Θέατρο Οι δημιουργοί γράφουν

«Σαν να βρισκόμαστε στο σαιξπηρικό σύμπαν»

Πως από την «στυλιζαρισμένη αισθητική της απόγνωσης και της απομόνωσης» του κινηματογραφικού Φασμπίντερ με τα «βίαια, αισθησιακά και μόνα ανθρώπινα πλάσματα», έφθασε στην κλασική δύναμη του Ελευθερία στη Βρέμη,

η σκηνοθέτις της παράστασης Νάντια Φώσκολου γράφει στο artplay.gr.

“Βρέμη, 1814: Στην πορεία της προς την αυτογνωσία και την ελευθερία, μια ευυπόληπτη σύζυγος και μητέρα προβαίνει σε σειρά δολοφονιών προσώπων του στενού της οικογενειακού και κοινωνικού περιβάλλοντος, προτού οδηγηθεί η ίδια στη λαιμητόμο.

Σπουδή πάνω στην ελευθερία, παραβολή για τον ρόλο της εξουσίας στις ανθρώπινες σχέσεις, το Ελευθερία στη Βρέμη γράφτηκε το 1971 από τον πληθωρικό και αμφιλεγόμενο αντικομφορμιστή κινηματογραφιστή και συγγραφέα Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ. Επελέγη από τη Γιασεμί Κηλαηδόνη για τη φετεινή σαιζόν του θεάτρου «Μεταξουργείο».

Αν και διατηρούσα κάποιες μνήμες από το τελευταίο αθηναϊκό ανέβασμα του έργου (περιοδεία της παράστασης του ΔΗΠΕΘΕ Βόλου το 1995 σε σκηνοθεσία Δημήτρη Οικονόμου, με τη Λυδία Κονιόρδου στον πρωταγωνιστικό ρόλο), το οποίο και είχα δει, εντυπωσιάστηκα όταν διάβασα το κείμενο, μετά από την πρόταση που μου έκανε η Γιασεμί να το σκηνοθετήσω. Έμεινα έκθαμβη μπροστά στην κρυστάλλινη καθαρότητα με την οποία ο κορυφαίος εκπρόσωπος της γερμανικής αβάν-γκαρντ ανατέμνει τις διαπροσωπικές σχέσεις για να αναδείξει τη σαρωτική δύναμη της εξουσίας οπουδήποτε άνθρωπος εμπλέκεται με άνθρωπο. Με όχημα την αληθινή ιστορία μιας κατά συρροήν δολοφόνου του 19ου αιώνα, ο Φασμπίντερ γράφει ένα έργο «κλασικό», αποτυπώνοντας με δωρική λιτότητα την εναγώνια αναζήτηση της Γκέσε Γκότφριντ να κατανοήσει τον κόσμο και να ζήσει ειρηνικά με τους «άλλους».

Το στοιχείο που με εντυπωσίασε διαβάζοντας το έργο –και το οποίο αποτέλεσε πηγή έκπληξης και «ερεθισμού» της δημιουργικότητας της ομάδας μας καθ’ όλη τη διάρκεια των προβών- ήταν η καθαρότητα του κειμένου, σε συνδυασμό με την πυκνότητά του. Η αίσθηση ότι έχεις να κάνεις με ένα έργο κλασικό. Σκηνοθέτης και ηθοποιοί συχνά νιώθαμε σαν να βρισκόμαστε σε σκηνές του Στρίντμπεργκ ή στο σαιξπηρικό σύμπαν.

Θα μπορούσα να συνοψίσω την ανάμνηση από σειρά ταινιών του Φασμπίντερ που έχω δει παλαιότερα ως μια μάλλον στυλιζαρισμένη αισθητική της απόγνωσης και της απομόνωσης. Τα ανθρώπινα πλάσματα στον φασμπιντερικό κόσμο τα θυμάμαι ως βίαια, αισθησιακά και μόνα.

Η αντιπαραβολή της αίσθησης αυτής με την κλασική δύναμη του Ελευθερία στη Βρέμη ήταν μια πολύτιμη ανακάλυψη –ή καλύτερα αποκάλυψη- και αποτέλεσε πηγή έμπνευσης και τροφοδοσίας προβών και παραστάσεων για την ομάδα μας. Μας εξέπληξε ευχάριστα ο Φασμπίντερ: δεν περιμέναμε να βρεθούμε για τα καλά στα βαθιά νερά του κλασικού ευρωπαϊκού θεάτρου μαζί του. (Και όταν λέω κλασικό, εννοώ το έργο με τη στέρεη δομή, τις καλοχτισμένες σκηνές, τις ολοκληρωμένες σχέσεις μεταξύ των ηρώων, σχέσεις οι οποίες αποτυπώνουν πανανθρώπινες καταστάσεις).

Νάντια Φώσκολου