Ήταν δύο διαφορετικά είδη θεάτρου, δύο διαφορετικές παραστάσεις, διαφορετικών εποχών, διαφορετικών συγγραφέων. Παρ’ όλα αυτά, είχαν έναν κοινό άξονα που τις διέτρεχε. Έναν άξονα που δεν αφορούσε το περιεχόμενο του κειμένου, αλλά τον τρόπο που φωτίστηκαν δύο κείμενα διαφορετικών εποχών. Εξηγούμαι: πρόκειται για την όπερα «Ζ» που σκηνοθέτησε η Κατερίνα Ευαγγελάτου στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και για την παράσταση «Οι δούλες» του Ζαν Ζενέ, που σκηνοθέτησε η Μαριάννα Κάλμπαρη στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης.
- Το «Ζ», σε λιμπρέτο Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη είχε ασφαλώς σαν πρώτο στοιχείο τη μουσική (όπερα γαρ), την ατονάλ μουσική του Μιχάλη Μπορμπουδάκη (τομέα που ομολογώ ελάχιστα γνωρίζω για να κρίνω, αλλά οπωσδήποτε ξένισε και δυσκόλεψε πολλούς από τους θεατές)• είχε τα πολύ λειτουργικά σκηνικά της Εύας Μανιδάκη• είχε -αυτό που κυρίως πήραμε μαζί μας φεύγοντας οι περισσότεροι από τους θεατές-, τη θαυμάσια ερμηνεία του Δημήτρη Παπανικολάου στο ρόλο του Γρηγόρη Λαμπράκη• είχε, τη θεατρική σκηνοθετική «ενορχήστρωση» ενός εμβληματικού μυθιστορήματος και μιας ιστορικής εποχής από την Κατερίνα Ευαγγελάτου και κάποιες θαυμάσιες φωνές. Είχε, βεβαίως, και το λιμπρέτο του Βαγγέλη Χατζηγιάννίδη, που πάτησε, φυσικά, πάνω στο βιβλίο του Βασίλη Βασιλικού, έβαλε μερικά νέα στοιχεία -δικά του-, όπως εκείνο το πολύ ενδιαφέρον της διαφοροποίησης της συζύγου Λαμπράκη-Ψυχής (Τζίνα Φωτεινοπούλου), που παρουσιάζεται να αντιδρά σπαρακτικά στην «κοινοκτημοσύνη» του νεκρού συντρόφου της και να διεκδικεί για τον εαυτό της το πένθος και την απώλειά της.
- Στις «Δούλες» του Ζαν Ζενέ η Χριστίνα Κάλμπαρη έστησε ένα πολύ ενδιαφέρον εικαστικό περιβάλλον, που με ελάχιστα μέσα σκιαγράφησε το σύμπαν των δύο κόσμων και των φαντασιώσεων των αδύναμων μερών• είχε την Κωνσταντίνα Τάκαλου που μάγεψε, την Κάτια Γέρου που έφερε την εμπειρία της και τη σκηνική διαδρομή της και τη Μαριάννα Κάλμπαρη (σκηνοθετημένη από το Βασίλη Μαυρογεωργίου) που έδειξε, για άλλη μια φορά, ότι μπορεί να σταθεί πολύ καλά επί σκηνής. Πέρα από το έργο του Ζενέ (μετάφραση, διασκευή, σκηνοθεσία Μαριάννα Κάλμπαρη), που είναι πάντα γοητευτικό, υπήρχε και μια αρχική σκηνή εκτός κειμένου που υπερτόνισε το σύμπαν του Ζενέ και το σύμπαν των δύο κόσμων, δίνοντας έμφαση (με ταξικά κριτήρια) στο δίπολο πλούσιοι-φτωχοί.
Και από αυτό το σημείο ξεκινάει ο κοινός άξονας γι’ αυτές τις δύο διαφορετικές παραστάσεις. Που πατούσε στην έμφαση του ιδεολογικού προσήμου, στην υπογράμμιση της μανιχαϊστικής θεώρησης των κόσμων στους οποίους το κάθε έργο αναφέρεται, στην αυτούσια, ρεαλιστική μεταφορά αυτών των κόσμων στο σήμερα, στην απουσία (λιγότερο στις «Δούλες», περισσότερο στο «Ζ») μιας λοξής ματιάς, έτσι ώστε τα αρχικά κείμενα να κάνουν γκελ με το σήμερα. Τα κουτσαβάκια του τότε, που ρεαλιστικά εμφανίστηκαν επί σκηνής, σε τι παραπέμπουν σήμερα; Ποια είναι τα δίπολα της σημερινής κοινωνίας;
Στις «Δούλες», πέραν της αρχικής εμβόλιμης σκηνής, που δεν απείχε πολύ από το να θυμίζει μπροσούρα, αρκετές σκηνές της παράστασης είχαν μιαν ιδιαίτερη υπογράμμιση στη σκηνική μεταφορά τους, που παρέπεμπαν σε σύγχρονες ιδεολογικές φορτίσεις, οι οποίες παραμέριζαν τις φιλοσοφικές παραμέτρους του κειμένου και παρέπεμπαν σε αναγνωρίσιμες πολιτικές και ιδεολογικές φορτίσεις και διαχωρισμούς του σημερινού πολιτικού λόγου.
Ήταν δύο διαφορετικά κείμενα, ιστορικά για την εποχή του το καθένα, που είχα την αίσθηση ότι χρησιμοποιήθηκαν, σε αρκετές στιγμές, με παραπανίσιο διδακτισμό ή ρεαλισμό, που περισσότερο ακουμπούσε στην οπτική (ή την άποψη) των ανθρώπων που τις έστησαν, αλλά, φοβάμαι, και σε μια εύκολη διαδρομή υποδοχής από το σημερινό κοινό, για όσα -του τότε- μοιάζουν να είναι ίδια με το σήμερα. Η λοξή ματιά, όμως, αυτή που συνδέει το διακύβευμα της κάθε εποχής μέσω της τέχνης, απουσίαζε…
ΟΛΓΑ ΣΕΛΛΑ
