Αντάρτης, τυφεκιοφόρος και παράτολμος φωτογράφος, ο Κώστας Μπαλάφας, αποτύπωσε στις πολύτιμες φωτογραφίες του, τις ακριβές στιγμές μιας άλλης καθημερινότητας, με ακραία πάθη, βάσανα, πίκρες και χαρές, αγώνες και κάματο. Πάνω από όλα όμως αποτύπωσε, μέρα που είναι, όλη την ιστορία της μεταπολεμικής ασπρόμαυρης Ελλάδας, τον πόλεμο και την αντίσταση στα βουνά, ζωσμένος και ο ίδιος τα όπλα του αγώνα. Τον θυμήθηκα βλέποντας την φωτογραφία του, νέο πανέμορφο, να ατενίζει χαϊδεύοντας με το τρυφερό του βλέμμα τα βουνά και τους λόγγους, έτσι όπως έκανε χρόνια ολόκληρα για τους βασανισμένους ξωμάχους, τις μάνες με τα παιδιά στην αγκαλιά και τους ακάματους βιοπαλαιστές.
Και ανέτρεξα στο σπουδαίο λεύκωμα του Μουσείου Μπενάκη και των εκδόσεων Ποταμός «Κώστας Μπαλάφας Η Χώρα μου». Και ξεφυλλίζοντάς το θυμήθηκα τα δωρικά, σοφά του λόγια στην τελευταία συνέντευξη που μας έδωσε όταν παρέδιδε το ιστορικό του αρχείο, δωρεά στο Μουσείο Μπενάκη. Για να διασωθούν οι στιγμές, που «τρώει ο χρόνος και καταστρέφει ο πολιτισμός», όπως είπε.
Αυτές τις ιστορικές στιγμές του ελληνοιταλικού αγώνα και του αντάρτικου που ακολούθησε στα ελληνικά βουνά, ο Μπαλάφας το αποτύπωσε σε ένα φίλμ που έπεσε κυριολεκτικά από τον ουρανό. Όπως αναφέρεται στην ηλεκτρονική σελίδα του έργου του www.costasbalafas.gr «το Νοέμβρη του 1940, τα ελληνικά στρατεύματα κατέρριψαν κι έπεσε στην Καλούτσιανη Ιωαννίνων ένα από τα πρώτα ιταλικά βομβαρδιστικά. Στα σκορπισμένα συντρίμμια του αεροπλάνου βρέθηκε από τους χωρικούς και το περιμάζεψαν ένα σφραγισμένο μεταλλικό κουτί με πολλά μέτρα αεροπορικού φιλμ Ferrania Capelli. Γι’ αυτούς ήταν άχρηστο, για τον ερασιτέχνη τότε φωτογράφο πολύτιμο. Το απέκτησε με αντίτιμο μερικές οκάδες καλαμποκάλευρου, περιζήτητο προϊόν για την περίοδο της Κατοχής. Χρησιμοποιώντας αυτό το φιλμ στη μικρή του ιταλική Ρομπότ, ο Κώστας Μπαλάφας κατέγραψε πολλά από τα εγκλήματα των κατακτητών στην Ήπειρο και, αμέσως μετά, τη δραστηριότητα του αντάρτικου στην ίδια περιοχή. Δεν υπήρξε επαγγελματίας φωτορεπόρτερ, ούτε βρέθηκε τυχαία στο μέτωπο των πολεμικών επιχειρήσεων: ήταν αντάρτης-τυφεκιοφόρος και παράτολμος φωτογράφος».
Κι όπως γράφει ο Αντώνης Σουρούνης στον πρόλογο του λευκώματος, ο Κώστας Μπαλάφας αποτύπωσε τους Έλληνες όπως ήταν κάποτε: «άνθρωποι αληθινοί που δεν μπορούν να πουν ψέμα στο ζώο τους, ούτε στο δέντρο ούτε στη βροχή ούτε στο χιόνι ούτε ο ένας στον άλλον. Εποχές που οι καλοί και ντόμπροι ήταν περισσότεροι από τους κακούς, τους ψεύτες και τους άρπαγες . Άνθρωποι που δουλεύουν, που βρέχονται, που κρυώνουν, που γελάνε, που κλαίνε, που γλεντάνε, που παίζουν τα όργανα πάνω από φρέσκα μνήματα »
Αναζητώντας στοιχεία για τον Μπαλάφα συνάντησα ένα πολύτιμο αρχειακό υλικό όπου μιλάει ο ίδιος ο φωτογράφος, το οποίο υπάρχει ήδη στο youtube και είναι από την σειρά ντοκιμαντέρ «Η ιστορία των χρόνων μου» που προβλήθηκε πριν χρόνια στην ΕΡΤ.
Εκτέλεση παραγωγής Περίπλους ( διεύθυνση παραγωγής Θάνος Λαμπρόπουλος, Φάνης Καραγιώργος , δημοσιογραφική έρευνα Κώστας Αλεξάνδρου, έρευνα αρχείων Κώστας Μαχαίρας , Αντώνης Μποσκοίτης, μοντάζ Απόστολος Καρακάσης , μουσική Γιώργος Παπαδάκης, φωτογραφία Γιάννης Βαρβαρίγος, σενάριο – σκηνοθεσία Κώστας Μαχαίρας
Κώστας Μπαλάφας : «Θεωρώ χρέος κάθε καλλιτέχνη να καταχωρεί στο έργο του τον τόπο του και την εποχή του. Είναι ένα χρέος προς την ίδια την ιστορία».
Μάνια Ζούση