Για τον «Βυσσινόκηπο και το δέντρο που όλοι έχουμε μέσα μας και μεγαλώνουμε», τον Τσέχωφ που δεν είχε διδαχθεί και παίξει ποτέ πριν, για τους ηθοποιούς που γίνονται δαίμονες στη σκηνή, για το θέατρο που δεν είναι ιστορία, αλλά εμπειρία, δράση, περιπέτεια
παιχνίδι και όπλο με το οποίο θέλεις να πυροβολήσεις, να ματωθείς, να σκοτώσεις και να σκοτωθείς, μίλησε με τον δικό του τρόπο στο artplay.gr ο Νίκος Καραθάνος με αφορμή την παράσταση που σκηνοθετεί στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών στις 22 Απριλίου.
*Γιατί τον «Βυσσινόκηπο» ;
«Γιατί δεν τον ήξερα, γιατί δεν έχω κάνει Τσέχωφ ποτέ μου, ούτε έχω διδαχθεί ούτε έχω παίξει. Δεν είχα κάτι στο κεφάλι μου οπότε ίσως είναι καλύτερα! Γιατί είναι όλα από την αρχή και αυτό είναι το καλό. Και αυτό είναι το ωραίο να τα βλέπεις όλα αυτά ξανά από την αρχή, με ανοιχτό βλέμμα. Είχαμε συνηθίσει να βλέπουμε στον Τσέχωφ ένα κουρασμένο πράγμα, μονότονο, βουτηγμένο στην πλήξη! Μπορεί να είναι και έτσι, αλλά εγώ δεν βλέπω κάτι τέτοιο»!
*Τι βλέπεις;
«Κάτι που σφύζει από ζωή, τόσο πολύ που την υπερβαίνει και την ξεπερνάει. Σαν κάτι αγάλματα που περιέχουν όλο το κάλλος του ανθρώπου! Υπάρχουν και μερικά έργα που περιέχουν όλες μας τις αναζητήσεις».
*Ο Τσέχωφ έγραψε για τη ζωή και για αυτό μας αφορά ;
«Τι να σου πρωτοπώ; Στα θέατρα και τις παραστάσεις κάνουμε ένα λάθος, στηριζόμαστε πάντα στο παρελθόν, πώς το είχε κάνει κάποιος. Δεν έχουμε να φοβηθούμε τίποτα στο καινούργιο. Ίσα ίσα από τα παλιά έχουμε να φοβηθούμε πολλά πράγματα. Συνήθως έχουμε μια απέχθεια στα μεγάλα κλασσικά έργα επειδή έχουν ένα βάρος. Κι όμως αυτά είναι μεγάλα και στέκουν εκεί έτοιμα, ωραία να τα ξαναανακαλύψεις, κάθε στιγμή, να τα ξαναβρείς, να τα ξανακοιτάξεις. Είναι ένα απέραντο τοπίο, μια θάλασσα πλατιά και βαθιά και μεγάλη, πάρα πολύ ωραία, που σφύζει από ζωή, σε καλεί κάθε στιγμή να την ανακαλύψεις και να την χαρείς. Αυτό το τοπίο σε υπερβαίνει τόσο που πολλές φορές λυπάσαι σαν καλλιτέχνης όταν πας να το κάνεις σαν άνθρωπος! Και ενθουσιάζεσαι και λυπάσαι ταυτόχρονα από την ανικανότητά σου να το φτάσεις»!
*Με τι τρόπο «διάβασες» τον «Βυσσινόκηπο»;
«Δεν καταλάβαινα τίποτα στην αρχή. Η ιστορία είναι απλή αλλά δεν μπορείς να σταθείς μόνο στην ιστορία… Το θέατρο δεν είναι ιστορία. Είναι εμπειρία, δράση, περιπέτεια, σκοπός, λειτουργία, παιχνίδι, είναι όλες οι ανθρώπινες στιγμές που στάζουν χυμούς κάθε λεπτό… η παράσταση είναι οι άνθρωποι που έχεις τριγύρω, τα κορμιά, τα σώματα, οι αγάπες μεταξύ μας, οι εμπειρίες, τα μάτια τους. Η διανομή η δική μου είναι μια ψυχική διανομή …και στον Τσέχωφ λέω δες την ψυχή του ανθρώπου… ο «Βυσσινόκηπος» είναι χίλια στρέμματα βυσσινιές. Μια απέραντη ομορφιά. Κοντά στο Χάρκοβο, τη σημερινή Ουκρανία… το κλίμα ευνοεί… οι βυσσινιές ανθίζουν την άνοιξη και το έργο λέει πως τρεις βαθμούς υπό το μηδέν οι βυσσινιές είναι ανθισμένες.
*Θα έχεις ανθισμένες βυσσινιές στην σκηνή;
«Όχι! Ο «Βυσσινόκηπος» είμαστε εμείς, οι άνθρωποι, οι αναμνήσεις μας, όλα! Είναι πανταχού παρών αλλά δεν τον βλέπεις»!
*Όλοι μας έχουμε έναν βυσσινόκηπο;
«Βέβαια! Όλοι έχουμε ένα δέντρο μέσα μας που μεγαλώνουμε! Και κάποια στιγμή το κόβουμε»!
*Πλησιάζεις τα έργα με ταπεινότητα, αθωότητα και γενναιοδωρία, κάτι που είναι έντιμο και συγκινεί!
«Το θέατρο είναι πράξη, δράση, εμπειρία, ένα όπλο που θέλεις να πυροβολήσεις, να ματωθείς, να σκοτώσεις και να σκοτωθείς! Να βγεις στη σκηνή και να μιλήσεις για κάτι, με έναν αποδέκτη, τον κόσμο στην πλατεία και να σε προσέξουν, όχι απλά να σε δουν και να σε κοιτάξουν. Όταν ανεβαίνεις στη σκηνή καταλαβαίνεις ότι δεν είσαι ένα φυσικό σώμα, είσαι ένας δαίμονας! Οι ηθοποιοί είναι δαίμονες επί σκηνής. Εκείνη τη στιγμή πρέπει κάτι να κάνεις έτσι ώστε ο άλλος να ζήσει μια εμπειρία. Και εμείς άγουροι είμαστε. Δεν ξέρεις πως θα είναι χρήσιμες οι λέξεις πάνω στην σκηνή, και ειδικά όταν μπαίνεις στον κόσμο του Τσέχωφ που χάνεσαι, ανάμεσα στις σχέσεις, την πυκνότητά τους, τη ζωή την ίδια. Σε όλο το έργο υπάρχει συνέχεια αυτό το θέμα του χρέους, όλοι είναι χρεωμένοι και κάτι πουλιέται. Όπως εμείς… υπάρχει μια φράση που λέει ότι «αν την ενέργεια που βάζετε να πληρώνετε τους τόκους τη χρησιμοποιούσατε σε κάτι άλλο, τότε ίσως μπορεί και να φέρνατε τον κόσμο ανάποδα»!
*Διαλέγεις θεατρικά έπη, Σιρανό, Γκόλφω, Δεκαήμερο, Βυσσινόκηπο. Πώς παλεύεις μαζί τους;
«Εδώ διάλεξα την μετάφραση του Άρη Αλεξάνδρου γιατί έχει έναν παλμό. Τα κλασσικά έργα θέλουν γενναιότητα, αντρειοσύνη για να τα πεις, θέλουν μια ρώμη και μια δύναμη. Πρόκειται για νοήματα που πάνω στη σκηνή σε κάνουν κάτι άλλο, σίγουρα καλύτερο άνθρωπο… σε αλλάζουν, τη διάνοιά σου, τη ψυχή σου. Την Λιούμπα ο Τσέχωφ την έκανε υπεράνθρωπο ρόλο. Πολλές φορές αυτοί οι ρόλοι δεν παίζονται, είναι σε ύψη τραγωδίας. Δεν παίζονται με το φυσικό σου σώμα, αν δεν έχεις έναν γίγαντα μέσα στην ψυχή σου δεν μπορείς να το κάνεις. Η ψυχή μέσα μας είναι τρίμετρη. Τα λέει όλα ο Τσέχωφ, σε διαλύει, σου βάζει τρικλοποδιές, λέει κάτι, το αναιρεί μετά, συνέχεια τα πράγματα είναι διφορούμενα, δεν αναρωτιόμαστε τέτοια πράγματα που αναρωτιέται ο Τσέχωφ. Το θέατρο δεν είναι να ξαναπείς, είναι να ξαναζήσουμε μαζί κάτι μέσα στη μικρή μας σύντομη ζωή! Πρέπει να καταλάβουμε ο ένας τον άλλον με ανοιχτά τα μάτια, χωρίς ίσως την γνώση που μας μπέρδεψε, την γνώση ότι ξέρω τι είναι αυτό και το κρίνω.
Το θέατρο είναι ένα αντιτορπιλικό, όχι βαρκούλα! Και τώρα τελευταία το σκοτεινιάζουμε το πράγμα, το χαμηλώνουμε σε κάποια μέτρα κοντοτάβανα, δωμάτια κοντοταβανα, πρεπει να ξαναγεννηθει αυτή η διαθεση για το θεατρο της ανατατικής δουλειάς, όχι της καλοπέρασης. Τον κόσμο πρέπει να τον ξανακερδίζεις συνεχεια και κυρίως να του μιλάς”!
*Τι κρύβεται κάτω από αυτήν την ομορφιά των ανθισμένων βυσσινιών και των κήπων, αγωνία, φθορά πένθος;
“Μπορεί και το φως , η αλλαγή και το τέλος είναι κάτι συνώνυμο…”
*Στο τέλος τι μένει;
“Τίποτα, όλα πουλιούνται και όλοι φεύγουν, όλα αλλάζουν …
*Οι άνθρωποι αλλάζουν;
« Όχι και μάλιστα στην πρώτη σκηνή λένε συνέχεια: Δεν άλλαξες… Συνέχεια λέει ο ένας στον άλλο Δεν άλλαξες. Δεν θέλουν να αλλάξουν, ενώ αλλάζουν. Όπως όλοι. Υπάρχει μια αγωνία να αλλάξουν και κανείς δεν αλλάζει και όλα αλλάζουν…»
*Και εμείς μπορεί να αλλάξουμε αν δούμε την παράσταση;
«Μακάρι… Λέει ο Λοπάχιν μια φράση πολύ ωραία… «Χθες είδα μια παράσταση πολύ αστεία ήταν… και συμπληρώνει, μην βλέπετε παραστάσεις, τα μούτρα σας να βλέπετε, την άχρωμη ζωή σας, τα άχρηστα τα λόγια σας… Με γυμνό μάτι δεν καταλαβαίνεις το μεγαλείο και το ανάστημα του Τσέχωφ, πρέπει να δεις μέσα στις λεπτομέρειες, πρέπει να έχεις χρόνο να καταλάβεις, σχεδόν ξεχάσαμε και να διαβάζουμε …Μια συνταγή τη διαβάζεις και γεύεσαι το φαί στη γλώσσα σου. Και στο θέατρο το ίδιο πρέπει να κάνεις… Να διαβάζεις κα να κάνεις μμμμμμμ! Ένας χυμός μέσα από τις λέξεις…
*Τι σηματοδοτεί ο Μίκυ το διάσημο ποντίκι του Ντίσνεϊ που στην αφίσα της παράστασης εγκυμονεί;
«Όλα ξεκινούν σε ένα παιδικό δωμάτιο…και δυο από τις ηθοποιούς μας είναι μέλλουσες μαμάδες, η Γαλήνη Χατζηπασχάλη και η Έμιλυ Κολιανδρή»!
Άλλωστε και η παράσταση, όπως κάθε παράσταση, μια κυοφορία είναι και μια γέννα! Με το καλό !
Μάνια Ζούση
