Έχει δίκιο, κατ’ αρχάς, η Ρούλα Γεωργακοπούλου, που έγραψε σήμερα στο προφίλ της: «Μια μέρα θα αναγνωριστεί ότι ολόκληρη η πολιτική και η συναισθηματική περιπέτεια της σύγχρονης Ελλάδος βρίσκεται στο έργο της Λούλας Αναγνωστάκη. Μια γενιά από μόνη της. Αφήστε τα μολύβια σας κάτω».
Και πώς να τα αφήσεις κάτω τα μολύβια; Πώς να μην έρθει στο μυαλό αμέσως, με την είδηση του θανάτου της, εκείνο το απόγευμα του Δεκέμβρη του 2011, που είχαμε ραντεβού στο σπίτι της, στην πλατεία Κολωνακίου, λίγο πριν το ανέβασμα της «Νίκης» και της «Παρέλασης» εκείνη τη χρονιά; Πώς να μην ευχαριστώ ες αεί τη Δηώ Καγγελάρη για τη βοήθειά της σ’ αυτή τη συνάντηση; Πώς να ξεχάσω πώς έτρεμαν τα γόνατά μου και τα χέρια μου καθώς χτυπούσα το κουδούνι; Πώς να μην έρθει στο μυαλό μου η Βέρα Ζαβιτσιάνου στην παράσταση
«Ουρανός κατακόκκινος», στο Εθνικό Θέατρο, το 1998 και κάμποσα χρόνια αργότερα η Ρένη Πιττακή, στο ίδιο
έργο, για το Φεστιβάλ Αθηνών; Πώς να ξεχάσω τον «Ηχο του όπλου» με τον Στράτο Τζώρτζογλου
και την «Κασέτα» στο Υπόγειο του Τέχνης; Πώς να μην ανασυρθεί η παράσταση «Διαμάντια και μπλουζ» στο θέατρο Καρέζη με τη Τζένη Καρέζη; Και πώς να μη σκεφτώ ότι νέοι, νεότατοι, τότε, καλλιτέχνες έσκυψαν με αγάπη και δέος πάνω στα κείμενά της για να τα γνωρίσουν και στο νεότερο θεατρικό κοινό, έχοντας δει μόνο φωτογραφίες από παλαιότερες παραστάσεις;
Δεν έχω καμία ιδιότητα να γράψω αποτιμήσεις για τη συμβολή της στο νεοελληνικό θεατρικό έργο. Γι’ αυτό και θα περιοριστώ σ’ εκείνο το κείμενο, εκείνης της συνάντησης (για την «Καθημερινή», ημερομηνία δημοσίευσης 18/12/2011).
Και μόνο θα της πω να δώσει χαιρετίσματα στον Γιώργο Χειμωνά, στον Μανόλη και τη Νόρα Αναγνωστάκη.
Τώρα θα συναντηθούν όλοι και πάλι.
«Δεν μου λείπει τίποτα, απλώς όλα»
(«Καθημερινή της Κυριακής», 18/12/2011)
Μου άνοιξε η ίδια την πόρτα. Η θεατρική συγγραφέας Λούλα Αναγνωστάκη έστεκε στην είσοδο του διαμερίσματός της, μιας θαυμάσιας μεσοπολεμικής πολυκατοικίας στο Κολωνάκι, χωρίς να έχει αποχωριστεί τα μαύρα της γυαλιά, αλλά ούτε και την ιδιαίτερη φινέτσα της. Προχωρήσαμε μέχρι το σαλόνι που συνηθίζει να περνά τις ώρες της. Το φως ήταν λιγοστό, οι κουρτίνες τραβηγμένες. Οι τοίχοι του δωματίου είναι γεμάτοι με βιβλία, έργα ζωγραφικής, φωτογραφίες. Κοντά στο παράθυρα υπάρχει μια γυάλα με ψάρια, κι απέναντί της ένας καναπές με φωτογραφίες, σκίτσα και πορτρέτα του Γιώργου Χειμωνά, του γιους της Θανάση Χειμωνά και ένα-δυο δικά της. “Τα έχω βάλει πρόχειρα εκεί για να τα βλέπω”, μου λέει. “Ήταν ωραίος ο Γιώργος. Πέρασαν δώδεκα χρόνια από τότε που έφυγε…”.
Της ζήτησα να την επισκεφθώ με αφορμή τα δύο έργα που ξαναπαρουσιάζονται σε αθηναϊκές θεατρικές σκηνές. Στο Θέατρο του Νέου Κόσμου παίζεται ήδη “Η παρέλαση” και από την ερχόμενη Τετάρτη 21 Δεκεμβρίου, στη Νέα Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου ανεβαίνει η “Νίκη”, σε σκηνοθεσία Βίκτωρα Αρδίττη.
Δεν βγαίνει πια από το σπίτι “εδώ και τρία χρόνια”, αλλά είδε την “Παρέλαση” στο σαλόνι της, σε μια παράσταση μόνο για κείνη. Με τη μουσική, με το κόκκινο χαλί, με όλα. “Μου άρεσε πάρα πολύ. Ήταν διαφορετική από την παλιά, αλλά το ίδιο μυστηριώδης”. Ήταν ένα κείμενο που έγραψε μέσα σε μια νύχτα. “Μου το ζήτησε ο Κουν και μου έδωσε μια εβδομάδα καιρό. Όμως το ίδιο βράδυ το τελείωσα. Ήταν του Μανόλη η παρέλαση”, λέει.
Η συζήτηση έρχεται στο επόμενο έργο της, τη “Νίκη”. “Υπολογίζω πολύ στη ‘Νίκη’. Μου αρέσει πολύ αυτό το έργο, αλλά ιδίως τώρα είναι πολύ επίκαιρο. Ακουμπάει στη γενική φτώχεια”, λέει και θεωρεί τη Ρένη Πιττακή “ιδανική ερμηνεύτρια” των έργων της. “Βρισκόμαστε μπροστά σε παρακμή φοβερή”. Είναι πιο δύσκολη σήμερα η κατάσταση από όσα είχε ζήσει η γενιά της; “Ζήσαμε δύσκολες στιγμές, αλλά τότε υπήρχε ένα όραμα. Σήμερα δεν ξέρω αν θα τα καταφέρουμε”.
Πώς αποτιμά τα έργα της; “Είναι έργα που έχουν μουσική, διασκέδαση, χιούμορ -να το πείτε αυτό. Η θλίψη η αφόρητη έρχεται από μέσα…”.
Η κάθε μέρα της περνάει με τηλεόραση, ραδιόφωνο, τηλέφωνα σε φίλους, με τον γιο της και τη γυναίκα που τη φροντίζει. Τι της λείπει; “Δεν μου λείπει τίποτα. Απλώς μου λείπουν όλα”».
- Τα έργα της Λούλας Αναγνωστάκη
Τα πρώτα τρία μονόπρακτα έργα της Αναγνωστάκη ανέβηκαν για πρώτη φορά στη σκηνή το 1965 και εκδόθηκαν σε βιβλίο το 1974: ήταν Η διανυκτέρευση, Η πόλη και Η παρέλαση, τα οποία πρωτοπαρουσιάσθηκαν σε μία ενιαία παράσταση στο Θέατρο Τέχνης από τον Κάρολο Κουν. Ακολούθησε το τρίπρακτο έργο «Η συναναστροφή», που παρουσιάσθηκε στο Εθνικό Θέατρο το 1967.
Τα μεταγενέστερα έργα της έχουν ανεβεί στο Εθνικό Θέατρο, στο Θέατρο Τέχνης και σε άλλες χώρες, όπως η Κύπρος, η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιταλία και η Πολωνία. Αυτά είναι τα εξής:
Αντόνιο ή το μήνυμα (1972)
Η νίκη (1978)
Η κασέτα (1982)
Ο ήχος του όπλου (1987)
Διαμάντια και μπλουζ (1990)
Το ταξίδι μακριά (1995)
Ο ουρανός κατακόκκινος (μονόπρακτο, 1998)
Σ’ εσάς που με ακούτε (2003)
Ο Γιώργος ως Άμλετ, Τα κείμενα των Φιλίππων 2009-2014 (2015) Κάπα Εκδοτική Πηγή
- Τελευταίος αποχαιρετισμός στη Λούλα Αναγνωστάκη, την Τρίτη, 10 Οκτωβρίου, στις 4 το απόγευμα στο Α Νεκροταφείο.
Και τώρα, τα μολύβια κάτω.
Όλγα Σελλά
Φωτογραφία εξωφύλλου: Σπύρος Στάβερης από το περιοδικό 01
