Μια βαθιά εξομολόγηση και ειλικρινή μαρτυρία καταθέτει στο artplay.gr και τη Μαρώ Τριανταφύλλου ο σκηνοθέτης και δάσκαλος Τάκης Τζαμαργιάς με αφορμή το έργο της Νίνα Ρέιν «Φυλές», που ανεβαίνει στο Θέατρο «Σταθμός», μιλώντας «για την ανάγκη να δεχτούμε την διαφορετικότητα, να μπούμε στη θέση του άλλου. Ένα έργο για την κωφότητα όλων μας, γιατί όλοι μας έχουμε πάψει να αφουγκραζόμαστε», όπως υπογραμμίζει. Ο Τάκης δεν διστάζει να επισημάνει πως «ο κόσμος της βουβής ευγλωττίας έχει τα αδιέξοδά του» και να ξεκαθαρίσει πως οι παραστάσεις που σκηνοθετεί θέλει να « αφορούν τον θεατή, να βρίσκει σ’ αυτές συγκίνηση και σκέψεις». Παραμένοντας στο έργο εξηγεί πως «βάζει το δύσκολο ερώτημα τι σημαίνει επικοινωνία, γλωσσική επικοινωνία και δείχνει τα επικοινωνιακά αδιέξοδα που βασανίζουν την κοινωνία μας. Ολόκληρο το έργο διαρρέει η έννοια της ενσυναίσθησης», διευκρινίζει.
-Ο Μπίλυ είναι εκ γενετής κωφός και έχει μεγαλώσει σε μια οικογένεια διανοουμένων, που προσπαθεί να μην τον περιθωριοποιήσει. Ωστόσο οι σχέσεις της οικογένειας είναι δύσκολες, υπάρχει μοναξιά. Η είσοδος της Σύλβια, της κοπέλας που ερωτεύεται ο Μπίλυ, που χάνει σταδιακά την ακοή της και εισάγει τον Μπίλυ στον κόσμο της νοηματικής, ανατρέπει τις ευαίσθητες ισορροπίες. Τα κενά επικοινωνίας είναι πάντα παρόντα. Το έργο της Νίνα Ρέιν «Φυλές» παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, κύριε Τζαμαργιά. Τι είναι εκείνο που σας έκανε να ασχοληθείτε μαζί του;
«Το έργο μου το πρότεινε ο Μάνος Καρατζογιάννης, ωστόσο το είχα διαβάσει, όταν ήμουν στην Κύπρο, μολονότι δυστυχώς δεν είχα δει την παράσταση που είχε σκηνοθετήσει η Αθηνά Κάσιου για τον ΘΟΚ. Όταν το μελέτησα, είδα ότι πρόκειται για ένα σπουδαίο έργο. Θίγει πολλά ζητήματα, βάζει το δύσκολο ερώτημα τι σημαίνει επικοινωνία, γλωσσική επικοινωνία και δείχνει τα επικοινωνιακά αδιέξοδα που βασανίζουν την κοινωνία μας. Βλέπετε η κωφότητα του Μπίλυ φέρνει στο φως την «κωφότητα» όλης της οικογένειάς τους, την αδυναμία τους να ακούσουν πραγματικά ο ένας τον άλλον. Έτσι, ένας άλλος άξονας, ένα άλλο κέντρο θα έλεγα του έργου, είναι οι οικογενειακές σχέσεις. Η οικογένεια του Μπίλυ είναι δυσλειτουργική στις σχέσεις της και όλα της τα μέλη προσπαθούν να βρουν τη φωνή τους, να αρθρώσουν το δικό τους λόγο για να τους καταλάβουν οι υπόλοιποι. Αν θέλαμε, λοιπόν, να δούμε την έννοια που διαρρέει ολόκληρο το έργο είναι η ενσυναίσθηση».
-Δηλαδή δεν είναι το βασικό θέμα της Ρέιν η κωφότητα;
«Όχι, δεν είναι ένα έργο για τους κωφούς αλλά για την κωφότητα όλων μας, γιατί όλοι μας έχουμε πάψει να αφουγκραζόμαστε. Νομίζω μάλιστα ότι αυτό ακριβώς το ρήμα είναι πολύ σημαντικό για το έργο αυτό: αφουγκράζομαι. Αυτό μας λείπει. Η συγγραφέας λοιπόν δεν ζητά να προκαλέσει τον οίκτο, αλλά να μας κάνει να αφουγκραστούμε τα δικά μας προβλήματα και τους γύρω μας. Δεν έχουμε, λοιπόν, ένα έργο για την κωφότητα αλλά για τις δυσκολίες της επικοινωνίας, για την περιπλοκότητα της επικοινωνίας. Εστιάζει στην οικογένεια και φέρνει το πρόβλημα της επικοινωνίας μέσα σ’ αυτόν τον μικρόκοσμο. Η οικογένεια που βλέπουμε αποτελείται από διανοούμενους για τους οποίους η γλώσσα είναι κεντρικό ζήτημα των προβληματισμών τους. Όμως, όσο κι αν έχουν σε περίοπτη θέση τις λέξεις, όσο κι αν πιστεύουν στη λεκτική επικοινωνία, είναι φανερό ότι δυσκολεύονται να εκφράσουν τα συναισθήματά τους.
Τα μέλη τους τους οικογένειας διεκδικούν την φωνή τους –είτε μιλώντας είτε με την σιωπή.
-Αυτό φαίνεται περισσότερο στο πρώτο μέρος, όταν οι γονείς και τα αδέρφια του Μπίλυ, ιδίως ο πατέρας, μιλούν για τη γλώσσα, θεωρητικολογούν για το λόγο, για τις λέξεις, την σημειολογία, αλλά δεν μπορούν να επικοινωνήσουν.
«Ναι, μιλούν άρτια τη γλώσσα αλλά καταφέρνουν να την κάνουν να λειτουργεί ως μηχανισμός κυριαρχίας και επιβολής πάνω στους άλλους».
-Δεν είναι η πρώτη φορά που ασχολείστε με την διαφορετικότητα. Πριν από πέντε χρόνια είχατε ανεβάσει, πάλι με τον Καρατζογιάννη, το «Ποιος σκότωσε τον σκύλο τα μεσάνυχτα», που θίγει το θέμα του αυτισμού –μια διαταραχή που, επίσης, σχετίζεται με την επικοινωνία.
«Η Ρέιν με αφορμή τη σχέση λόγου και νοηματικής φέρνει στο φως τα επικοινωνιακά αδιέξοδα και στον ένα τρόπο έκφρασης και στον άλλον. Ο κόσμος της βουβής ευγλωττίας έχει τα αδιέξοδά του. Θεωρώ ότι ο τίτλος λέει πολλά. Οι φυλές. Η φυλή στην οποία ανήκει ο καθένας μας από τη μια μας παρέχει προστασία αλλά, από την άλλη, διαμορφώνει την ταυτότητά μας, μάς παγιδεύει εντός της».
-Πράγματι, ο τίτλος της είναι πολύ ενδιαφέρων. Στα αγγλικά είναι «tribes» όρος της ανθρωπολογίας. Ποιες είναι όμως οι φυλές στις οποίες αναφέρεται η Ρέιν;
«Η οικογένεια του Μπίλυ είναι διανοούμενοι, Εβραίοι, ο ίδιος και η κοπέλα του, η Σύλβια, είναι κωφοί. Με χιούμορ, πικρό χιούμορ, αλλά με ευφυΐα και διεισδυτικότητα πάντα, η Ρέιν ερευνά τις σχέσεις, πόσο αυτό που επικρατεί είναι η ανάγκη να ακουστούμε εμείς και όχι να ακούσουμε τους άλλους. Θίγει, λοιπόν, την ανάγκη να δεχτούμε την διαφορετικότητα, να μπούμε στη θέση του άλλου. Γι’ αυτό το έργο της Ρέιν έχει και πολιτική διάσταση: τις δυσκολίες διαλόγου σε θέματα πολιτικά και κοινωνικά, τους αποκλεισμούς που δημιουργούν οι ιδεολογίες και οι οποίοι οδηγούν σε στεγανά και φανατισμούς.
-Ποιος είναι ο δυσκολότερος ήρωας του έργου κατά τη γνώμη σας;
«Ο Ντάνιελ, ο αδερφός του Μπίλυ. Ένα παιδί με τεράστιες δυνατότητες που δεν μπορεί να ορθοποδήσει, αποτυγχάνει στις σχέσεις του σε όλα τα επίπεδα, περιμένει απελπισμένα την αποδοχή της οικογένειας και κυρίως του πατέρα, στο τέλος χάνει τον αδελφό του, με τον οποίο είχε την ουσιαστικότερη σχέση. Τον ένιωθε κοντά του, είχαν κοινά, αλλά ο Μπίλυ δυναμώνει, στέκεται στα πόδια του, βρίσκει δουλειά, κοπέλα, αυτονομείται από το σπίτι και τότε ο Ντάνιελ καταρρέει. Όμως πρέπει να σας πω ότι το τραγικότερο πρόσωπο είναι η Σύλβια. Η κοινωνία μας δεν είναι πραγματικά ανοιχτή στα θέματα της αναπηρίας, όσο κι αν θέλει να φαίνεται πως είναι. Η Σύλβια γεννήθηκε έχοντας την ακοή της, με τα χρόνια χάνει την ακοή και μπαίνει στον κόσμο των κωφών. Βιώνει οδυνηρά την μετάβαση στον κόσμο της κωφότητας –που τον ήξερε από τους κωφούς γονείς της. Είναι ακτιβίστρια αλλά όταν το πρόβλημα την αγγίζει προσωπικά περνά μια φάση αντίδρασης, θυμού, απορρίπτει την κοινότητα. Απ’ την άλλη μεριά, η οικογένεια του Μπίλυ, ειδικά ο πατέρας, την βλέπουν ανταγωνιστικά, είναι αυτή που έχει έναν κώδικα επικοινωνίας με τον Μπίλυ –τη νοηματική- που αυτοί δεν κατέχουν».
-Είστε κειμενοκεντρικός σκηνοθέτης.
«Ναι, και το πληρώνω. Σέβομαι τα κείμενα και έχω στο κέντρο της δουλειάς μου τον ηθοποιό. Στις σκηνοθεσίες μου ψάχνω τη μαγική στιγμή που θα ξεκλειδώσει μια σχέση, μια κατάσταση. Θεωρώ σημαντικό για το θέατρο το χρόνο. Στις παραστάσεις μου δουλεύω πολύ για να βρω αυτές τις στιγμές, να τις δουλέψω βαθιά και, αφού ολοκληρώσω, μετά να προχωρήσω περαιτέρω. Συχνά, στο σύγχρονο θέατρο, θεωρείται ότι ο σκηνοθέτης πρέπει να είναι σχεδόν σε ρήξη με το κείμενο. Είναι μια άποψη, ωραία, αλλά δεν μπορεί να είναι η μόνη. Η αναζήτηση στο κείμενο έχει πολλή δουλειά, να αναδειχτούν οι λεπτές αποχρώσεις των σχέσεων, οι χαρακτήρες…. Προσωπικά θαυμάζω τις παραστάσεις, σε όποιο καλλιτεχνικό ρεύμα κι αν ανήκουν, αν έχουν δουλειά, συνέπεια και ποιότητα. Ανεξαρτήτως, πάντως, προσωπικά θέλω οι δουλειές μου να αφορούν τον θεατή, να βρίσκει σ’ αυτές συγκίνηση και σκέψεις».
Μαρώ Τριανταφύλλου
Μετάφραση: Έρι Κύργια
Σκηνοθεσία: Τάκης Τζαμαργιάς
Σκηνικά – Κοστούμια: Εδουάρδος Γεωργίου
Φωτισμοί: Αλέξανδρος Αλεξάνδρου
Μουσική: Γιώργος Χριστιανάκης
Βοηθός σκηνογράφου: Έλλη Αποστολάκη
Βοηθός σκηνοθέτη: Χρήστος Τζαμαργιάς
Βίντεο: Δήμητρα Τρούσα
Σύμβουλος δραματουργίας: Ελένη Μολέσκη
Επιστημονικός σύμβουλος: Κωνσταντίνος Σαμαράς
Φωτογραφίες: Νίκος Πανταζάρας
Ερμηνεύουν:
Βαγγελιώ Ανδρεαδάκη, Μανώλης Μαυροματάκης, Δημήτρης Κουρούμπαλης, Μάνος Καρατζογιάννης, Βασιλική Τρουφάκου, Ελένη Μολέσκη.
Παραγωγή: Lead-in-Arts ΑΜΚΕ, Θέατρο Σταθμός
Παραστάσεις:
Παραστάσεις: μέχρι 24 Φεβρουαρίου 2019
Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Τετάρτη, Παρασκευή και Σάββατο στις 21:00 και Κυριακή στις 18:00.
Εισιτήριο:
Τετάρτη και Παρασκευή: Κανονικό 13 ευρώ, μειωμένο 10 ευρώ.
Σάββατα και Κυριακές: Κανονικό 15, Μειωμένο 12
Ατέλειες: 5 ευρώ (ισχύουν Τετάρτες-Παρασκευές)
Προπώληση εισιτηρίων: https://www.viva.gr/tickets/theater/theatro-stathmos-metaksourgio/fyles-tis-nina-rein/
Διάρκεια: 110 λεπτά
Χώρος: Θέατρο Σταθμός
Διεύθυνση:Βίκτωρος Ουγκώ 55, Αθήνα (Μετρό Μεταξουργείο)
Τηλ.:210 52 30 267
