«Το Στέφανο Σαχλίκη τον ήξερα ελάχιστα. Κάποιους στίχους του είχα διαβάσει στα πανεπιστημιακά χρόνια και τον είχα συνδέσει ως όνομα με τον Μπεργαδή και τον Πικατόρο. Κρητικοί κι αυτοί, ποιητές επίσης, αλλά μεταγενέστεροι- του 15ου και του 16ου αιώνα. Αλλά, μήπως και τον Σαχλίκη δεν τον θεωρούσαν μέχρι πριν λίγα χρόνια ποιητή του 15ου αιώνα, ενώ ο ίδιος έζησε 100 χρόνια νωρίτερα;», σημειώνει ο σκηνοθέτης Γιάννης Αναστασάκης που με αφορμή την διαδικτυακή προβολή της παράστασης που υπογράφει, με τίτλο “Στέφανος Σαχλίκης: Τ’ άστρη όπου ‘ναι άμετρα βιαζόταν να μετρήσει”, μιλά στο artplay.gr για τον ποιητή, το έργο του και την περιπετειώδη ζωή του. Αλλά εκθέτει και τις ενδιαφέρουσες σκέψεις του για την επόμενη μέρα της πανδημίας.
«Ξαφνιάστηκα όταν η Σοφία Δερμιτζάκη μου πρότεινε να κατέβω στο Ηράκλειο για να δουλέψουμε μια παράσταση με ποιήματα του Σαχλίκη. Έπρεπε πρώτα να μελετήσω το έργο του. Ήμουνα πολύ τυχερός. Οι παλιοί μου Δάσκαλοι στα Γιάννενα Νικόλαος Παναγιωτάκης και Γιάννης Μαυρομάτης είχαν φροντίσει να φέρουν στο φως το 2015 μια υπέροχη χρηστική έκδοση (στο Μ.Ι.Ε.Τ.). Δε θα μπορούσα να ζητήσω καλύτερους οδηγούς!
Με σαγήνευσε ο Σαχλίκης. Τόσο χιούμορ, τόσο σπινθηροβόλο πνεύμα, τέτοια γλωσσική τόλμη, τέτοια λαχτάρα για ζωή και δημιουργία! Βέβαια, τυχαίο δεν είναι. Το 1348 στο Ηράκλειο- στο Χάνδακα τότε, στο Κάστρο- ξεσπά η μεγάλη επιδημία πανώλης που πήρε πολλές ζωές σε όλη την Ευρώπη- το 1/3 του πληθυσμού της. Ο Ποιητής θα χάσει τον πατέρα και την αδελφή του. Βρέθηκε έτσι στα 17 του χρόνια ανάμεσα στους επιζήσαντες και μαζί κληρονόμος μιας τεράστιας περιουσίας. Ε, δεν άντεχε να μην δοξολογήσει τη ζωή. Γλέντια, τυχερά παιχνίδια, έρωτες και ξεφαντώματα μέρα νύχτα-κι ιδιαίτερα: νύχτα! Και βέβαια- επόμενο- φυλακή. Κι ύστερα μια ιδιότυπη αυτοεξορία στην επαρχία, όπου δεν καταφέρνει να εγκλιματιστεί στην αγροτική ζωή. Και λίγο πριν το Τέλος, επιστροφή στην πόλη. Δικηγόρος, «τιμής ένεκεν», στα 60 του. Γεμάτος χρέη. Και πάλι και ξανά.
Όλα αυτά τα χρόνια όμως δε σταματά να γράφει ποίηση. Πρώτη φορά στη νεοελληνική λογοτεχνία με ομοιοκαταληξία! Με θέματα από τη ζωή που ζούσε: πόρνες(πολιτικές τις έλεγαν τότε…), φυλακές, ζάρια.
Συχνά, αθυρόστομη ποίηση, γεμάτη ειρωνεία κι αυτοσαρκασμό.
Η έμμετρη αυτοβιογραφία του («Αφήγησις παράξενος του Ταπεινού Σαχλίκη») είναι αποκαλυπτική της ορμής που τον παρέσυρε, του οίστρου που τον κυρίευσε. Λάτρεψε τη γυναίκα- ιδιαίτερα μία Κουταγιώταινα που μάλλον ήταν η αιτία που βρέθηκε ένα χρόνο στη φυλακή.
Έφαγε τη Νύχτα «με τα φλούδια και τα κουκούτσια της». Γυμνώθηκε από την κινητή κι ακίνητη περιουσία του και πήγε- άγνωστο πότε- «καθαρός στα όνειρα». Βιαζόταν να προλάβει! Το παραδέχεται: «Τ΄άστρη οπού ΄ναι άμετρα βιαζόμουν να μετρήσω». Κι όταν μεγάλωσε πλέον, όταν «ενηλικιώθηκε», είχε και το θράσος να συμβουλεύει τους νεώτερους να μην κάνουν τα ίδια λάθη με κείνον! Έτσι, στις «Συμβουλές στον Φραντζισκή», διδάσκει ένα νέο παλικάρι τι θα πρέπει να αποφύγει. Νιώθεις όμως με πόση νοσταλγία μιλά για τα λάθη της νιότης του, με πόση προσπάθεια παλεύει να κατασιγάσει το πάθος που ακόμη καίει μέσα του. Ένα πονηρό χαμόγελο σκάει ανάμεσα στους στίχους. Τα ζάρια τάχει ακόμη μαζί του, την οπτασία της Γυναίκας την έχει ακόμη στα μάτια του. Ο Ποιητής- ένα παιδί. Γι ΄αυτό και στην παράστασή μας προτίμησα ο Φραντζισκής νάναι παιδί- ούτε καν έφηβος. Και να κοιτάει το Σαχλίκη μ΄απορία.
Δε γινόταν να μη με κινητοποιήσει ένας τέτοιος άνθρωπος, ένας τέτοιος καλλιτέχνης. Η τωρινή πανδημία τον φέρνει μπροστά μας. Δεν ξέρω αν όταν περάσει αυτό που ζούμε, μπούμε σε έναν κυκλώνα που θα μας παρασύρει να γευτούμε όσα μας στερεί τώρα ο Φόβος. Δεν ξέρω αν μετασχηματίσουμε την τωρινή Αναμονή μας σε Δημιουργία, αν σπάσουμε τη σιωπή της Καραντίνας με τραγούδια, με φωνές, αν βγούμε στο δρόμο να απαιτήσουμε να αλλάξει ο κόσμος επιτέλους- δεν πάει άλλο, ως πότε θα περιμένουμε σιωπηλοί το θαύμα; Φοβάμαι, όταν λήξει το «Απαγορευτικό», μην καμωθούμε πως δεν άλλαξε τίποτα- δεν έγινε και τίποτα. Φοβάμαι μη γυρίσουμε (εμβολιαμένοι, βέβαια!), μη γυρίσουμε στα ίδια μέρη λίγο πιο ταπεινωμένοι και λίγο περισσότερο φτωχοί. Όμως, η εμπειρία μου με το Σαχλίκη, τη νεανική Ομάδα των Stravaganti Nuovi στο Ηράκλειο, την Άννα, τη Μαρία, τον Ιωακείμ, την Ελεάνα, το Μιχάλη, την Κέλυ, τον Αλέξανδρο, το Μάνο, το Λευτέρη κι όλες κι όλους που συνεργαστήκαμε για την παράσταση αυτή, μου δίνει ελπίδες πως η Επόμενη Μέρα δε μπορεί νάναι ίδια με το Χθες και το Σήμερα. Δε γίνεται να είναι ίδια. Είναι στο χέρι μας να μην είναι ίδια”.
ΥΓ.
Η 38λεπτη εκδοχή της παράστασης «Στέφανος Σαχλίκης: Τ΄άστρη οπού΄ναι άμετρα βιαζόταν να μετρήσει» συμμετέχει στο Ψηφιακό Φεστιβάλ «Τέχνη καθ΄οδόν» 2020, που διοργανώνει και χρηματοδοτεί ο Δήμος Ηρακλείου. Η παρακολούθηση είναι δωρεάν στο youtube ή στο αντίστοιχο διαδικτυακό κανάλι του Δήμου HeraklionArts&Culture.
ARVE Error: Mode: lazyload not available (ARVE Pro not active?), switching to normal mode
Είναι η δημοφιλέστερη θεατρική παράσταση του Φεστιβάλ , με πάνω από 2.200 θεάσεις σε 20 μέρες.
Πρόκειται για μια «παράσταση εν εξελίξει», που στηρίχθηκε κυρίως σε δύο έργα του Σαχλίκη, την «Αφήγησιν Παράξενο» και τις «Συμβουλες στον Φραντζισκή». Γνωρίζοντας πως η ελεύθερη πρόσβαση θα έδινε την ευκαιρία και σε ανήλικους θεατές να γνωρίσουν την προσωπικότητα και το έργο του, απέφυγα να εντάξω τους τολμηρούς γλωσσικά στίχους του, που διατρέχουν το υπόλοιπο έργο του. Εκ των υστέρων, φαίνεται πως έκανα καλά, μια και το 38λεπτο υλικό φιλοξενήθηκε- με πρωτοβουλία καθηγητριών – σε διαδικτυακά μαθήματα στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Κι ίσως συμβεί ξανά. Μακάρι!
Το καλοκαίρι ελπίζω με τους Stravaganti Nuovi να ετοιμάσουμε μια παράσταση σε ανοιχτό χώρο, που θα περιλάβει και τα: «Γραφαί και Στίχοι και Ερμηνείαι», «Βουλή των Πολιτικών» «Γκιόστρα των Πολιτικών» και «Το Καταλόγιν της Πόθας». Θάναι μια παράσταση με σήμανση «Κατάλληλη για Ενήλικες». Και θα ολοκληρώσει την εργασία μας πάνω στο έργο –ή απ΄αφορμή το έργο;- του Ηρακλειώτη Ποιητή.
Γιάννης Αναστασάκης
Συντελεστές:
Σύνθεση κειμένου, σκηνοθεσία, μουσική επιμέλεια: Γιάννης Αναστασάκης
Κοστούμια: Άννα Μαχαιριανάκη
Μακιγιάζ: Ιωακείμ Λαγουδάκης
Βοηθός σκηνοθέτη: Στέλλα Κουφάκη
Διανομή: Θοδωρής Θεοδωρίδης (Σαχλίκης), Σοφία Δερμιτζάκη (Τύχη, Πόθα, Πολιτική), Ελένη Στρατάκη (Αφηγήτρια, Κουταγιώταινα, Πολιτική)
Και ο μικρός: Κωσταντίνος Μιχελάκης
Έπαιξαν οι μουσικοί: Aλέξανδρος Κανακάκης (Φλογέρες, μαντόλα), Bernardo Isola (Λαούτο, κλασσική κιθάρα), Ελεάννα Παπανικολοπούλου (Κρουστά), Κέλυ Θωμά (Λύρες)
Τραγούδησαν το “Ecco la primavera” η σοπράνο Ντένια Λεβέντη και ο τενόρος Emanuele Masi
Σκηνοθεσία κινηματογράφισης, μοντάζ: Μαρία Παπαδάκη
Υπεύθυνος κάμερας, βοηθός σκηνοθέτη, visual effects: Μιχάλης Αλεξάκης
Υπεύθυνος φωτογραφίας, φωτισμού, color grading: Λευτέρης Πιπεράκης
Υπεύθυνος εξοπλισμού, βοηθός φωτογραφίας: Γιάννης Μαθιουδάκης
Ηχοληψία, μιξάζ: Βαγγέλης Αποστόλου
Φωτογραφίες Προβών: Μάνος Πολιτάκης
Εκτέλεση Κοστουμιών: Ελένη Μανουσάκη
Εκτέλεση παραγωγής για τον Δήμο Ηρακλείου: Stravaganti NUOVI
Τα γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν σε ιστορικά μνημεία της πόλης του Ηρακλείου, όπως στη Βασιλική Αγίου Μάρκου και στις πύλες του ιστορικού Χάνδακα, καθώς και στην Επισκοπή Μυλοποτάμου, στο Ρέθυμνο, στον Πύργο των Κυρίμηδων.
