Δυσανασχετεί όταν τον αντιμετωπίζουν περισσότερο ως πρεσβευτή και διπλωμάτη της χώρας του και λιγότερο ως συγγραφέα που έχει ήδη βραβευτεί με το νόμπελ λογοτεχνίας για τα βιβλία του με πρωταγωνίστρια των αφηγήσεών του, την γενέθλια πόλη του, την Κων/πολη. «Από τότε που βραβεύθηκα με το Νομπέλ Λογοτεχνίας οι δημοσιογράφοι με αντιμετωπίζουν ως αντιπρόσωπο της χώρας μου. Έχω καταντήσει διπλωμάτης. Όταν αυτό όμως παραγίνεται, ο διπλωμάτης σκοτώνει τον παιγνιώδη μυθιστοριογράφο που είμαι», συνηθίζει να απαντά κατά την διάρκεια συνεντεύξεων όπου δέχεται πάντα και πολιτικές ερωτήσεις.
Είναι αλήθεια πως ο Ορχάν Παμούκ, που την προσεχή άνοιξη αναγορεύεται επίτιμος διδάκτωρ στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, διεθνώς αναγνωρισμένος Τούρκος συγγραφέας, αστικής καταγωγής, δεν υπήρξε ποτέ στρατευμένος γραφιάς. Όσο και αν δεν φείδεται δηλώσεων εναντίον της πολιτικής κατάστασης της χώρας του και του προέδρου Ερντογάν, ο Παμούκ δεν παύει να είναι μια από τις κορυφαίες μορφές της τουρκικής λογοτεχνίας με μυθιστορήματα, πολυδιαβασμένα και πολυμεταφρασμένα.
Γνώστης της τεχνικής του ευρωπαϊκού μυθιστορήματος, εξερευνά στα βιβλία του το δαιδαλώδες οθωμανικό παρελθόν και τον θρησκευτικό εξτρεμισμό της χώρας του, κατορθώνοντας να συλλέξει διεθνείς διθυραμβικές κριτικές που μιλούν για τη «μεταμοντέρνα μεταφυσική» του και τις «αναγεννησιακές φωτοσκιάσεις» του. Δεν παύουν ωστόσο να υπάρχουν και ομότεχνοί του που τον κατηγορούν πως «πηγή έμπνευσής του είναι περισσότερο η λογοτεχνία παρά η ζωή».
Ο ίδιος ξεσηκώνει θυελλώδεις αντιδράσεις και κραδασμούς με τις απόψεις και τη δράση του υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κατά της δικαιοσύνης που νοσεί όπως όλων των μορφών οι εξουσίες στη χώρα του. Σχολιάζοντας την έκρυθμη κατάσταση που επικρατεί συχνά στην Τουρκία, ο Παμούκ δεν είναι λίγες οι φορές που υποστηρίζει πως γνωρίζει καλά τον ήχο μιας βόμβας που εκρήγνυται, καθώς « Οι βόμβες είναι φυσιολογικές για εμάς», όπως λέει. Δεν σταματά δε να μιλά πάντα για τον φόβο ενός νέου εμφύλιου και του κλίματος ανασφάλειας στην καθημερινότητα της ζωής.
Εδώ και χρόνια μέσα από την άσκηση κριτικής στην κυβέρνηση, έχει γίνει πολλές φορές στόχος. Πρόσφατο παράδειγμα το κατηγορώ που εξαπέλυσε κατά της εφημερίδας Χουριέτ που δεν δημοσίευσε συνέντευξή του καθώς τάχθηκε εναντίον της αναθεώρησης του Συντάγματος της Τουρκίας που ενισχύει τις εξουσίες του προέδρου.
Πολλές είναι αφορμές που έχει έτσι ώστε να κάνει λόγο σε ομιλίες του για τη «σακατεμένη τουρκική δημοκρατία», την τζιχαντιστική απειλή και το Ισλαμικό Κράτος.
Πριν από μια δεκαετία κατηγορήθηκε ότι «προσέβαλε την τουρκικότητα» όταν κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης δεν δίστασε να αναφερθεί στη γενοκτονία των Αρμενίων, με αποτέλεσμα το όνομά του να βρεθεί για μεγάλο διάστημα σε λίστα μελλοθανάτων ακραίων εθνικιστών.
Το σκεπτικό της αναγόρευσης
«Ο Ορχάν Παμούκ πετυχαίνει με πηγαίο δημιουργικό ταλέντο και δαιμόνια κατασκευή της πλοκής, έναν έξοχο συνδυασμό λαϊκότητας και υψηλής διαχείρισης των θεμάτων του, καθιστώντας τα έργα του ταυτόχρονα δημοφιλή και ικανά να απευθυνθούν στο απαιτητικό κοινό». Αυτό αναφέρει μεταξύ άλλων στο σκεπτικό του το Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης που αποφάσισε να τιμήσει τον Ορχάν Παμούκ με τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα.
«Στο πρόσωπό του η Ευρώπη έχει αναγνωρίσει «έναν γεφυροποιό ανάμεσα στην Τουρκία και την Ευρώπη», καθώς και μια ματιά πάνω στην κοινωνία «ιδιαίτερα οξυδερκή, δυνατή και φιλελεύθερη», προστίθεται.
«Ειδικά ο Έλληνας αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να βρει στο έργο του Παμούκ σημεία σύγκλισης και απόκλισης από την ελληνική ιστορία και πολιτισμό, κάτι που συμβάλλει στην βαθύτερη κατανόηση του γειτονικού μας λαού, στον στοχασμό για την ευρωπαϊκή ταυτότητα και στην αυτογνωσία μας».
Το Τμήμα Φιλολογίας τιμά την παγκόσμια λογοτεχνία με πρώτο επίτιμο διδάκτορα τον Χόρχε Λουίς Μπόρχες. «Στο πρόσωπο του Ορχάν Παμούκ θα τιμήσει τον μεγάλο συγγραφέα, καθώς και μια δημοκρατική συνείδηση που δεν διστάζει να μιλήσει για το δίκιο του άλλου και για τα ανθρώπινα δικαιώματα.», καταλήγει το σκεπτικό.
Επίτιμοι διδάκτορες στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και στο τμήμα φιλοσοφικών σπουδών, έχουν μεταξύ άλλων ανακηρυχθεί, από τον Παντελή Πρεβελάκη και τον Νίκο Κούνδουρο έως την Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ στο Παιδαγωγικό Τμήμα.
Μάνια Ζούση
Νέα Σελίδα
