Με αφορμή ένα συγκινητικό και βαθιά ανθρώπινο κείμενο που εμπνέεται από την ηρωική φιγούρα της Κυράς της Ρω, που έγραψε ο Γιάννης Σκαραγκάς και ανεβαίνει από 5 Οκτωβρίου στο θέατρο Σφενδόνη με την Φωτεινή Μπαξεβάνη, η σκηνοθέτις Κατερίνα Μπερδέκα αφιερώνει στους αναγνώστες του artplay.gr το δικό της ημερολόγιο καταστρώματος για το καλοκαιρινό ταξίδι στο Καστελλόριζο, τόπο καταγωγής της σπουδαίας αυτής γυναίκας.
Το οδοιπορικό στο μυαλό και στην ψυχή μιας εμβληματικής γυναίκας σαν την Κυρά της Ρω, από την πραγματική της διάσταση στη σκηνική αποτύπωση, απαιτούσε ένα οδοιπορικό στον τόπο που την γέννησε και τη μεγάλωσε, στο Καστελλόριζο, και στον τόπο που επέλεξε να ζήσει όλη τη ζωή της, στη Ρω.
Η Φωτεινή, στην οποία ανήκει και η ιδέα και επιθυμία να πραγματοποιηθεί αυτός ο μονόλογος, μου το ανακοίνωσε απλώς: «Θα πάμε στο Καστελλόριζο». Και πήγαμε. Με πτήση στη Ρόδο και καράβι από εκεί στον προορισμό μας. Μπορεί κανείς να πάει με αεροπλάνο από Ρόδο αλλά δεν θα αντάλλασσα με τίποτα τον χαιρετισμό του πλοίου στη Ρω και την υψωμένη σημαία στην πορεία του προς το Καστελλόριζο, καθώς και την θέα των τουρκικών ακτών σε απόσταση αναπνοής.
Στο λιμάνι μας καλοδέχτηκαν. Έξυπνοι άνθρωποι, θαλασσινοί, ακρίτες μας «σκάναραν» στο πρώτο λεπτό. Έχουν κακοπάθει από την ανάγκη του κίτρινου τύπου να πουλήσει «καυτά θέματα». Κι εμείς καθυστερήσαμε το ταξίδι μας γιατί βούιζαν τα κανάλια για μια τεράστια άσκηση των Τούρκων μια ανάσα από το νησί. «Ασκήσεις γίνονται κάθε μέρα» μας είπαν γελώντας. Εμείς δεν το καταλαβαίνουμε καν. Όποτε πρέπει να καλύψουν τηλεοπτικό χρόνο το θυμούνται. Και παίρνουν άνθρωποι από όλο τον κόσμο και ακυρώνουν τις κρατήσεις τους στο νησί. Σχεδόν το μοναδικό έσοδό τους.
Το Κας, η πόλη που βρίσκεται ακριβώς απέναντί τους στα τουρκικά παράλια, μόλις 1 ναυτικό μίλι απόσταση είναι γεμάτη από αρχαία ελληνικά μνημεία. Μας το λένε με περηφάνεια, σαν να μας συστήνουν τα μέρη των προγόνων τους. Τούρκοι φτάνουν στο λιμάνι με μικρά σκάφη και όλη την ώρα που μιλάμε μαζί τους. Καταλαβαίνουμε γρήγορα πως είναι όλοι γνωστοί μεταξύ τους, οι δικοί μας ψωνίζουν απέναντι και εκείνοι απολαμβάνουν τις ψαροταβέρνες του νησιού. Ο «εχθρός» Τούρκος παραμένει μόνο η κεντρική εξουσία και οι κατά καιρούς αποφάσεις της, όχι αυτός που μόλις κατέβηκε στο λιμάνι και μιλάει εγκάρδια με την παρέα μας.
Εμείς αγωνιούσαμε να μάθουμε για την κυρά της Ρω αλλά σοφά οδηγούμασταν αργά προς εκείνη μέσω των συζητήσεων για το Καστελλόριζο, την πολύπαθη ιστορία του, τους πολέμους που υπέφερε, τις συνεχείς μετακινήσεις πληθυσμών στην Παλαιστινή, στην Αυστραλία, την επαναλαμβανόμενη καταστροφή του από Γερμανούς, Ιταλούς αλλά και συμμάχους, Γάλλους και Άγγλους, τις λεηλασίες των πλούσιων σπιτιών και τους σεισμούς.
Κοιτάω τα θαυμάσια σπίτια του λιμανιού, τα βράχια που υπάρχουν παντού και μοιάζει σα να μην έχει συμβεί τίποτα από όλα αυτά. Περπατώντας όμως στα στενά σοκάκια πιο ψηλά για να πάμε στην περιβόητη ταβέρνα «Τα πλατάνια» σφίγγεται η καρδιά μου. Ανάμεσα σε νέα όμορφα σπίτια ξεπροβάλλουν άπειρα μικρά οικόπεδα με χαλάσματα με ξύλινες πινακίδες της οικογένειας που ανήκει το καθένα, κατεστραμμένα από τους Γερμανούς, από τους φίλους Άγγλους, από σεισμούς και πυρκαγιές.
Στις αρχές του 20ου αιώνα το Καστελλόριζο είχε 15.000 κατοίκους. Απορεί κανείς πού χωρούσαν. Το νησί είχε 120 πλοία, στόλο ολόκληρο εμπορικό που ταξίδευε στην Αίγυπτο και σε όλη τη Μεσόγειο, όταν η Ρόδος είχε 15 πλοία. Σήμερα το νησί έχει 300 κατοίκους. Σκέφτομαι πως δεν είναι πως η Ελλάδα δεν τα κατάφερε ποτέ. Συστηματικά οδηγείται σε αποδυνάμωση αιώνες τώρα.
Δεν κάνω πολιτικό ρεπορτάζ αλλά τα προβλήματα στο νησί φωνάζουν. Δεν έχουν ακόμα νερό και κουβαλάνε με τα καΐκια, δεν έχουν αρκετούς γιατρούς, πιο εύκολα προμηθεύονται τα αναγκαία από την Τουρκία, και άλλα και άλλα. Τα μάτια των Καστελλοριζιών, γαλανά στην πλειονότητά τους πετάνε σπίθες ελπίδας όμως. Παλεύουν . Ντρέπεσαι μπροστά τους σα να φταις εσύ. Και φταις ίσως…
Περνώντας από την θαυμάσια αγορά οδηγούμαστε στο μουσείο Λαϊκής Τέχνης που στεγάζεται σε ένα παλιό υπέροχο τζαμί στη μύτη του λιμανιού.
Ο υπεύθυνος του μουσείου μας ξεναγεί προσωπικά και μας δείχνει ένα σπουδαίο ντοκιμαντέρ για την ιστορία του Καστελλόριζου. Εκεί βλέπω τα εκατοντάδες σπίτια των αρχών του προηγούμενου αιώνα που δεν υπάρχουν πια. Και τις πολύχρωμες φορεσιές τους, τα κεντήματά τους, τα προικιά τους.
Κι από κεί, ψηλότερα στο Ιστορικό αρχαιολογικό μουσείο από το οποίο βλέπεις όλο το λιμάνι και στο οποίο ανακαλύπτεις πόσο βαθειά στον χρόνο υπάρχει αυτό το νησί που λεγόταν Μεγίστη.
Το ταξίδι στη Ρω έγινε με μια βενζινάκατο κι έναν γελαστό Καστελλοριζιό, τον Νίκο που με κοροϊδεύει που έχω ξαπλώσει σχεδόν γιατί τρέμω τα κύματα που μπαίνουν μέσα στη βάρκα. Σαφώς δεν είμαι θαλασσόλυκος αλλά αρχίζει μέσα μου και μεγαλώνει ο όγκος της Κυρά Δέσποινας που μπήκε ένα βράδυ μέσα σε μια βαρκίτσα να κωπηλατήσει όλη αυτή την απόσταση για να μεταφέρει τον ετοιμοθάνατο άντρα της στο Καστελλόριζο. Εμάς μας πήρε περίπου μισή ώρα.
Η Ρω είναι ένας βράχος. Ένας βράχος λευκός με ελάχιστη χαμηλή βλάστηση. Και μια συκιά σκαρφαλωμένη ποιος ξέρει πώς, στον γκρεμό. Στο νησί είναι στρατός. Μας επιτρέπουν να μπούμε μόνο στο εκκλησάκι, τον Αι Γιώργη.
Φωτογραφίζουμε μέσα από αυτό τη μικρή αμμουδιά του νησιού και φανταζόμαστε τί έβλεπε η θειά Δέσποινα μέσα από αυτό και από το σπίτι της. Είμαι μουδιασμένη. Οι στρατιώτες πάνω από το κεφάλι μας μου ενισχύουν μια περίεργη αίσθηση. Η ύπαρξή τους ακριβώς μου μεγαλώνει την εικόνα της μοναξιάς σε αυτό το νησί και με κάνει να χαμογελάσω. Εκείνη μόνη της, επίμονη, αγύριστο κεφάλι ύψωνε τη σημαία απέναντι ακριβώς από την Τουρκία. Τώρα χρειάζονται αρκετοί φαντάροι.
Στην επιστροφή οι καινούριοι φίλοι μας μας έχουν ετοιμάσει αποχαιρετιστήριο τραπέζι στα «πλατάνια» κι έχουν καλέσει τον ανηψιό της Γιώργο Αχλαδιώτη που μας μιλάει με συγκίνηση για την Δέσποινα, την βαριά ομιλία της, την αγάπη της και την αδυναμία της για τον άντρα της, την αντίσταση της οικογένειάς της να τον παντρευτεί και άλλα και άλλα. Χρειάζονταν οι προηγούμενες μέρες, το βαρύ αποτύπωμα του Καστελλόριζου για να πάρει θέση η διήγηση αυτή για την Κυρά της Ρω.
Οι γυναίκες που είχαν μαγειρέψει με μαεστρία μας είπαν όλο νόημα και θαυμασμό ότι αυτή δεν ήταν μια συνηθισμένη γυναίκα και ο Παράσχος Μαγιάφης που μας υποδέχτηκε από το πρώτο λεπτό και ήταν η ελαφριά σκιά μας όλες τις μέρες, μας αποχαιρέτησε στο λιμάνι με μια φράση «το νου σας στο νησί μας».
Και ξεκίνησε το ταξίδι της κυρά Δέσποινας στη σκηνή.
Κατερίνα Μπερδέκα
Η Κυρά της Ρω
του Γιάννη Σκαραγκά
Σκηνοθεσία: Κατερίνα Μπερδέκα
Σκηνικά-Κοστούμια: Γιώργος Γαβαλάς
Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος
Βοηθός Σκηνοθέτη: Μαριάνθη Μπαϊρακτάρη
Σχεδιασμός οπτικής ταυτότητας: Σάκης Στριτσίδης
Παραγωγή: «Λυκόφως», Γιώργος Λυκιαρδόπουλος
Ερμηνεύει η Φωτεινή Μπαξεβάνη
Πληροφορίες:
Θέατρο Σφενδόνη
Μακρή 4, Μακρυγιάννη
Στάση Μετρό-Ακρόπολη
ΤΗΛΕΦΩΝΟ ΤΑΜΕΙΟΥ
2155158968
ΩΡΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΑΜΕΙΟΥ
Καθημερινά 13.30-21.30
ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ
Από 5 Oκτωβρίου έως 22 Οκτωβρίου 2017
ΗΜΕΡΕΣ & ΩΡΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ
Τετάρτη 21.30, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο 21.00, Κυριακή 18.00.
ΤΙΜΕΣ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ
Κανονικό: 15€
Ανω των 65: 12€
Φοιτητικό/Ανέργων: 10€
ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
80 λεπτά
ΠΡΟΠΩΛΗΣΗ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ
Εκδοτήριο: Πανεπιστημίου 39, Στοά Πεσμαζόγλου
Τηλεφωνικά: 210 7234567
Online: www.ticketservices.gr
και σε όλα τα καταστήματα PUBLIC και στο tickets.public.gr
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙA EΞΩΦΥΛΛΟΥ
Ελίνα Γιουνανλή
