performance Αφήγηση Βιβλίο Θέατρο Παιδί

Αγνή Στρουμπούλη: “Τα παραμύθια παγιδεύουν τις εικόνες της ζωής”

Αγωνιώντας να συναντήσουμε το θαύμα, μέρες που είναι, βρεθήκαμε με μια αυθεντική, «ειλικρινή» παραμυθού, που πάνω από είκοσι χρόνια τώρα, παίρνει αγκαλιά το παραμύθι και το σεργιανάει σε αλώνια και αυλές, καφενεία και περιβόλια, αμπελώνες και θέατρα, φυλακές, νοσοκομεία, μουσεία και σχολειά.  Η ίδια έραβε κάθε Κυριακή καινούριες φορεσιές, έντυνε με τα καλά του το παραμύθι και συναντούσαν μαζί όλους εμάς που ακούγαμε τις ιστορικές ραδιοφωνικές αφηγήσεις της στο Β’ Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας. Είχε ήδη προηγηθεί η «Φωνή της Ελλάδος» και οι απανταχού ξενιτεμένοι Έλληνες και ναυτικοί.

Από τις πρώτες αφηγήτριες παραμυθιών, σε εποχές που εκείνο δεν είχε ακόμα αρχίσει να παραμερίζεται από τις ζωές των ανθρώπων, η Αγνή Στρουμπούλη, μας θυμίζει πως το παραμύθι είναι «η ανάγκη να κοινωνήσουμε, να μετάσχουμε, να ενωθούμε. Είναι ένα διατυπωμένο αίσθημα με εικόνες που περνάει από το αυτί στην καρδιά και εκεί ριζώνει και καρπίζει κι έρχεται πάλι στο στόμα και μεταδίδεται και πάλλεται»

Στα είκοσι χρόνια που αφηγούμαι, ξέρω αρκετά παραμύθια, πάντα μαγικά, σ’ αυτά δηλαδή που μπορεί να λάβει χώρα το θαύμα, το θαυμάσιο. Γιατί η ζωή ανασαίνει στα θαύματα», λέει.

Μεγαλωμένη σε μια γειτονιά του Πειραιά όπου οι γείτονες  επικοινωνούσαν από παράθυρο σε μπαλκόνι και οι διηγήσεις δεν είχαν τελειωμό όταν καλοκαίριαζε και τα σκαλάκια των σπιτιών μεταμορφώνονταν σε παραμυθοχώρες.

«Εμείς οι Έλληνες, όπως όλοι οι μεσογειακοί λαοί, έχουμε πολύ πλούσια παράδοση προφορικότητας. Αναλογιστείτε τα έπη του Ομήρου και ραψωδίες ολόκληρες που αποστηθίζονταν, τη δημοτική  ποίηση που οι άνθρωποι απήγγειλαν ή και παρεμβάλλανε αποσπάσματα στον καθημερινό τους λόγο, τα ανέκδοτα, τα στιχάκια που ακόμα συνθέτουν σε πολλά μέρη για να επικοινωνήσουν μ’ αυτόν τον παιγνιώδη και περιπαικτικό τρόπο»

-Πώς συναντηθήκατε με το Παραμύθι και πώς το συντηρείτε στη ζωή σας;

«Υπάρχει μια κινέζικη παροιμία που λέει: κατά ‘κει που πας, αυτό σε υποδέχεται. Νομίζω ότι πάντα αναζητούσα αυτό το βλέμμα στα πράγματα, αυτόν τον τρόπο που έχουν τα παραμύθια να «παγιδεύουν» μέσα στις εικόνες τους τη ζωή ! Δηλαδή τις αντιφάσεις, τα μυστικά, την ιερότητα του θαύματος που μας περιβάλλει και προσπαθούμε να  ψηλαφίσουμε κι ακόμη, να χωρέσουμε…

Ο καθένας μας ψάχνει μια πυξίδα σ’ αυτήν την περιπέτεια.

Κάποτε απόχτησα μια συλλογή με λαϊκά παραμύθια και αναγνώρισα ότι αυτός ήταν για μένα ο μπούσουλας, το μονοπάτι. Κι όταν μπεις στο κατάλληλο για σένα μονοπάτι δεν παύουν οι ανακαλύψεις! Είναι μια ζωντανή σχέση προς τα έσω και τα έξω. Πώς να παρατήσεις τέτοιο θησαυρό;»

-Τι είναι αυτό που σας χάρισε το Παραμύθι και πόσο έχετε παρατηρήσει τον εαυτό σας να αλλάζει δίπλα του; Πώς το φροντίζετε;

«Ένα χάρισμα που μου έκανε το παραμύθι είναι ν’ αναγνωρίζω αμέσως τι με θέλγει βαθειά και τι με απομακρύνει, χωρίς εξωτερικούς περισπασμούς.

Μια τέτοια σχέση γεννάει θαύματα! Σου χαρίζει ένα ραβδάκι κι αγγίζεις τον κυρ Φόβο και τον κάνεις μικρό σαν φακή και βλέπεις μια φούντα αγριολούλουδα σε μια ρωγμή βράχου κι αμέσως γεννιούνται ένα σωρό μεταφορές• κι η μέρα μπορεί να βλαστήσει, κι η δυσκολία να γεννήσει, κι ο πόνος να καρποφορήσει.

Έτσι με φροντίζουν τα παραμύθια και τους αφοσιώνομαι όλο και πιο βαθειά».

-Η πλούσια παράδοση της προφορικότητας του τόπου μας, βρίσκει συνέχεια στους σύγχρονους παραμυθάδες;

«Ναι! Νομίζω πως σ’ αυτό το πλούσιο έδαφος ριζώνουμε κι αυτή η ανάγκη μας γεννά.

Επειδή η λαλιά είναι σε μεγάλο βαθμό ακουστική μίμηση, ακούς συχνά σε διαλόγους ανθρώπων να μπλέκονται φράσεις διαφημίσεων, σλόγκαν… που φιλοδοξούν να γίνουν κανάλι έκφρασης κι επικοινωνίας. Έτσι μένει μετέωρη η ανάγκη τα λόγια να λέγουν.

Πόσο μάλλον στον τόπο μας με μια γλώσσα που φέρει πανάρχαιους ήχους, παμπάλαιες εμπειρίες, το φως και το ήθος όλων των προγόνων μας. Ε! αυτό αναγνωρίζεται, συναντά ριζωμένες λαχτάρες και καημούς παλαιούς και σημερινούς, ειπωμένους με τρόπο που μας συνεπαίρνει».

-Λέγονται σήμερα παραμύθια και τι μορφή μπορεί να έχουν;

«Σήμερα που σεβόμαστε απεριόριστα τα ρήματα του ορθολογισμού, μπαίνουμε σ’ έναν θεωρητικό λόγο – που μας δίνει κύρος -, θεωρούμε τη ζωή και την ερμηνεύουμε περισσότερο, παρά παθαίνουμε για να μαθαίνουμε!

Στα παραμύθια θριαμβεύει το αίσθημα, η επιθυμία του Ανθρώπου να ζήσει, να γευτεί ο ίδιος, να εκτεθεί…

Κι επειδή τα μυστικά της ζωής δεν λέγονται με κυριολεκτικό λόγο, έχουν λόγο ποιητικό, μεταφορικό.

Αντέχουμε να τον πούμε; Αυτό είναι το ζήτημα για τους σημερινούς παραμυθάδες.

Απλά και όσο γίνεται ειλικρινά να μιλήσεις για την άρρητη πλευρά της ζωής, τη σκοτεινή.

Για μένα, τα λαϊκά παραμύθια στις παλαιές καταγραφές τους έχουν τέτοια τελειότητα, ώστε δεν έχω παρά να υποταχτώ ολόκληρη στον τρόπο τους».

-Διδάσκεται το Παραμύθι;

«Η διδασκαλία του παραμυθιού έχει πιο πολύ σχέση με ένα ήθος, έναν ψυχικό τόπο, ένα βλέμμα στα πράγματα, για να μπορέσεις να μπεις στον κόσμο τους και να σου δώσει ο Δράκος τα κλειδιά από τις σαράντα κάμαρες. Και θα σου πει ν’ ανοίξεις τις τριάντα εννιά και όχι την τεσσαρακοστή. Μα όταν έχεις ανοίξει τις τριάντα εννιά, θα είσαι ώριμος για να τολμήσεις ν’ ανοίξεις και την τεσσαρακοστή. Οπότε κάθεσαι δίπλα σε κάποιον που σε γοητεύει η αφήγησή του και τον κατακλέβεις. Είναι μια τέχνη ταπεινή, γι’ αυτό πατάει γερά στα πόδια της κι αυτοαναιρείται με το καλησπέρα σας».

-Μπορεί να συγκινεί και να μετατοπίζει τον σημερινό άνθρωπο το Παραμύθι;

«ΝΑΙ! Η πανοπλία είναι επίχρισμα. Η συν-κίνηση με το παραμύθι, εφ’ όσον επιτευχθεί, μας ανοίγει σε ρεύματα οικεία και απωθημένα, που μας παρασύρουν με ορμή στα δικά μας πελάγη.

Το έχουμε ανάγκη• διψάμε, στην ερημία του αλλότριου, ταυτότητα. Με συγκινεί στα παραμύθια, όπως και στη ζωή, η μετάνοια, εκεί όπου κανείς βρίσκεται σε απόγνωση και μετακινείται, βγαίνει από την όποια βεβαιότητά του και κυρίως από τον εγωισμό του και αναγνωρίζει το ίχνος του άλλου».

*Το καινούριο βιβλίο της Αγνής Στρουμπούλη «Ο Δέντρος – Παραμύθια λαϊκά με δέντρα και φυτά» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο και περιλαμβάνει παραμύθια της προφορικής παράδοσης από την Ελλάδα και άλλες χώρες, με αφορμή τα δέντρα και τα φυτά.

ΜΑΝΙΑ ΖΟΥΣΗ

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ: ΝΕΑ ΣΕΛΙΔΑ 23/12/2017