Κινηματογράφος Συναντήσεις

Morteza Jafari: “Πιστεύω στο όνειρο και παρακάμπτω τον εφιάλτη”

Το να ζητήσω να είμαι στα τελευταία γυρίσματα της πρώτης μεγάλους μήκους ταινίας του γνωστού ιρανού σκηνοθέτη Morteza Jafari, που μόλις έγιναν στην περιοχή της Θεσσαλονίκης και το σενάριο της βασίζεται σε πραγματική ιστορία, αναπαριστώντας σκηνές από τη Συρία και τα γεγονότα που διαδραματίζονται εκεί, δεν περίμενα πως θα με επηρέαζε τόσο. Ήξερα, πως όλα ήταν ένα σκηνικό. Πίστευα πως είμαι άφοβη και μπροστά μου είχα ηθοποιούς, αλλά το στομάχι σφίχτηκε  και οι παλμοί μου ανέβηκαν ανησυχητικά.

Συνειδητοποίησα,  αυτό που μου είχε πει στην πρώτη μας συνάντηση πριν λίγο καιρό ο Morteza, για τον καθημερινό φόβο σε μια χώρα και έναν κόσμο, που πλήττεται  και υποφέρει καθημερινά από τον φανατισμό, την έλλειψη ελευθερίας, τη βία, τον πόλεμο. Ένιωσα έστω και εικονικά, στο πετσί μου τον φόβο και την απειλή, από τα μανιασμένα βλέμματα, τη θέα των (αληθινών) όπλων, τους μαυροντυμένους γενιοφόρους άντρες που τα κρατούσαν και ασυναίσθητα έψαχνα την έξοδο διαφυγής. Έπιασα τον εαυτό μου, να ψάχνει με το βλέμμα απεγνωσμένα τον διάδρομο, που με είχε οδηγήσει στο ερειπωμένο κτίριο. Ένα δάκρυ έκατσε στην άκρη των ματιών κι από περηφάνια το κράτησα να μην κυλήσει. Κατάλαβα περισσότερο από ποτέ , γιατί ένα μικρό προσφυγόπουλο πριν έναν χρόνο σήκωσε φοβισμένο τα χέρια στη θέα ενός φωτογραφικού φακού, νομίζοντας ότι είναι όπλο, γιατί με κάθε τρόπο αυτοί οι άνθρωποι , παρόλες τις κακουχίες και τους κινδύνους δραπετεύουν από την ίδια τους την πατρίδα. Γιατί η θεωρητική προσέγγιση του θέματος, όσο εύστοχη και να είναι, είναι ανώδυνη.

MORTEZA

O Morteza Jafari  τα τελευταία 8 χρόνια ζει και δημιουργεί στη Θεσσαλονίκη. Γεννήθηκε στην Τεχεράνη το 1975, σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών και εργάστηκε ως δημοσιογράφος στο IRNA & ISNA στο Ιράν και τη Μέση Ανατολή. Κάλυψε τη στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν (2001), την εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ (2003), τη στρατιωτική παρουσία του Ισραήλ στο Λίβανο (2006)Επίσης, δίδαξε στη Σχολή Καλών Τεχνών της Τεχεράνης και η φιλμογραφία του περιλαμβάνει 34 ταινίες μικρού μήκους και 3 ντοκυμαντέρ.

 «Πως «γεννήθηκε» το σενάριο αυτής της ταινίας; Γνωρίζοντας την αγάπη σας  για το ντοκιμαντέρ, αναρωτιέμαι , πως πήρατε  την απόφαση να το κάνετε  ταινία ».

« Περιμένοντας  επί μέρες στα σύνορα Τουρκίας- Συρίας, προκειμένου να περάσω στη Συρία για ένα θέμα που ετοίμαζα,  γνώρισα μια γυναίκα που μόλις είχε φτάσει και ήταν σε κατάσταση σοκ, από τα όσα της είχαν συμβεί. Πέρασα μισή μέρα μαζί της και μου διηγήθηκε την ιστορία της.  Συγκλονίστηκα και θέλησα μετά από καιρό, να το κάνω όντως ντοκιμαντέρ , αλλά όταν πήγα και την βρήκα στην Κωνσταντινούπολη, όπου είχε μεταφερθεί και της το πρότεινα αρνήθηκε, γιατί δεν μπορούσε να το ξαναζήσει. Έτσι, γυρίζω την ιστορία της, με κάποια επιπλέον μυθοπλαστικά στοιχεία, ως ταινία μεγάλου μήκους.  Είναι η ιστορία μιας Σύριας και οι  συγκλονιστικές περιπέτειες που ζει, μέχρι να φτάσει στην Ελλάδα. Πρέπει να ομολογήσω, ξαναζώ την ιστορία της σε κάθε γύρισμα και ακόμη και σήμερα, δεν μπορώ να μείνω ανεπηρέαστος».

JAF1

« Ήρθατε εδώ ως πολιτικός μετανάστης  από το Ιράν και δεν πάψατε  ούτε στιγμή να ασχολείστε με την σκηνοθεσία»

« Η ζωή μου είναι η σκηνοθεσία, δε μπορώ να ζήσω χωρίς αυτή και έχω χάσει πολλά πράγματα στη ζωή μου, για να μην την απαρνηθώ. Στα οχτώ μου χρόνια,  ο αδερφός μου μού έφερε μια φωτογραφική μηχανή με φιλμ, μια FuJi θυμάμαι. Ενθουσιάστηκα όταν ανακάλυψα, πως μπορώ να «κρατήσω»  στιγμές μέσα σε αυτό το κουτί. Αυτή η μηχανή  μου άλλαξε τη ζωή και ήταν η αφορμή να πάω στο ο πανεπιστήμιο, όπου στη συνέχεια πραγματοποίησα και master σκηνοθεσίας».

« Ήταν εύκολο να ξεκινήσεις πάλι από την αρχή εδώ;»

« Σίγουρα ήταν δύσκολα να το κάνεις εδώ αλλά όταν θες κάτι πολύ και κάνεις  φιλίες και γνωριμίες που σε βοηθούν να τα καταφέρνεις και η προσπάθεια αναγνωρίζεται και αναδεικνύεται. Σίγουρα φίλοι και στενοί μου συνεργάτες, όπως ο Αλέξης Αβράμογλου, που είναι στην παραγωγή και τον νιώθω σαν αδερφό, είναι μεγάλο κεφάλαιο για μένα».

JAF2

«Ήρθες και συ πριν 10 χρόνια τα σύνορα παράνομα της Ελλάδας καταδιωκόμενος από το καθεστώς της χώρας σου, βιώνοντας το σκληρό ταξίδι της προσφυγιάς και αν και αρχικά ζούσες στην Αθήνα και σίγουρα εκεί κινηματογραφικά θα είχες περισσότερες ευκολίες και προοπτικές, ήρθες εδώ στη Θεσσαλονίκη»

« Αναγκάστηκα από τις συνθήκες να έρθω στη Θεσσαλονίκη. Ένα βράδυ καθώς περπατούσα με το σακίδιό μου στο δρόμο, σταμάτησε δίπλα μου μια μηχανή με δύο επιβαίνοντες. Ένα πιστόλι ακούμπησε στον κρόταφό μου και μου πήραν ότι είχα. Δεν χρειάστηκε να το σκεφτώ πολύ. Ήρθα στη Θεσσαλονίκη για να νιώθω ασφαλής και ήρεμος, μια που είχα ακούσει το πόσο φιλόξενη είναι, καθώς και πόσο συγκλίνει πολιτισμικά με λαούς της ανατολής».

Πόσο εύκολο όμως είναι να κάνεις κινηματογράφο στην Ελλάδα και μάλιστα στη Θεσσαλονίκη;

«Αυτό είναι ένα θέμα σίγουρα. Υπάρχουν μεγάλες καθυστερήσεις προκειμένου να εξασφαλιστούν οι απαραίτητες άδειες για γυρίσματα που δεν γίνονται σε στούντιο που σε βγάζουν έξω όσον αφορά το  χρονικό πλαίσιο υλοποίησης που έχεις προσχεδιάσει καθιστώντας καταργώντας το τελικά, όταν για παράδειγμα, για ένα γύρισμα σε ένα νοσοκομειακό χώρο χρειάστηκαν πάνω από δύο μήνες, γραφειοκρατίας και συνεννοήσεων και ακόμη περισσότερο διάστημα για να γίνουν τα γυρίσματα εδώ στο Στρατόπεδο Παύλου Μελά, με ένα σκηνικό που αναπαριστά τη Συρία. Έτσι, εκτός του ότι εδώ είναι ακόμη πιο δύσκολο από ότι στην Αθήνα, να βρεις ηθοποιούς και γενικά συνεργάτες που να έχουν εμπειρία στον κινηματογράφο και να είναι διαθέσιμοι, δεν μπορείς  εξ αρχής να τους δεσμεύσεις για συγκεκριμένες ημερομηνίες, μια που δεν είναι ποτέ σίγουρο, πότε θα πάρεις την έγκριση που περιμένεις».

JAF3

 «West Dream» το 2012, «Dreaming of  Democracy” το  2014, “Dreaming  of life” το 2016, τα τρία ντοκυμαντέρ, που έχουν θέμα αληθινές ανθρώπινες ιστορίες και  το δράμα της ζωής των προσφύγων και των συνθηκών που βιώνουν  πριν κατά τη διάρκεια αλλά και το τέλος της απελπισμένης προσπάθειες να ξεφύγουν από τον πόλεμο, τη βία, την καταπίεση. Η λέξη όνειρο υπάρχει πάντα αν και τελικά κάποιος θα έλεγε πως είναι εφιαλτης».

« Πιστεύω στο όνειρο και παρακάμπτω τον εφιάλτη. Χρησιμοποιώ τη λέξη σκόπιμα, γιατί ο άνθρωπος πάντα πρέπει να ονειρεύεται και να ελπίζει σε ένα καλύτερο μέλλον και αυτό να τον κινητοποιεί για να αλλάξει την πραγματικότητα στην οποία ζει, να προσπαθήσει ξανά και ξανά όσες φορές κι αν αποτύχει . Να ζει και να αγωνίζεται  για μια καλύτερη ζωή, για τη στιγμή της ελευθερίας και της ευτυχίας, η οποία είναι δικαίωμα και ανάγκη του. Μεγάλωσα στην Τεχεράνη, όπου ο πόλεμος Ιράν-Ιράκ, οι βομβαρδισμοί και ότι αυτό συνεπάγεται,  ήταν καθημερινό προσωπικό βίωμα από τα παιδικά μου χρόνια. Έτσι , ο παραλογισμός του πολέμου, οι συνέπειες του και η απεγνωσμένη προσπάθεια για επιβίωση και σωτηρία,  είναι κάτι,  που θα με απασχολεί πάντα»

«Αυτό δεν είναι επίπονο για σας;»

« Είναι επίπονο όντως  κάθε φορά να γυρίζω θέματα σχετικά με  τη μετανάστευση, να ξαναζώ εικόνες και εμπειρίες, που και εγώ έχω βιώσει, αλλά θεωρώ καθήκον μου να αποτυπώσω αυτή την αλήθεια. Είναι μια ευθύνη, που έχω αναλάβει απέναντι στον κόσμο. Πιστεύω πως αν είχαμε την ικανότητα οι περισσότεροι απλοί άνθρωποι θα είχαμε αποφύγει τους πολέμους. Η δική μου γενιά δεν τα κατάφερε αλλά δεν θα πάψω να ελπίζω πως κάποια από τις επόμενες γενιές θα τα καταφέρει.

Πιστεύω στην ατομική ελευθερία, που είναι πάνω και πέρα από θρησκείες, δόγματα  και πολιτικές. Στην ελεύθερη έκφραση και βούληση με επίκεντρο τον άνθρωπο σε μια ειρηνική κοινωνία. Όλοι είμαστε άνθρωποι με κρίση, που θα πρέπει να λειτουργούμε βασισμένοι σε αυτή και να επιλέγουμε τον τρόπο που θέλουμε να ζούμε. Ελευθερία και καλώς εννοούμενη δημοκρατία, ανεπηρέαστη από προπαγάντα, φανατισμό, φόβο και βία»

Jaf4

« Μετά από 8 χρόνια παραμονής στην Ελλάδα ως πολιτικός μετανάστης,  ποια είναι η αντιμετώπιση του κόσμου απέναντί σας στο πλαίσιο της καθημερινότητας;»

« Αισθάνομαι μέρος αυτής της κοινωνίας, ελπίζω και ο κόσμος να με βλέπει με τον ίδιο τρόπο. Έχω προσαρμοστεί απόλυτα και έχω αφομοιώσει πολλά στοιχεία της ελληνικής κουλτούρας. Αν και μέχρι τώρα δεν έχω καμιά απολύτως οικονομική υποστήριξη, στη δουλειά μου από το ελληνικό κράτος, ούτε ένα ευρώ,  σε όλα τα φεστιβάλ στα οποία συμμετέχω στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, συμμετέχω λέγοντας πως οι ταινίες μου είναι ελληνικές, δεν είναι μια ιρανική, αλλά μια ελληνική συμμετοχή στο φεστιβάλ, ενός ιρανικής καταγωγής σκηνοθέτη και το τονίζω.  Υπάρχουν όμως πάντα φίλοι σε Ευρώπη και Ιράν,  που στηρίζουν τη δουλειά μου και πιστεύουν σε μένα, χρηματοδοτώντας τις προσπάθειές μου».

«Ποια είναι τα σχέδια σας από εδώ και πέρα;»

« Προτεραιότητα  έχει η ολοκλήρωση αυτής της ταινίας που γυρίζουμε τώρα. Είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία και την πιστεύω πολύ. Στόχος είναι μεγάλα φεστιβάλ του εξωτερικού και είμαι αισιόδοξος για την πορεία της, αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που ζητώ να μην αναφέρεται ακόμη δημόσια ο τίτλος και το πλήρες σενάριο.  Είναι στο πρόγραμμα μια ταινία ακόμη, που θα γυριστεί στη Γερμανία από τη νέα χρονιά και βρίσκομαι σε συνεννόηση με ένα αμερικανοιρανικό κανάλι, για μια σειρά ντοκυμαντέρ 52 επεισοδίων με θέμα τη ζωή ιρανών σε όλο των κόσμο»

Jaf5

« Λέγεται συχνά,  ότι είναι λάθος να πιστεύουμε,  πως το ντοκιμαντέρ είναι η αντικειμενική απεικόνηση της αλήθειας, αφού επηρεάζεται από τη «ματιά» του σκηνοθέτη»

« Θα συμφωνήσω. Μπορώ να σκεφτώ τουλάχιστον 5 διαφορετικούς τρόπους- οπτικές, με τους οποίους θα μπορούσα να έχω γυρίσει κάθε σκηνή από τα ντοκιμαντέρ μου. Από το από πιο σημειο και γωνία γίνεται μια λήψη, σε ποια πρόσωπα ή γεγονότα δίνει έμφαση και πολλά άλλα, διαμορφώνει την υποκειμενική του απεικόνιση της πραγματικότητας και αυτή είναι η δουλειά του. Να καταθέτει την άποψή του και τον τρόπο που βλέπει τα πράγματα περνώντας τα μηνύματά του».

Ρεπορταζ- φωτογραφίες Μαρία Μαυρίδου

MORTEZA2

Σκηνοθεσία Μορτεζά Τζαφαρί

Βοηθός σκηνοθέτη  Ελίνα Βερυκίου

Φωτογραφία Σίμος Μπατζακης/ Μιχάλης Γκατζόγιας

Παραγωγή Αλέξης Αβράμογλου / Ελένη Καβούκη

Παίζουν Αφροδίτη Φούτρη, Τονια Ανδριανάκη, Ευγεβεία Σβαρνά, Χαρά Τόπα, Δημήτρης Τσιλινίκος