Ευαίσθητος παλμογράφος της ζωής και της τέχνης του, με ενσυνείδητο παρών και αγωνιστική πίστη και διαδρομή, ο Βασίλης Κουκαλάνι, ένας εκ των τεσσάρων ηθοποιών της παράστασης «Φαρμακονήσι ή το δίκαιο του νερού» που ανεβαίνει εκ νέου στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου
σε σκηνοθεσία Ανέστη Αζά, γράφει στο artplay.gr ένα βαθιά προσωπικό κείμενο για αυτήν την εμπειρία που «συνδέεται με τις φωνές μας που περιέχουν το Ιράκ του 2003, την Καμπούλ του 2001, την διαρκή και συνεχόμενη Γάζα, τα Κουρδιστάν ξανά και τέλος τις τερατογενέσεις της Frontex και της Ευρώπης-Φρούριο που φέρνει τα αλλεπάλληλα Φαρμακονήσια».
«Φαντάσου μια καταστροφή τόσο αδιανόητη που δεν μπορεί να έχει πραγματικά συμβεί.
Γιατί αν είχε συμβεί, θα άλλαζε τη φυσική ροή του κόσμου: πρώτα πεθαίνουν οι γονείς και μετά τα παιδιά, η φωνή που καλεί σε βοήθεια εισακούγεται, η πόρτα που χτυπάς περασμένα μεσάνυχτα ανοίγει…
Αν είχε πραγματικά συμβεί, ο κόσμος θα γινόταν ένα μέρος όπου η αγάπη αδυνατεί να προστατεύσει αυτό που αγαπά, όπου η αυτοθυσία θα πήγαινε χαράμι.
Και η δικαιοσύνη θα εκφυλιζόταν σε ερμηνευτικές ασκήσεις νόμων που της αφαιρούν κάθε αυτοτέλεια, και σε αυτάρεσκα φιλάνθρωπα αισθήματα που πάντα βολεύουν τις όποιες ενοχές μας.
Ποιος θα επέλεγε ποτέ έναν τέτοιο κόσμο;
Έτσι λοιπόν, είναι μια καταστροφή που νομίζεις ότι τη θυμάσαι, αλλά κάνεις λάθος, είναι κάτι που το φαντάζεσαι, δεν έχει συντελεστεί, ανήκει σε μια άλλη διάσταση, όχι στην πραγματικότητα.
Ξαναγυρνάς ωστόσο εκεί, σαν τηλεκατευθυνόμενος, σα να μην έχεις επιλογή, μαγνητισμένος από εκείνη την αδιανόητη εκδοχή των πραγμάτων.
Ψάχνεις να ανασύρεις πράγματα από το συρτάρι της μνήμης που μπορείς να τα συνταιριάξεις σε κάτι πιστευτό, σε κάτι που να το χωράς και να σου αφήνει και λίγο χώρο για ν’ αναπνέεις… Να τι είναι η μνήμη, μερικές φορές, ένα νεκρό βάρος που είσαι υποχρεωμένος να το μεταβολίσεις, ένα γεύμα που θα πρέπει να δεχτείς μέσα σου έστω και αν σου εξαρθρώνει τα σαγόνια.
… Τέτοιες σκέψεις συνόδευαν όλες μου τις συνομιλίες μέσω Skype και Viber με τον κύριο Ehsanullah Safi, που έχασε τη γυναίκα και τα τέσσερα παιδιά του στο Φαρμακονήσι. Οι συνεντεύξεις που του πήραμε από την Νορβηγία με τον Ανέστη και τη Μάρθα ήταν συγκλονιστικές και καθόρισαν έναν άξονα κατανόησης που διαπερνά όλη την εμπειρία του συμβάντος και όλα τα επίπεδα του.
Η κοινωνία απ’ τη μεριά της, μοιάζει να έχει βρει τρόπους ερμηνείας της δικαιοσύνης και υπεκφυγής της μνήμης, και υποδεικνύει το Φαρμακονήσι ως “τραγωδία” σύμφωνα με την τρέχουσα δημοσιογραφική διατύπωση, “ατύχημα” σύμφωνα με την εκδοχή των φερόμενων ως αυτουργών ανδρών του Λιμενικού Σώματος και της πολιτικής ηγεσίας τους, και φυσικά ως “έγκλημα” σύμφωνα με τους αυτόπτες μάρτυρες που θρηνούν τα θύματά τους.
Ταυτόχρονα, μας έχει στραγγίξει αυτό το καλοκαίρι με τις ιλιγγιώδεις και τόσο αντιφατικές εξελίξεις και τις τελικά ταπεινωτικές καταλήξεις και νοιώθω να δουλεύω με δυσκολία, απρόθυμα και κυρίως ανέμπνευστα, όσο και αν πιστεύω στην παράσταση και σε όσα είναι ν’ ακολουθήσουν, γιατί αδυνατώ να δω και να αισθανθώ μια προοπτική στα πράγματα συνολικά. Ο Ανέστης επιμένει να με εμψυχώνει και να με διαβεβαιώνει.
Αισθάνομαι σαν να έχω να κοιμηθώ έναν μήνα, μου λέει η Θεανώ. Θα αλλάξει νομίζουμε η πολιτική της ΕΕ στο προσφυγικό επειδή εμείς κάνουμε μια παράσταση στη Φρυνίχου, μας βάζει να αναρωτηθούμε ειρωνικά ο Άρης. Και η συζήτηση στρέφεται βέβαια πάλι μοιραία στο γνωστό ερώτημα του ‘πόσο σημαντικό είναι αυτό που κάνουμε;’ , ‘πόσο χρήσιμο είναι το επάγγελμά μας;»
Υπάρχουν εποχές χωρίς απαντήσεις, όπου απλά κάνεις όσο καλύτερα μπορείς αυτό που ξέρεις να κάνεις. Αυτή η παράσταση θα είναι χρήσιμη διότι δεν θα αναλωθεί σε εκδηλώσεις ηθικού αποτροπιασμού απέναντι στους αναξιοπαθούντες Άλλους, όπως τα μίντια, και πιστεύω θα βρει και θα διευρύνει την ταυτότητά της μέσα από την συνομιλία της με το κοινό. Για μένα συνδέεται με τις φωνές μας που περιέχουν το Ιράκ του 2003, την Καμπούλ του 2001, την διαρκή και συνεχόμενη Γάζα, τα Κουρδιστάν ξανά και τέλος τις τερατογενέσεις της Frontex και της Ευρώπης-Φρούριο που φέρνει τα αλλεπάλληλα Φαρμακονήσια. Μιας Ευρώπης Χρηματοπιστωτικού Ολοκληρωτισμού που διαχωρίζει τους ανθρώπους σε χρήσιμους και αναλώσιμους, που μετατρέπει τις κοινωνικές σχέσεις σε χρηματικές αξίες και συντρίβει όσους αμφισβητούν αυτόν τον μετασχηματισμό.
Ξαναφέρνω όλες αυτές τις σκέψεις μαζί μου στην πρόβα, όπου καλούμαι να πω πάλι με σφιγμένα δόντια την ιστορία ώστε να γίνει κάτι νοητό, να δείξω με το δάχτυλο τα κενά σημεία, να προσπαθήσω αυτό που έχει όντως συμβεί, να το αποσπάσω από τον χώρο του αδιανόητου. Σα να ψάχνεις να βολευτείς σ’ ένα στρώμα από καρφιά…»
Βασίλης Κουκαλάνι
Ταυτότητα
Σκηνοθεσία : Ανέστης Αζάς
Έρευνα – Δραματουργία : Μάρθα Μπουζιούρη
Σκηνικά – Κοστούμια: Ελένη Στρούλια
Video : Κώστας Μπάμπης
Φωτισμοί: Σεσίλια Τσελεπίδη
Βοηθός σκηνοθέτη : Παρασκευή Λυπημένου
Βοηθός σκηνογράφου: Ζαϊρα Φαληρέα
Ηχητικός σχεδιασμός : Παναγιώτης Μανουηλίδης
Ερμηνεύουν : Βασίλης Κουκαλάνι, Άρης Λάσκος, Θεανώ Μεταξά, Μάρθα Μπουζιούρη
*Το κείμενο γράφτηκε με αφορμή την πρώτη παράσταση στο πλαίστιο του Φεστιβάλ Αθηνών το καλοκαίρι
