«Αν η ποίηση δεν βρει τον δρόμο της στη ζωή των ανθρώπων, θα πάψει να υπάρχει. Την επιβίωση της ποίησης θέλουν να υπηρετήσουν, μεταξύ άλλων, οι εκδόσεις μου», δηλώνει ο Δημήτρης Δημηρούλης καθηγητής ιστορίας και θεωρίας της λογοτεχνίας, που μετά τον Σολωμό, τον Κάλβο και τον Καβάφη, παρέδωσε ακόμη έναν εκδοτικό άθλο με την επιμέλεια των απάντων του Κώστα Καρυωτάκη. Η πλήρης αυτή έκδοση, με τον τίτλο «Γ. Κ. Καρυωτάκης Ποιήματα και Πεζά», που αναμένεται να κυκλοφορήσει το προσεχές φθινόπωρο σε 750 σελίδες από τις εκδόσεις Gutenberg, επιχειρεί να «επαναφέρει στο προσκήνιο την έκπληξη που λέγεται Καρυωτάκης, γιατί αν η τέχνη δεν τροφοδοτεί την έκπληξη τότε γίνεται απλή συνήθεια». Το βιβλίο περιλαμβάνει εκτενή εισαγωγή για τον βίο και το έργο του ποιητή, τις τρεις ποιητικές συλλογές και τα πεζά που ο ίδιος εξέδωσε, αλλά και όσα δεν πρόλαβε να δημοσιεύσει. Περιλαμβάνονται ακόμη όλες οι επιστολές του που είναι γνωστές έως σήμερα καθώς και μια εκτενώς αντιπροσωπευτική επιλογή κρίσεων για το έργο του από τη δεκαετία του 1920 έως το 1974.
-Πώς διευκολύνεται ο αναγνώστης στην προσέγγιση του Καρυωτάκη;
«Τα ποιήματα δίνονται όπως ακριβώς τα εξέδωσε ο ίδιος, γιατί δεν πρέπει να υποτιμούμε το αποτύπωμα της εποχής στη μορφή των κειμένων. Εξίσου σημαντικά είναι και τα σχόλια που συνοδεύουν το κάθε ποίημα χωριστά. Εκεί ο αναγνώστης θα βρει απαντήσεις σε πραγματολογικές, ιστορικές, γλωσσικές και πάσης άλλης φύσεως απορίες. Στην κατανόηση του έργου συνεισφέρουν σημαντικά οι «επιστολές» και οι «κρίσεις», οι πρώτες γιατί συνιστούν ένα παράλληλο κείμενο που τίθεται έναντι των ποιημάτων και οι δεύτερες γιατί μας δίνουν μια διαχρονική εικόνα της πρόσληψής του».
-Στέκεστε εκτός του ποιητή και στον άνθρωπο. Ποια σχετικά στοιχεία αναδεικνύει η έκδοση;
«Στο κέντρο είναι πάντα το έργο. Κανείς δεν θα ενδιαφερόταν για τον άνθρωπο Καρυωτάκη αν δεν είχε αφήσει σπουδαίο έργο. Όταν βέβαια απευθύνεσαι σε ένα ευρύτερο κοινό, είσαι υποχρεωμένος να δώσεις ένα πλαίσιο αναφοράς που θα βοηθήσει την ανάγνωση παρέχοντας βιογραφικές πληροφορίες, καθώς και ένα ιστορικό περίγραμμα για την εποχή. Όλα αυτά πρέπει να συμβάλουν στην προσέγγιση των ποιημάτων και όχι στην υποκατάστασή τους από τη μυθολογία της προσωπικής ζωής. Ήμουν υποχρεωμένος να ασχοληθώ με τις σημαντικότερες πλευρές της βιογραφίας του Καρυωτάκη, όπως μας παραδόθηκε έως σήμερα, αλλά φωτίζοντάς τες διαφορετικά. Έτσι η σχέση με την Πολυδούρη, η ασθένειά του, ο αντιφατικός χαρακτήρας του και, αναπόφευκτα, η αυτοκτονία του, εξετάζονται ως αφηγήσεις που συνοδεύουν το έργο του. Θα έλεγα ότι περισσότερο φωτίζουν τη ζωή του Καρυωτάκη τα ποιήματά του παρά ότι τα γεγονότα της ζωής του φωτίζουν την ποίησή του».
-Γίνεται αναφορά στο αυστηρό οικογενειακό περιβάλλον, στις αποκρύψεις έργων και στοιχείων για την προσωπική του ζωή καθώς και τον ρόλο που έπαιξε ο βιογράφος του;
«Αναπόφευκτα. Από το αρχείο του Καρυωτάκη σώζονται ελάχιστα χειρόγραφα. Το μεγαλύτερο μέρος έχει χαθεί. Για παράδειγμα δεν έχουμε τις επιστολές του στην Πολυδούρη. Σώθηκαν μόνο δύο, όχι ιδιαίτερα διαφωτιστικές. Δεν υπάρχουν χειρόγραφα των ποιημάτων του (εκτός από δυο τρία). Για χρόνια (μετά από, εύλογο ίσως, αίτημα των οικείων του) δεν γινόταν αναφορά στην ασθένεια της σύφιλης από την οποία έπασχε. Ο φίλος του Χαρίλαος Σακελλαριάδης, που υπήρξε βιογράφος του και πρώτος επιμελητής του έργου του, δεν υπήρξε δεόντως ακριβής και αποκαλυπτικός, ωστόσο παραμένει πολύτιμη βοήθεια στον σημερινό μελετητή, γιατί ως πρωτογενής μάρτυρας παρέχει χρήσιμες πληροφορίες και εκτιμήσεις. Γενικά δεν ακολουθώ την πεπατημένη οδό, γιατί δεν θεωρώ τίποτε αυτονόητο ή απόλυτο. Θέλω ο αναγνώστης να μάθει για τον άνθρωπο Καρυωτάκη αλλάζοντας ταυτόχρονα και το δικό του βλέμμα».
-Η αυτοκτονία του ποιητή τι θέση κατέχει στο βιβλίο και τι αναφέρεται για αυτήν;
«Πέρασαν πολλές δεκαετίες μετά από τον θάνατό του για να δημοσιευτεί, χωρίς περικοπές, το σημείωμα που έγραψε προτού αυτοκτονήσει. Εκεί γίνονται δυσερμήνευτες αναφορές. Το σημαντικό δεν είναι να γίνεις ντετέκτιβ αλλά να εντάξεις την ερμηνεία αυτού του σημειώματος στο τοπίο βίου και έργου που συγκροτούν την υπόσταση του ονόματος «Καρυωτάκης». Και αυτό ακριβώς προσπαθώ να κάνω στο σχετικό κεφάλαιο της εισαγωγής μου. Με ενδιαφέρει η αυτοκτονία όχι ως σκάνδαλο αλλά ως κείμενο».
-“Η περίπτωση Καρυωτάκη κρατάει ακόμα μυστικά που ίσως να μην αποκαλυφθούν ποτέ” γράφει η Λιλή Ζωγράφου στο “Καρυωτάκης Πολυδούρη και η αρχή της αμφισβήτησης”. Η έκδοση απαντά σε αυτό;
«Πάντα υπάρχουν μυστικά και ντοκουμέντα που θα παραμείνουν κρυμμένα. Ο Καρυωτάκης δεν έγινε γνωστός επειδή αυτοκτόνησε ούτε για τη σχέση του με την Πολυδούρη. Χωρίς τα ποιήματα θα ήταν ένας ακόμη ποετάστρος που είχε κακή τύχη. Κανείς δεν θα μιλούσε σήμερα γι’ αυτόν. Η έκδοσή μου απαντά, με τον δικό της, τρόπο, σε όλα αυτά, απαντά επίσης συνοπτικά και στις υπερβολές της Λιλής Ζωγράφου.
-Μέσα από την συγκεκριμένη εργασία, ποιός υπήρξε ο δικός σας άθλος και στόχος για τον οποίο καμαρώνετε ;
«Ο κόπος υπήρξε απροσμέτρητος. Θεωρώ ότι είναι εύλογη η απαίτηση για υπεύθυνη αντιμετώπιση από τους αρμόδιους αποδέκτες. Η μεγαλύτερη ανταμοιβή βέβαια είναι η συνάντηση με παλαιούς και νέους αναγνώστες που θέλουν να διαβάσουν τον Καρυωτάκη μαζί μου. Πιστεύω ότι χωρίς ρήξεις με το παρελθόν δεν θα υπάρξει μέλλον. Αυτό άλλωστε ήταν ο Καρυωτάκης: μια ρήξη με το παρελθόν. Κάτι τέτοιο θέλω να είναι και η δική μου έκδοση, μια μετρημένη ρήξη με το παρελθόν και μια σοβαρή υπόσχεση για το μέλλον».
Μάνια Ζούση
Πηγή: Νέα Σελίδα
