Πήτερ Μπρουκ: “Το θέατρο ζει στο παρόν”

«Υπάρχουν επικές ιστορίες, μεγάλα αριστουργήματα, όπως η ‘Μαχαμπαράτα’, τα οποία είναι περιορισμένα στα σύνορα μιας χώρας. Μπορούν να διδάξουν πολλά στον κόσμο μέσα από την απλότητά τους και θα έπρεπε να υπηρετούν την ανθρωπότητα. Αυτό που δημιουργεί τη δύναμη της ‘Μαχαμπαράτα’ είναι πως είναι υπερβολικά επίκαιρο. Το συγκεκριμένο κεφάλαιο, ‘Battlefield’, είναι μια απάντηση σε όλα τα ερωτήματα και τα άγχη για το παρόν. Η ιστορία του βασιλιά Yudishtire, που κερδίζει και κληρονομεί μια γη καλυμμένη από εκατομμύρια πτώματα, μόνο και μόνο για να ανακαλύψει ότι αυτός είναι το θύμα και όχι ο νικητής. Μια ιστορία που μοιάζει με πολλές σημερινές καταστάσεις. Εδώ μπορούμε να συναντήσουμε όλες τις πλευρές για τους σημερινούς ηγέτες».

Αυτά σημειώνει, μεταξύ άλλων, σε συνέντευξή του στην “Αυγή” ο θρυλικός αειθαλής σκηνοθέτης Πίτερ Μπρουκ, με αφορμή την παράσταση «Battlefield», από το ομώνυμο σανσκριτικό ποίημα, τη νέα διεθνή συμπαραγωγή που παρουσιάζεται στην Αθήνα 17-20 Οκτωβρίου στο “ΘΕΑΤΡΟΝ” του Κέντρου Πολιτισμού “Ελληνικός Κόσμος”.

*Ποια ήταν τα μεγάλα ζητήματα που σας απασχόλησαν ως πολίτη στη ζωή αλλά και ως καλλιτέχνη στο θέατρο και πώς αυτά συναντήθηκαν στο έργο σας;

Δεν υπάρχει σύστημα, μέθοδος ή κανόνας στον τρόπο δουλειάς μου. Τίποτα στη ζωή μου δεν είναι στατικό. Από την αρχή, όταν ξεκίνησα με μεγάλο ενθουσιασμό στο Λονδίνο, ασχολήθηκα με οτιδήποτε είχε το θέατρο να προσφέρει -μουσική, μηχανισμοί θεατρικών σκηνικών, εφέ, οτιδήποτε μπορείς να φανταστείς-, ώστε να μπορέσω να το κάνω όσο το δυνατόν πιο ζωντανό γίνεται. Στη συνέχεια, σταδιακά και αργά, άρχισα να παρατηρώ ότι όλα αυτά ήταν πολύ καλά, αλλά υπήρχε κάτι πιο δυνατό εάν αφαιρούσα κάποια από τα εφέ. Παρακολουθώντας αυτά που έχω κάνει στην όπερα με την τραγωδία της Κάρμεν, καταλαβαίνεις στην πραγματικότητα ότι αν αφαιρέσεις το μεγάλο σκηνικό, το θεαματικό τραγούδι και την πολυπληθή ορχήστρα, αναδεικνύεται η ομορφιά της μουσικής με την οποία είναι εμποτισμένη η όπερα, και η οποία με αυτόν τον τρόπο ακούγεται καθαρότερα. Είμαι σίγουρος ότι κάτι τέτοιο συναντάς όταν γράφεις. Αν σήμερα μου έδινες ένα σενάριο με όσα σου λέω εγώ τώρα, θα έσβηνα αμέσως τρία τέταρτα από αυτό. Αυτή είναι η διαδικασία. Το «More is less» είναι η φιλοσοφία της ζωής μου.

*Μένετε πιστός σε παραδόσεις και τοπικές ιστορίες των λαών. Τι προσφέρει κάτι τέτοιο στην τέχνη;

Υπάρχουν επικές ιστορίες, μεγάλα αριστουργήματα όπως η “Μαχαμπαράτα”, τα οποία είναι περιορισμένα στα σύνορα μιας χώρας. Μπορούν να διδάξουν πολλά στον κόσμο μέσα από την απλότητά τους και θα έπρεπε να υπηρετούν την ανθρωπότητα. Δεν μου αρέσει ο όρος καλλιτεχνικό όραμα, δεν είχα ποτέ μου κάτι τέτοιο, παρ’ όλα αυτά, η απόλυτη ανάγκη μου ήταν και είναι το να συνεργάζομαι με ηθοποιούς από διαφορετικούς πολιτισμούς και με διαφορετικές καταγωγές.

*Τι θέλετε να αφηγηθείτε και να καταδείξετε με την παράσταση «Battlefield»;

Αυτό που δημιουργεί τη δύναμη της “Μαχαμπαράτα” είναι πως είναι υπερβολικά «επίκαιρο». Το συγκεκριμένο κεφάλαιο «Battlefield», φάνηκε και στους τρεις συνδημιουργούς -τη Μαρί Ελέν, τον Ζαν Κλοντ Καριέρ και εμένα- ως μια απάντηση σε όλα τα ερωτήματα και τα άγχη για το παρόν.

Είναι σαν μια αφηγηματική παύση στη ροή του επικού παραμυθιού, όπως λέει ο Ζαν Κλοντ Καριέρ, που έκανε την πρωτότυπη μεταφορά της “Μαχαμπαράτα”.

Η ιστορία του βασιλιά Yudishtire, που κερδίζει και κληρονομεί μια γη καλυμμένη από εκατομμύρια πτώματα, μόνο και μόνο για να ανακαλύψει ότι αυτός είναι το θύμα και όχι ο νικητής: Αυτό είναι το αρχικό μας σημείο για το “Battlefield”. Και αυτή η ιστορία μοιάζει με πολλές σημερινές καταστάσεις. Εδώ μπορούμε να συναντήσουμε όλες τις πλευρές για τους σημερινούς ηγέτες. Αν έχεις νικήσει έναν πόλεμο, μπορείς να αποτραβηχτείς και να αναρωτηθείς: “Τώρα ξεκινούν οι υποχρεώσεις μας;”

Φοβάμαι πως δεν έχουμε συναντήσει ακόμα έναν πρωθυπουργό ή πολιτικό που να μπορεί να σκεφτεί με αυτόν τον τρόπο. Είναι η ερώτηση που ευχόμασταν να κάνουν όλοι οι στρατιώτες, οι στρατηγοί και οι ηγέτες. Οι οποίοι θα καταλάβαιναν ότι μια μεγάλη νίκη μπορεί να είναι επίσης μια μεγάλη ήττα. Όταν βρίσκεσαι σε στρατιωτικές παρελάσεις, όπου όλοι σε επευφημούν και σε συγχαίρουν, πρέπει να θυμάσαι γιατί έκανες τον πόλεμο. Έτσι ώστε να προσπαθήσεις να κάνεις τον κόσμο καλύτερο. Στο «Battlefield», ο άνδρας που νίκησε, ο βασιλιάς Yudishtire, έχει μια ζωή γεμάτη τύψεις και ενοχές. Όπως ο Oπενχάιμερ. Ξέρουμε ότι ο άνθρωπος που εξέλιξε την ατομική βόμβα έζησε μια βασανιστική ζωή, επειδή η εφεύρεσή του σκόρπισε τον θάνατο στη Χιροσίμα. Και η ίδια ερώτηση για τη Χιροσίμα επιστρέφει σήμερα σε τόσα πολλά μέρη του κόσμου.

*Τι δεν πρόκειται να ξεχάσετε από το ταξίδι σας στο θέατρο;

Το θέατρο ζει στο παρόν, στη στιγμή συγκεκριμένα. Δεν κοιτάζεις πίσω με νοσταλγία. Το παρελθόν έρχεται στη ζωή μέσα και ξανά από το παρόν. Δεν μου αρέσει να σκέφτομαι τη δουλειά μου στο παρελθόν. Θα ήμουν σοκαρισμένος αν κάποιος με ρώταγε να επαναφέρω μια παλιά μου παραγωγή.

*Οι καλλιτέχνες στέκονται σήμερα στην κρισιμότητα της ιστορίας και πώς;

Πάντα προσπαθώ να βρω τρόπους να εκπροσωπήσω την πραγματικότητα στη σκηνή. Το θέατρο στέκεται στο παρόν. Όσο χειρότερα γίνονται τα πράγματα τόσο πιο σημαντικό είναι να μην επιτρέπουμε στη σατανική διάθεση της λύπης να μας κυριεύσει. Ο πόνος και η λύπη της παρούσας κρίσης είναι τόσο βαθιά που δεν θέλω να κάνω τίποτα προσωπικό και έξω από αυτό.

Μαρί Ελέν Ετιέν: Η “Μαχαμπαράτα” είναι γεγονός

Συνεργάτις χρόνων και συνδημιουργός του Πίτερ Μπρουκ, η δραματουργός Μαρί Ελέν Ετιέν, αναφερόμενη στο έργο ανατρέχει στη “Μαχαμπαράτα” λέγοντας πως «Ό,τι υπάρχει γύρω μας, ό,τι ζούμε σήμερα βρίσκεται σε αυτό. Ό,τι δεν υπάρχει σε αυτό το έπος, είναι ανύπαρκτο. Ένα έργο πάντα επίκαιρο, και ειδικά στην εποχή μας, λόγω των τραγικών γεγονότων που συμβαίνουν γύρω μας.  H ‘Μαχαμπαράτα’ δεν είναι ηθικολογία, είναι γεγονός. Το ηθικό, το καλό ή το κακό δεν υπάρχουν πουθενά εμφανώς. Το θέμα είναι αλλού: στο τι πρέπει να κάνει κανείς. Είναι αδύνατο να δημιουργηθεί κάτι παρόμοιο τώρα. Τίποτα δεν επαναλαμβάνεται».

*Ποια είναι τα στοιχεία του μύθου που ακουμπούν στην πραγματικότητα μέσα από το έργο;

Η πιο ηχηρή γραμμή, που θυμάμαι από την πρωτότυπη βερσιόν της “Μαχαμπαράτα” είναι: Κάθε μέρα, ο άνθρωπος βλέπει τον θάνατο να χτυπάει και παρ’ όλα αυτά ζει σαν να ήμασταν αθάνατοι. Όλο το θεατρικό έργο στέκεται στο παρόν.

*Τι συνεχίζει να σας απασχολεί σε κάθε νέα θεατρική αφήγηση;

Η απλότητα και η σύνδεση με το παρόν.

 

 

Info

Battlefield

Διασκευή: Peter Brook, Marie-Hélène Estienne

Σκηνοθεσία: Peter Brook

Mουσική: Toshi Tsuchitori

Κοστούμια: Oria Puppo

Φωτισμοί: Philippe Vialatte

Με τους: Carole Karemera, Jared McNeill, Ery Nzaramba, Sean O’Callaghan

Ζωντανή μουσική: Toshi Tsuchitori

Το «Battlefield» είναι μια παραγωγή της Αττικής Πολιτιστικής Εταιρείας Αθήνα, και Bouffes du Nοrd Παρίσι, Young Vic Λονδίνο, Les Théâtres de la ville de Luxembourg, PARCO Co. Ltd / Tόκιο, Grotowski Institute, Singapore Repertory Theater, Théâtre de Liège.

«Θέατρον», Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος» (Πειραιώς 254, Ταύρος, τηλ. 212 2540300)

 

Μάνια Ζούση

Πηγή: Αυγή