Θέατρο Οι δημιουργοί γράφουν

«…προς ύστατον φως…»: Μια τρυφερή μνήμη

«Ήμουν παιδί όταν οι γονείς μου με πήγαν να δω τη Λήδα Τασοπούλου στην παράσταση “…προς ύστατον φως…”, αφηγείται στο artplay.gr η Ραφίκα Σαουίς, με αφορμή την παράσταση – έρευνα που ανεβαίνει 22 Ιουλίου στο Θέατρο του Κάστρου στο Φεστιβάλ Φιλίππων και στις 18 Σεπτεμβρίου στο Διεθνές Φεστιβάλ Πέτρας στην Πετρούπολη και αφορά στο ρυθμό και τη μουσικότητα του αρχαίου λόγου, μέσα από έξι γυναικείες μορφές του αρχαίου δράματος, που είναι η Αγαύη, η Δηιάνειρα, η Ιώ, η Κασσάνδρα, η Ιφιγένεια και η Ηλέκτρα, οι οποίες διαπραγματεύονται με τα όρια της τρέλας και του παραλόγου.

«Μαγεύτηκα από την παρουσία της και από τη συρραφή όλων αυτών των σπουδαίων μονολόγων της αρχαίας τραγωδίας», θυμάται η ηθοποιός και προσθέτει: «Κράτησα ζεστή και αγαπημένη τη σκέψη αυτή για χρόνια, ώσπου φέτος σκέφτηκα ξανά το έργο,  μετά την πρόταση της πιανίστριας Μάγδας Νικολαίδου να συνεργαστούμε από κοινού και με την αγαπημένη μου σκηνοθέτη Κωστούλα Τωμαδάκη, αλλά και την νεαρή ηθοποιό και τραγουδίστρια Κέλλυ Ανταμπούφη.

Ήταν μια μνήμη τρυφερή και σημαντική. Ως φιλόλογος και γλωσσολόγος έχω μελετήσει αυτά τα σημαντικά κείμενα και μάλιστα η πτυχιακή μου , την οποία κάποτε ανέπτυξα ως θέμα για διδακτορικό , το οποίο δεν ολοκλήρωσα ποτέ, είχε να κάνει με την γλωσσολογική και ρυθμολογική ταυτότητα της Κασσάνδρας στις Τρωάδες του Ευριπίδη και στην Ορέστεια του Αισχύλου. Ανέλυα δηλαδή την ταυτότητα, την θερμοκρασία και την σωματικότητα του ήρωα μέσα από την ρυθμολογία των λόγων του και την εναλλαγή των μέτρων. Αυτή η πρωτόλεια έρευνα έμεινε για χρόνια σκονισμένη στα συρτάρια. Έως που το φετινό καλοκαίρι, παρουσιάζω με τους συνεργάτες μου κάποιες σκέψεις και προτάσεις μετά από έρευνα χρόνων, πάνω στη μουσικότητα και στον ρυθμό του αρχαίου λόγου και πως αυτά τα δομικά χαρακτηριστικά του θα μπορούσαν κάπως να επαληθεύονται στην σύγχρονη απόδοσή του. Δοκιμάζουμε από κοινού πως οι ρυθμολογικές ενδείξεις που διαβάζουμε στο αρχαίο κείμενο μπορούν να περάσουν στον σύγχρονο λόγο και πως μπορούν να ενσωματωθούν στη σωματικότητα του ερμηνευτή. Το σώμα είναι το όργανό μας και μέσα σε αυτό ηχεί ο ρυθμός. Από τη στιγμή που έχουν χαθεί πολύ σημαντικές πληροφορίες το μόνο που μπορούμε και κατά τη γνώμη μου οφείλουμε να κάνουμε, είναι η συνεχής έρευνα πάνω στο πρόσφορο έδαφος που λέγεται αρχαία τραγωδία ώστε να υπάρχει και να παραμένει ζωντανό ένα ανοιχτό πεδίο διαλόγου με πολλές ερωτήσεις και με πολλές δοκιμές. Το σχήμα Δοκιμή-Λάθος είναι εδώ απαραίτητο!

Συγκινούμαι με την ιστορία του κειμένου, τη μνήμη που φέρει από τα παιδικά μου χρόνια και  το αποτύπωμα που μου είχε τότε αφήσει. Αισθάνομαι ευγνωμοσύνη που η Κατερίνα Ευαγγελάτου μου εμπιστεύτηκε τα δικαιώματα του έργου και την ευχαριστώ πολύ από καρδιάς. Χαίρομαι που η μετάφραση ανήκει στον Κώστα Γεωργουσόπουλο διότι είναι μια πολύ πιστή μετάφραση.

Η μουσική στο δράμα κληρονομήθηκε από τη διονυσιακή λατρεία, ενώ στην τραγωδία , τον διθύραμβο και άλλους τελετουργικούς ρυθμούς, από την μεγάλη έντεχνη λυρική παράδοση της αρχαϊκής περιόδου . Μιλάμε για την μελκή, την ελεγειακή ιαμβική ποίηση, (μέτρα/ρυθμοί) που συνθέτει  έναν μουσικό λόγο με τη συνοδεία  πολυμελούς χορού.  Ακόμα και το πρώτο δείγμα όπερας που εμφανίζεται το 1597 αποτελούσε μια προσπάθεια μίμησης της αρχαίας τραγωδίας. Κανονικά θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε ότι μιλάμε για ένα μουσικό θέατρο.  Φυσικά τα περισσότερα μέτρα δεν μεταφράζονται στην νέα ελληνική γιατί δεν απαντώνται πια στη γλώσσα πια. Έτσι η παρτιτούρα του λόγου έχει χαθεί. Και αυτό ερευνούμε με αυτήν την εργαστηριακού τύπου παράστασή μας».

Ραφίκα Σαουίς

Η Ραφίκα Σαουίς και η Κωστούλα Τωμαδάκη

 

Η παράσταση της Λήδας Τασοπούλου πρωτοπαρουσιάστηκε το καλοκαίρι του 1995 στο φεστιβάλ του Άργους, μετά από πρόταση της Ελένης Βαροπούλου, διευθύντριας του φεστιβάλ τότε, ενώ ακολούθησε η Επίδαυρος σε σκηνοθεσία Σπύρου Ευαγγελάτου, σκηνικά-κοστούμια Λαλούλας Χρυσικοπούλου, μουσική επιμέλεια Ιάκωβου Δρόσου και τη συμμετοχή επίσης του ηθοποιού Γιώργου  Καράση. Η παράσταση ανέβηκε επίσης και σε άλλες  πόλεις της Ελλάδας και του εξωτερικού.