Βροχερό και κρύο το δειλινό του περασμένου Σαββάτου. Ο πεζόδρομος της Διονυσίου Αρεοπαγίτου έχει ηρεμήσει από τον κόσμο. Λιγοστοί περπατούν, λιγοστοί απολαμβάνουν τον καφέ τους στα γύρω μαγαζιά. Κάποιοι από αυτούς κατευθύνονται στην οδό Μακρή, εκεί που για χρόνια στεγάζεται το θέατρο «Σφενδόνη» που έστησε η ηθοποιός Αννα Κοκκίνου και μας έχει χαρίσει μερικές μαγικές θεατρικές στιγμές από το 1993 μέχρι σήμερα.
Από πέρυσι η Αννα Κοκκίνου παρουσιάζει εκεί (και σκηνοθετεί, και έχει την ευθύνη της δραματουργικής επεξεργασίας μαζί με τον Νίκο Φλέσσα) ένα άγνωστο κείμενο της Σοφίας Τρικούπη, της αδελφής του Χαρίλαου Τρικούπη με τίτλο «Ο παπαγάλλος μου» γραμμένο το 1903, που βρέθηκε στα χειρόγραφα της Βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων και από εκεί κυκλοφόρησε σε κάποια αντίτυπα το 2013. Η Σοφία Τρικούπη έγραψε το κείμενο αυτό μέσα σε μια μέρα, την επομένη του θανάτου του παπαγάλου της. Και η Αννα Κοκκίνου, που μας έχει δώσει μοναδικούς μονολόγους μέχρι σήμερα, αποφάσισε να προσεγγίσει τον κόσμο και τον ψυχισμό εκείνης της γυναίκας. Το αποτέλεσμα;
Στο θέατρο «Σφενδόνη» οι θεατές κάθονται μόνο στη μία κερκίδα. Η άλλη, η απέναντι είναι μέρος του σκηνικού. Ενας περίεργος κήπος, μερικές προτομές αγαλμάτων, ένα ανακατεμένο σύμπαν. Παρέμπε στο σύμπαν της Σοφίας Τρικούπη και στον διάκοσμο του σπιτιού της (σκηνικά Δημήτρης Ταμπάκης). Καταμεσής της σκηνής ένα τεράστιο κλουβί. Εμφανίζονται δύο μικρά παιδιά, γόνοι μεγαλοαστών του 19ου αιώνα. Η Σοφία και ο Χαρίλαος. Τα δυο μικρά παιδιά ανοίγουν τη μία πλευρά του κλουβιού. Και τότε εμφανίζεται η… Σοφία Τρικούπη σε ώριμη ηλικία, όπως την γνωρίζουμε από τις φωτογραφίες που διασώθηκαν (κοστούμια Δέσποινα Μακαρούνη). Η Αννα Κοκκίνου, ασφαλώς, αλλά νομίζεις ότι αυτοπροσώπως η Σοφία Τρικούπη διέσχισε τα χρόνια και έφτασε μέχρις εδώ, σήμερα, κάτω από την Ακρόπολη. Και αρχίζει να μιλάει για την απώλεια του παπαγάλου της η Σοφία Τρικούπη. Και μαζί για τον κόσμο της, για τη ζωή της, για την αφοσίωση και τη λατρεία προς τον αδελφό της (ποτέ δεν τα λέει έτσι, όλα είναι πολύ φυσικά, πολύ καθώς πρέπει, και τρυφερά συνάμα, αλλά το νιώθουμε στην πλατεία. Μέσα από το κείμενο της Σοφίας Τρικούπη, μέσα από τις αποχρώσεις της φωνής της Αννας Κοκκίνου).
Θρηνώντας τον παπαγάλο της, η Σοφία Τρικούπη ανασύρει μνήμες, στιγμές ένδοξες ή μοναχικές ή εναγώνιες. Ο αδελφός της, ο Χαρίλαος, έχει πεθάνει μερικά χρόνια πριν τον παπαγάλο, το 1896. Ετσι κι αλλιώς αυτό το αφρικανικό πουλί έγινε με τον καιρό μέλος της οικογένειας, το συμπλήρωμα της Σοφίας, η εκφραστικότητα που δεν της επέτρεπε η τάξη και η αγωγή της να έχει. Ο παπαγάλος χαιρόταν για τις νίκες του Τρικούπη, θλιβόταν για τις ήττες του, πανηγύριζε και ειδοποιούσε τους υπηρέτες ότι φτάνει στο σπίτι ώστε να στρωθεί το τραπέζι, σχολίαζε αυτά που δεν έπρεπε να σχολιαστούν (“μασκαρά”). Η Σοφία Τρικούπη έμεινε πραγματικά κατάμονη μετά την απώλεια του παπαγάλου της, που τη συνέδεε με άλλες στιγμές της ζωής της, της αφοσιωμένης στη διαδρομή του αδελφού της.
Ολα αυτά η Αννα Κοκκίνου -τις φράσεις του παπαγάλου, την έκπληξη της λαϊκής γυναίκας που «ακούω άνθρωπο, αλλά δεν τον θωρώ», τις μεγάλες συνάξεις στο σπίτι τους, τους πανηγυρισμούς, τη θλίψη του θανάτου του Χαρίλαου Τρικούπη, τα συναισθήματα και τις σκέψεις κάθε στιγμής από αυτές- τα μετέφερε μ’ έναν τρόπο σπαρακτικό, ευαίσθητο, βελούδινο. Η φωνή της ήταν πότε γεμάτη ευγενική και συγκρατημένη θλίψη, αλλά φανερό σπαραγμό, πότε γινόταν η φωνή του παπαγάλου, πότε είχε την τρυφερότητα και την περηφάνεια των λαμπρών στιγμών, όλα τα έκανε η φωνή της. Ορχήστρα με ένα μόνο όργανο. Η στάση της σχεδόν στατική, μέσα στο αυστηρό μαύρο φόρεμα («μετά το θάνατο της μητέρας της φορούσε πάντα ένα κομψό μακρύ φόρεμα με ουρά. Το φόρεμα, ραμμένο συνήθως στο Παρίσι, σε σχέδιο που ήταν στη μόδα στα μέσα του 19ου αιώνα, παρέμεινε πάντα το ίδιο. Το ίδιο και το χτένισμά της» γράφει η Λύντια Τρίχα στο βιβλίο της «Χαρίλαος Τρικούπης», εκδ. Πόλις. Μικρές κινήσεις κάνει, όπως πρέπει σε μιαν αρχόντισσα, αφού η Σοφία Τρικούπη «δεν υπήρξε μια συνηθισμένη γυναίκα της εποχής της. Μεγαλωμένη σε ένα σπίτι διανοουμένων, μιλούσε άριστα αγγλικά και γαλλικά και μορφώθηκε πολύ περισσότερο από την πλειονότητα των νεαρών δεσποινίδων της κοινωνικής της τάξης. Από τη νεανική της ηλικία μέχρι τα γεράματά της, και παρά το οξύ πρόβλημα όρασης που είχε από το 1887, βρισκόταν πάντα με ένα βιβλίο στο χέρι, συνήθως αγγλικής ή γαλλικής λογοτεχνίας» (από το βιβλίο της Λύντιας Τρίχα).
Η Αννα Κοκκίνου κατάφερε να ζωντανέψει τη Σοφία Τρικούπη, τη σχέση της με έναν παπαγάλο, την ευαισθησία της, την εποχή της, τον κόσμο της, τα συναισθήματά της και τις σκέψεις (που μόνο να τις γράψει μπορούσε τότε), και το κατάφερε μ’ έναν τρόπο μοναδικό, θεατρικό, συγκινητικό, ευαίσθητο, με τη γλώσσα της Σοφίας Τρικούπη, την απλή καθαρεύουσα. Είναι, χωρίς αμφιβολία, ένα μπιζουδάκι αυτό που είδαμε στο θέατρο «Σφενδόνη». Δύσκολο όσο και δουλεμένο, αισθαντικό όσο και αποκαλυπτικό, παλλόμενο και πρωτίστως θεατρικό· με τον τρόπο της Αννας Κοκκίνου, μ’ έναν τρόπο που όλο και σπανιότερα βλέπουμε.
- Η παράσταση συνεχίζεται μέχρι τις 28 Ιανουαρίου. Τετάρτη και Σάββατο στις 6μ.μ., Κυριακή στις 9μ.μ. Σπεύσατε.
ΟΛΓΑ ΣΕΛΛΑ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΘΑΝΟΣ ΣΑΜΑΡΑΣ και ΜΑΡΙΛΗ ΖΑΡΚΟΥ
