Για 23 χειρόγραφες σελίδες «λεκιασμένες από τα δάκρυα της προσφυγοπούλας από τις Νέες Φώκαιες της Σμύρνης Αγγελικής Ματθαίου, που παρουσιάζουν τη ζωή της από το 1922 έως σήμερα και που έγιναν παράσταση με τίτλο το όνομά της, «Αγγελική»
γράφει στο artplay.gr η Κατερίνα Δαμβόγλου, ηθοποιός και σκηνοθέτις, μέλος της Ομάδας Killing The Fly
Μια παράσταση που συναντά τη ζώσα ιστορία των σύγχρονων προσφύγων και που όπως λέει η Κατερίνα, έκαναν ξαφνικά την “Αγγελική” πολύ επίκαιρη, καθώς τη βλέπαμε παντού!». Κάνει πρεμιέρα την Παρασκευή 8 Απριλίου στο Θέατρο του Νέου Κόσμου.
«Η “Αγγελική” είναι μια παράσταση που έφτιαξαν τρεις άνθρωποι: εγώ, ο Robin Beer και στα μισά ο Jorge Arbert. Δύο λόγοι συνετέλεσαν στη δημιουργία της. Ο πρώτος έχει να κάνει με το θέμα και ο δεύτερος με τη φόρμα. Κι οι δυο, για κάποιο λόγο συνδέονται με μια άλλη Αγγελική.
«Η “Αγγέλα Παπάζογλου” είναι η πρώτη παράσταση που είδα να ασχολείται με τους πρόσφυγες. Μ’ έκανε για πρώτη φορά ν’ αναγνωρίσω και ν’ αναρωτηθώ για τις μικρασιάτικες ρίζες μου.
Πέρα από το θέμα όμως, με την “Αγγέλα” άρχισα να ενδιαφέρομαι για τη φόρμα μονολόγων. Είδα το μονόλογο σαν αφήγηση. Άρχισαν να γεννιούνται εικόνες. Σαν το τελικό αποτέλεσμα να ήταν για μένα μια αρχή. Αντιδρούσα, δηλαδή, περισσότερο σα σκηνοθέτης παρά σα θεατής. Τ’ ότι δουλεύαμε με το Simon McBurney όλα αυτά τα χρόνια, επίσης όξυνε τη σκηνοθετική μου διάθεση.
Έτσι αποφάσισα να συνδέσω τη δουλειά μου με την κληρονομιά μου. Άρχισα να διαβάζω αρχεία και βιβλία όπως το “Δυο Φορές Ξένος” του Μπρους Κλαρκ, μια αντικειμενική ματιά στα γιατί και τα πώς της Ανταλλαγής.
Έπειτα από προτροπή της μητέρας μου διάβασα την ιστορία της Αγγελικής Ματθαίου. Μιας προσφυγοπούλας από τις Νέες Φώκαιες της Σμύρνης, (6 ετών το ’22) και μόνης επιζώσας από μια πολυμελή και εύπορη οικογένεια, που κατέληξε στο Ρέθυμνο της Κρήτης. Ήταν η καλύτερη φίλη της Αϊβαλιώτισσας γιαγιάς μου. Με συνεπήρε. Κι αφού η οικογένειά της μου εμπιστεύτηκε τα γραπτά της, από την “Αγγέλα” έφτασα στην “Αγγελική”.
Η διασκευή του κειμένου δεν ήταν εύκολή υπόθεση. 23 χειρόγραφες σελίδες λεκιασμένες από τα δάκρυά της παρουσιάζουν μια ζωή από το 1922 έως το σήμερα.
Απορίες:
Πώς να αφήσεις την ίδια την ιστορία να σχολιάσει πολιτικά, ανθρωπιστικά;
Πώς να αναδείξεις τα λόγια αυτής της γυναίκας χωρίς να μουδιάσεις το κοινό;
Κατά τις σπουδές μας στη μέθοδο “Lecoq” επαναπροσδιορίσαμε το θεατρικό είδος “μελόδραμα”. Ένα από τα πρώτα πράγματα που μάθαμε είναι πως για να καταλήξει ο ήρωας σε ένα δραματικό αποτέλεσμα πρέπει σε κάθε σκηνή να βρίσκεται σε δίλλημα. Να αντιδρά σε κάτι που τον σπρώχνει μπροστά και ταυτόχρονα σε κάτι που τον τραβά πίσω. Μα για να φτάσει εκεί πρέπει η αρχή να είναι ελαφριά σαν κωμωδία. Για να κερδίσει ο ήρωας το κοινό και αβίαστα να το κάνει να ταξιδέψει μέσα από την ιστορία του στη λύση.
Γι’ αυτό, λοιπόν, κατέληξα πως η “Αγγελική” πρέπει να είναι μονόλογος αλλά να διέπεται από τις αρχές του Λεκοκικού μελοδράματος. Κι ο λόγος να σπάει σε όλους. Η τύχη το έφερε οι ηθοποιοί να είναι τρείς, εκ των οποίων οι δύο άντρες και αλλοδαποί κι εγώ η μόνη γυναίκα και η μόνη που μιλούσε ελληνικά. Το βάρος έπεσε στις εικόνες. Κάτι που βοήθησε να μη μας τραβήξει το “βάρος” της ιστορίας. Όλα έβαιναν καλώς.
Και τότε…
άρχισαν να φτάνουν τα πρώτα μεγάλα κύματα προσφύγων στα νησιά.
Καλοκαίρι 2015
Η “Αγγελική” περιοδεύει στην Κρήτη. 22 Ιουλίου παίξαμε στο φεστιβάλ “Κορνάρεια” στη Σητεία. Πέμπτη στάση στην περιοδεία μας. Ένα πλοίο είχε φτάσει το ίδιο πρωί από την Κάρπαθο γεμάτο Ιρακινούς & Σύρους πρόσφυγες. Μεταξύ τους 80 ασυνόδευτα παιδιά και 6 έγκυες. Και μπροστά από το πλοίο εμείς. Ξαφνικά η “Αγγελική” έγινε πολύ επίκαιρη. Τη βλέπαμε παντού.
Απορία τρίτη:
Πώς να απαντάς στην θεατρική και πολιτική αναγκαιότητα του σήμερα χωρίς να γίνεις μέρος του λόγου που ξεχύνεται αφειδώς πλέον κι αμέσως σχεδόν ξεχνιέται γιατί η ζωή συνεχίζεται;
Απάντηση:
Το πρόσφατο μήνυμα του Ανατόλι Βασιλιεφ περί της ανάγκης του θεατρικού θεάματος, εν πολλοίς απαντά σ’ αυτό το ερώτημα.
Τέτοιες απορίες γεννιούνται από την αγωνία του δημιουργού. Προσωπικά, με συνοδεύουν ακόμα. Με βοηθούν να κοιτώ την “Αγγελική” με σεβασμό.
Όσο για το πολιτικό σχόλιο, αφήνω την “Αγγελική” να δείξει πως οι άνθρωποι δεν είναι τα έθνη. Αν το κείμενο της Αγγελικής μας δείχνει την ταλαιπωρημένη ύπαρξη να ταυτίζει τη ζωή με την αγάπη, τότε ο τρόπος παρουσίασής της θεωρώ πως δηλώνει ότι το θέατρο ακόμα κι ο μονόλογος, είναι όπως κι η ζωή. Μια συλλογική προσπάθεια με χώρο για όλους».
Κατερίνα Δαμβόγλου, Killing The Fly
Σκηνοθέτις, ηθοποιός
Ο ηθοποιός της παράστασης Γιάννης Κουκουράκης σημειώνει για την «Αγγελική»
«Η σκηνή αποχωρισμού της Αγγελικής από τη μητέρα της: η σκηνή αποχωρισμού ενός μικρού παιδιού από τη μητέρα του δια της βίας. Η αντιμετώπισή της αποτελεί μια λεπτή γραμμή μεταξύ της υπερβολής και του μέτρου. Εμείς επιλέξαμε το μέτρο. Ένα παιδί ύστερα από τον ψυχικό βιασμό και το σωματικό βιασμό (ίσως – δεν το αναφέρει ξεκάθαρα η ίδια στο κείμενο που άφησε ως κληρονομιά) έρχεται αντιμέτωπο με το βιασμό του μητρικού δεσμού. Αυτός ο βιασμός είναι ο πιο ισχυρός, το τελευταίο στήριγμα μέσα σε όλη αυτήν την παράνοια του ξεριζωμού καταργείται μέσα σε μια νύχτα. Η ίδια αναφέρει ότι δε μπορεί να περιγράψει το πως ένιωσε, όπως και ότι αυτόν τον αποχωρισμό δε θα τον ξεχάσει ποτέ. Είναι η ισχυρότερη εμπειρία σε όλη την πορεία της ζωής της. Εμείς ως ηθοποιοί καλούμαστε να ερμηνεύσουμε μια τέτοια εμπειρία. Απαιτείται σεβασμός, μελέτη, μέτρο, κατανόηση των συνθηκών, η υπερβολή στην αντιμετώπιση θα ήταν ένας προφανής τρόπος. Αντίθετα επιλέγουμε το μέτρο. Όλη η σκηνή είναι μια χορογραφία. Χορογραφία κίνησης. Χορογραφία συναισθήματος. Χορογραφία ανάσας. Χορογραφία σχέσεων. Αποδίδουμε με τρόπο “κόμικ” ένα από τα πιο σκληρά συμβάντα της ιστορίας, χωρίς να αφαιρούμε την αντικειμενική σκληρότητα που έχει αυτό το γεγονός».
Γιάννης Κουκουράκης
Φωτογραφίες: Κύνθια Κινδελή
