Το πολύ ενδιαφέρον στο ανεξάντλητο θεματικά έργο «Ίων» του Ευριπίδη, είναι το γεγονός πως ενώ εκ πρώτης μοιάζει με ένα απλό και αρχετυπικό παραμύθι –ένα παιδί χωρίς γονείς και μια μάνα που «έχασε» το παιδί της θα συναντηθούν στα προπύλαια ενός ναού λύνοντας σταδιακά και με τη βοήθεια των θεών το μυστήριο που γεννιέται ανάμεσά τους– εντούτοις μέσα από τους 1622 στίχους του ξεπηδά ένα ασύλληπτο μωσαϊκό ζητημάτων, δραματουργικού, πολιτικού, φιλοσοφικού και ψυχαναλυτικού χαρακτήρα”, σημειώνουν στο artplay.gr με αφορμή την αποψινή πρεμιέρα του Ίωνα στο Αρχαίο Θέατρο Φιίππων, η σκηνοθέτης Ιόλη Ανδρεάδη και ο Άρης Ασπρούλης που συνυπογράφει την προσαρμογή του έργου για δυο πρόσωπα. Στο εξαιρετικά ενδιαφέρον κείμενο που ακολουθεί, σημειώνουν οι δυό τους :
“Καταρχήν, ο Ευριπίδης στον Ίωνα τραβάει «στα άκρα» τη λεγόμενη τραγική ειρωνεία. Το εύρος των στίχων κατά τους οποίους οι δύο βασικοί ήρωες βρίσκονται μόνοι επί σκηνής και αδυνατούν να κατανοήσουν την αλήθεια ανάμεσά τους (ότι δηλαδή είναι η «μητέρα» και ο «γιος» της) ενώ το κοινό τη γνωρίζει, είναι τόσο μεγάλο που ως φόρμα αυτονομείται σχετικά με ό,τι γνωρίζουμε για την τραγική ειρωνεία από άλλα κείμενα. Σε αυτό το μοτίβο, των ιδιαίτερων δραματουργικών στοιχείων, περιλαμβάνεται και το γεγονός ότι παραδόξως στο έργο δεν γίνεται τελικά κανένας φόνος, ενώ αναγγέλλονται συνεχώς πολλοί – οι οποίοι αναβάλλονται πάντα την τελευταία στιγμή. Ο μόνος θάνατος του έργου, τον οποίο ως είθισται καταφτάνει αγγελιαφόρος στο μέσο της σκηνής για να τον περιγράψει, αφορά στο πουλί εκείνο το οποίο ήπιε κατά λάθος το ποτήρι με το δηλητήριο που είχαν βάλει στον Ίωνα, σώζοντάς τον και αποκαλύπτοντας με αυτό τον τρόπο και τη σκευωρία εναντίον του.
Πέρα από το ιδιαίτερο δραματουργικό ενδιαφέρον, η αίσθηση της πολιτικής προπαγάνδας που το ίδιο το έργο προσπαθεί να ασκήσει, προκαλεί εξίσου την περιέργεια του αναγνώστη, του θεατή και του αναλυτή. Αρχικά, διαπιστώνει κανείς ότι ο Ευριπίδης -όντας ο μόνος από τους τραγικούς που έλαβε ως νέος παιδεία από γυναίκες και μάλιστα από εταίρες- δίνει σκηνικά μια θέση ηγεμονική στη γυναίκα ηρωίδα του, την Κρέουσα, παραδίδοντας μια θηλυκή παρουσία και προσωπικότητα μακριά από έμφυλες προκαταλήψεις και καρικατούρες. Αν αυτό το στοιχείο αποτελεί πολιτική δήλωση μιας τάξης μεγέθους, τότε η προσπάθεια του ποιητή να επινοήσει -μέσα από την ίδια τη συγγραφή του έργου- τη θεϊκή προέλευση της ιωνικής φυλής (δηλαδή των Αθηναίων), κάθε άλλο παρά τυχαία μπορεί να θεωρηθεί. Όπως σημειώνει και στην ανάλυσή του ο Κορδάτος, ο Ευριπίδης με τον Ίωνα προπαγανδίζει (ή έστω έχει «κάτω κείμενο» θα λέγαμε σήμερα), καθώς μέσα από το έργο έχει ως σκοπό να δικαιολογηθεί (μέσω της κατοχύρωσης της θεϊκής τους προέλευσης) η διεκδίκηση των Αθηναίων για την κυριαρχία του Αιγαίου, η οποία λαμβάνει χώρα ακριβώς την περίοδο που διδάσκεται το κείμενο, δηλαδή το 412 πΧ.
Η παράστασή μας επικεντρώνεται, ωστόσο, πολύ περισσότερο στο φιλοσοφικό και ψυχαναλυτικό πεδίο του έργου, το οποίο όσο βαθαίνει κανείς στον Ευριπίδειο λόγο τόσο αντιλαμβάνεται ότι είναι και το ισχυρότερο στοιχείο του. Στον Ίωνα συναντάμε την σπουδαιότητα της συνειδητοποίησης των πραγμάτων με τη φράση «νυν οράς α χρη σε οράν / τώρα βλέπεις αυτά που πρέπει να δεις», μοτίβο κοινό σε Οιδίποδα, Μήδεια και Βάκχες, το οποίο μάς υπενθυμίζει ότι «το πραγματικό δεν το βλέπεις, αλλά σου αποκαλύπτεται». Ένας τρόπος να τείνει ο νους του ανθρώπου προς την αλήθεια, ο οποίος ξεκινά από τον μύθο στου Σπηλαίου του Πλάτωνα και φτάνει ως τους νεότερους χρόνους μέσω των William Blake (Οι πύλες της Ενόρασης), Aldous Huxley (Οι πύλες της Αντίληψης) και Jim Morrison (Doors), δημιουργών που ασχολήθηκαν ακριβώς με αυτό, με το πείραμα των ορίων της ανθρώπινης συνείδησης”.
Ιόλη Ανδρεάδη & Άρης Ασπρούλης
Μετάφραση – Σκηνοθεσία – Κίνηση: Ιόλη Ανδρεάδη
Προσαρμογή για δύο πρόσωπα: Ιόλη Ανδρεάδη & Άρης Ασπρούλης
Σκηνογραφία – Κοστούμια: Δήμητρα Λιάκουρα
Ηχοτοπίο: Νίκος Τουλιάτος
Κατασκευές: Περικλής Πραβήτας
Βοηθός Σκηνοθέτη: Αθηνά Μιτζάλη
Video trailer: Μιχαήλ Μαυρομούστακος
Φωτογραφίες: Πάνος Μιχαήλ
Ίων, Ερμής, Δύο γυναίκες του Χορού, Ξούθος, Παιδαγωγός, Υπηρέτης, Πυθία: Κωνσταντίνος Μπιμπής
Στον ρόλο της Κρέουσας η Δήμητρα Χατούπη.
Στην παράσταση συμμετέχει ζωντανά ο μουσικός Νίκος Τουλιάτος.
Οι παραστάσεις του 60ου Φεστιβάλ Φιλίππων θα παρουσιαστούν 9 και 10 Αυγούστου στο Αρχαίο Θέατρο των Φιλίππων ως αποτέλεσμα του εντατικού εργαστηρίου – camp που ξεκινάει στην περιοχή των Κρηνίδων στις 20 Ιουλίου. Τιμώμενο πρόσωπο της διοργάνωσης είναι ο σκηνοθέτης Θεόδωρος Τερζόπουλος.
Η νέα μετάφραση του Ίωνα του Ευριπίδη από την Ιόλη Ανδρεάδη κυκλοφορεί στα βιβλιοπωλεία από την Κάπα Εκδοτική.
