Με αφορμή την Παγκόσμια ημέρα ενδοσχολικού εκφοβισμού, την Κυριακή 15 Μαρτίου στο Θέατρο Τόπος Αλλού, Κεφαλληνίας 17 και Κυκλάδων στην Κυψέλη, στις 5 το απόγευμα, θα δοθεί μια και μόνο παράσταση για ελεύθερο κοινό του «Γιάννης “Χ”=ξένος»
που σκηνοθετεί ο Νίκος Καμτσής και για την οποία γράφει στο artplay.gr
“BULLYING, ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ, ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗ ΒΙΑ όπως και αν το ονομάσεις το φαινόμενο είναι αποτρόπαιο.
Για να γραφτεί ένα θεατρικό έργο, για να γίνει μια θεατρική παράσταση, για να στηθεί ένας ολόκληρος κόσμος απαιτείται έρευνα. Τίποτα δεν είναι δοσμένο από την αρχή και τίποτα δεν είναι γνωστό. Πολύ περισσότερο όταν έχεις να προσεγγίσεις ένα φαινόμενο σαν αυτό το εκφοβισμού στο σχολείο και κυρίως όταν έχεις να κάνεις με παιδιά στην εφηβεία.
Η παράσταση ΓΙΑΝΝΗΣ Χ=XENOS είναι μια τέτοια διαδρομή αρκετά μακριά και επίπονη και αρκετά αποκαλυπτική. Η έρευνα κράτησε δύο χρόνια και δεν σταμάτησε ούτε όταν ήρθε η περίοδος των προβών, ούτε και τώρα που η παράσταση ανέβηκε και Γυμνάσια-Λύκεια την παρακολουθούν μαζί με τους ευαισθητοποιημένους καθηγητές τους. Άλλωστε είναι μια παράσταση που για να λειτουργήσει χρειάζεται τον διάλογο με το κοινό καθημερινά και συνέχεια. Ο διάλογος αυτός είναι οραγνικό μέρος της παράστασης (σε πολλά σημεία οι ηθοποιοί σταματάνε την δράση και κουβεντιάζουν με το κοινό, κυρίως με τα παιδιά).
Μας απασχόλησε για όλους τους παραπάνω λόγους το ερώτημα : Τι είναι αυτό που γεννάει και στηρίζει το bullying?
Τα ευρήματα είναι εντυπωσιακά και αποτρόπαια μερικές φορές. Πολλές φορές πέσαμε πάνω σε ενδοοικογενειακή βία. Ένα «υπέδαφος ήδη διαμορφωμένο όπου στη συνέχεια ο σχολικός εκφοβισμός απλώς πήρε τη σκυτάλη από την οικογένεια, και το σχολικό περιβάλλον έγινε ο διάδοχος του σπιτιού. Εάν το παιδί ήρθε σε επαφή με την βία, όποιας μορφής, τότε η βίαιη συμπεριφορά είναι πολύ πιο εύκολο ν΄ αναπτυχθεί. Και αν μπει σ΄ αυτό το μονοπάτι τότε δεν ξέρεις ποτέ που θα σε βγάλει και που τελικά θα καταλήξεις.
Πράγματι η βία είναι στη φύση των όντων. Με τη βία επιβάλλονται στην αγέλη, με την βία βρίσκουν την τροφή τους. Ο άνθρωπος δεν αποτελεί εξαίρεση. Το μαρτυράει η ιστορία της ανθρωπότητας και η εξέλιξη του. Έχει όμως μια διαφορά. Τον πολιτισμό. Και πολιτισμός νοείται μέσα στο κοινωνικό περιβάλλον. (Παρακάμπτουμε για την οικονομία της συζήτησης την εκτεταμένη βία που έγινε στο όνομα του πολιτισμού).
Έτσι λοιπόν και στα παιδιά μέσα στο περιβάλλον του σχολείου (κυρίως στη β΄ βαθμια εκπαίδευση , αλλά τα περιστατικά όλο και πιο πολύ πυκνώνουν και στο δημοτικό) δημιουργούνται εντάσεις και συγκρούσεις. Ξεσηκώνονται πάθη και μίση που ζητούν ικανοποίηση και εκτόνωση. Η διεκδίκηση μιας καλύτερης θέσης στο κοινωνικό περιβάλλον, η επιβεβαίωση, μπορεί να υπάρξει και μέσα από την βία μαθητού προς μαθητή. Ο ανταγωνισμός και η αντιπαλότητα χωρίζεται με μια λεπτή γραμμή από τον συναγωνισμό και την συνεργασία παρ΄όλες τις τεράστιες διαφορές τους.
Το ομολογούν πολλά παιδιά στο θέατρο, όταν έρχονται μαζί με καθηγητές, που δεν φοβούνται να θέσουν το δάχτυλο επί των τύπων των ήλων και να φέρουν στο φως το γεγονός του Bullying.
Τα παιδιά έρχονται στο θέατρο και παρακολουθούν την ιστορία του Γιάννη που δέχεται την βία από τον συμμαθητή του Στρατό. Σ΄ αυτήν την πολύ απλή δυαδική σχέση συναντάμε πάνω στη σκηνή πολλούς άλλους ρόλους και πολλές συμπεριφορές. Ο Θεατής-συμμαθητής που βλέπει αλλά δεν μιλάει, ο καθηγητής που με πολύ αυστηρότητα κάνει χρήση της εξουσίας του και θέλει να επιβληθεί και να σταματήσει το γεγονός με τη βία, ο είρωνας αλλά και ο πολιτισμένος καθηγητής που έχει επιχειρήματα και τα αναπτύσσει στον «νταή» Στράτο και του δείχνει, όχι μόνο το τι είναι αλλά και το τι θα μπορούσε να είναι. Βάζοντας ένα καθρέφτη μπροστά του δεν του δείχνει μόνο τα φρικτά χαρακτηριστικά του «θύτη» αλλά του επισημαίνει και τα γοητευτικά χαρακτηριστικά του φίλου, του συνεργάτη και του συμμαθητή.
Και βεβαία στην παράσταση υπάρχει η οικογένεια. Η παρουσία της μητέρας του «θύματος» (του Γιάννη) που δουλεύει και προσπαθεί να τα φέρει βόλτα αλλά και η οικογένεια του Στράτου που λάμπει δια της απουσία της. Η παράσταση εκπέμπει χιλιάδες ερεθίσματα και θέτει ερωτήματα που προκαλούν τα παιδιά να πάρουν θέση και να την εκφράσουν μεγαλόφωνα στην παράσταση και να ακουστούν από τα άλλα παιδιά. Έτσι αναπτύσσονται οι απόψεις και τίθενται απέναντι σε άλλες απόψεις και δοκιμάζονται.
Πιστεύουμε ότι το ΓΙΑΝΝΗΣ Χ=XENOS είναι μια παράσταση συνειδητοποίησης. Δεν αφηγείται μια ιστορία στα παιδιά με ένα κάλο μήνυμα. Αλλά το μήνυμα εμφανίζεται με την μορφή συνειδητοποιημένης θέσης που προέρχεται και από αυτά που είδε να διαδραματίζονται πάνω στη σκηνή και από τη δική του συμμετοχή. Και είναι πολύ ενθαρρυντικό που τα παιδιά ανταποκρίνονται με ενθουσιασμό και λένε πράγματα, ρίχνοντας άπλετο φως, όπου εκεί φαίνονται οι πραγματικές διαστάσεις του προβλήματος. Εκεί φαίνονται τα παραμορφωμένα χαρακτηριστικά και το φρικαλέο πρόσωπο του σχολικού εκφοβισμού. Οι μαθητές μέσα από την παραστήσει και το παιχνίδι των ρόλων αντικρίζουν το πρόσωπο και την μορφή του Bullying και συνειδητοποιούν ότι δεν θέλουν να έχουν καμία σχέση μαζί του. Έτσι το απωθούν και παίρνουν αποστάσεις από αυτό. Ξέρει τι πρέπει να κάνουν και τι στάση να κρατήσουν τόσο απέναντι στο «θύμα» όσο και απέναντι στο «θήτη». Πολύ περισσότερο που συνειδητοποιούν και διαμορφώνουν την ταυτότητα τους και μια προσωπικότητα για την οποία είναι υπερήφανα τόσο σαν παιδιά όσο και σαν μελλοντικοί πολίτες.
Δίπλα στον σχολικό εκφοβισμό και σαν φυσική συνέχεια του παραμονεύουν αλλά φαινόμενα: Χουλιγκανισμός, αλκοολισμός, ναρκωτικά, βία, υπόκοσμος.
Το σχολείο πρέπει να δώσει στον μελλοντικό πολίτη τα όπλα και τα αντισώματα εκείνα για να αντιμετωπίσει όλες αυτές τις προκλήσεις δυναμικά. Και το θέατρο ΤΟΠΟΣ ΑΛΛΟύ θέλει να συμμετάσχει σ΄αυτή διαδικασία που ο πρωταγωνιστής της είναι το σχολείο. Θέλει να είναι αρωγός και να θέσει τα μέσα της τέχνης και του θεάτρου (μύθος, πλοκή, χαρακτήρες, θεατρικές συγκρούσεις) στην υπηρεσία της εκπαίδευσης, του σχολείου, και του εκπαιδευτικού”
Νίκος Καμτσής
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Κείμενο-σκηνοθεσία: Νίκος Καμτσής
Κοστούμια: Μίκα Πανάγου
Μουσική: Κώστας Χαριτάτος
Video: Γιώργος Αλεξίου
Παίζουν: Ανδρέας Παπαγιαννάκης (ηθοποιός, εκπαιδευτικός), Αναστασία Χαριτίδου (ηθοποιός, παιδαγωγός), Κατερίνα Κρέπη (ηθοποιός, φιλόλογος) Σάκης Τσινιάρος (ηθοποιός), Ηλίας Μενάγιερ (ηθοποιός).
