισε. Είχε ήδη στον νου του την πρώτη ύλη: τη μυστηριώδη ομίχλη, τη γέφυρα-σύνορο, το εστιατόριο-φυλάκιο. Κάποιες σκηνές τις έγραψα εγώ, άλλες εκείνος. Έπειτα συνδέσαμε, διορθώσαμε, δουλέψαμε ώστε η γραφή να είναι ομοιόμορφη και στρωτή».
Η ιστορία αφηγείται την καθημερινότητα μέσα από τους ανθρώπους του «Γρα Γρου», με φόντο ένα γεφύρι. «Δεν ξέρω από πού μου ήρθε η εικόνα της γέφυρας που χάνεται στην ομίχλη. Έχω επισκεφτεί κάποια πέτρινα γεφύρια και είχα σε όλα μια αίσθηση του μεταφυσικού, είτε λόγω της τοποθεσίας είτε λόγω της έντονης «χειροποίητης» εντύπωσης που αφήνουν», σημειώνει ο Τάσος Ζαφειριάδης. «Η επιλογή του «Γρα-Γρου» ως τοποθεσία έγινε μάλλον συνειρμικά, λόγω της ομίχλης που κυριαρχεί συχνά στο τοπίο της Καστανιάς», προσθέτει. «Η ιστορία συμπληρώθηκε σταδιακά με ό,τι υλικό εμφανίστηκε στο δρόμο μας. Ο Άγιος Χριστόφορος, με το εκκλησάκι του απέναντι από το «Γρα-Γρου», που κι αυτός διασχίζει το ποτάμι όπως οι γέφυρες. Η συνθηματική γλώσσα των μαστόρων που το καλοκαίρι έφευγαν από τα σπίτια τους για να δουλέψουν την πέτρα. Παλιοί τεχνίτες, όπως ο διάσημος Οθωμανός Μιμάρ Σινάν ή ο πυρσογιαννίτης Ζιώγας Φρόντζος. Αλλά και διηγήσεις κατοίκων της Καστανιάς, ο δρόμος της οποίας ερήμωσε μετά το 2004». Ο Τάσος εξηγεί πως οι γέφυρες θεωρούνται σύμβολο προόδου, μετάβασης από μια κατάσταση σε μια άλλη, αλλά και σύμβολο προσέγγισης και διαλόγου. Όσον αφορά την έννοια της θυσίας που συνοδεύει τους μύθους των γεφυριών, θα μπορούσε όπως λέει, «η χτισμένη γυναίκα του μάστορα» να θυμίζει «την τοπική οικονομία που μαραζώνει λόγω της παράκαμψης των χωριών από τις κοιλαδογέφυρες της Εγνατίας. Το αναπόφευκτο κόστος στο όνομα της προόδου».
Στην ανταλλαγή εκατοντάδων email και στις άπειρες συζητήσεις με τους δυο συγγραφείς αναφέρεται ο εικονογράφος του «Γρα – Γρου», Θανάσης Πέτρου σημειώνοντας πως «ο τελικός σχεδιασμός του κόμικς μπορεί να έγινε σε λίγους μήνες, αλλά η προετοιμασία κράτησε πολύ καιρό. Όλη η μαγεία της δημιουργίας, για μένα, βρίσκεται στο στάδιο της αναζήτησης. Προσχέδια, δοκιμές, εκτυπώσεις, διορθώσεις, αλλαγές, σελίδες με μολύβια, σελίδες με τα κείμενα, σελίδες με μελάνια, φωτοτράπεζες, σκαναρίσματα, χρώματα, ουφ… Έχει πολλή δουλειά ένα τόσο μεγάλο κόμικς».
Δεν παραλείπει να επισημάνει πως «η μνήμη είναι μια λειτουργία του ανθρώπου, η οποία βρίσκεται στην ουσία της οντότητάς του. Υπάρχουμε και είμαστε μέσα από τις εμπειρίες μας και μέσα από την ανάμνηση αυτών των εμπειριών. Όλοι οι χαρακτήρες του “Γρα-Γρου” ουσιαστικά κινούνται σ’ αυτόν τον παραδειγματικό άξονα: είχαν μια εμπειρία, η οποία εντυπώθηκε στη μνήμη τους και θέλουν να ζήσουν μια νέα εμπειρία ούτως ώστε να καταλήξουν στη γνώση ή όπου τους βγάλει ο δρόμος- στην περίπτωσή μας η γέφυρα».
Το γκράφικ νόβελ που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ίκαρος», συνοδεύεται από μουσική που συνέθεσε ο Μιχάλης Σιγανίδης.
Μάνια Ζούση
ΝΕΑ ΣΕΛΙΔΑ 14/1/2018
