«Δε νομίζω πως έγραψα « ένα έργο για το Τσερνόμπιλ », αλλά μάλλον πως έγραψα ένα έργο με αφετηρία το Τσερνόμπιλ για να μιλήσω για την καθημερινότητα μιας πόλης, την καθημερινότητα ενός χωριού, την χαμένη παιδική ηλικία
τη μετανάστευση, την απώλεια, τη σχέση ανάμεσα στη μικρή, καθημερινή ιστορία ενός συγκεκριμένου ανθρώπου, χιλιάδων συγκεκριμένων ανθρώπων, και στη μεγάλη, τρομακτική και απρόσωπη Ιστορία», γράφει στο artplay.gr ο συγγραφέας Δημήτρης Αλεξάκης, με αφορμή το θεατρικό του έργο «Στη χώρα μου, λένε ότι το Τσερνόμπιλ είναι ένα δέντρο που μεγαλώνει», που ανεβαίνει σε σκηνοθεσία Φωτεινής Μπάνου από τις 21 Μαΐου στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων, στην Κυψέλη.
Το σημείωμα του Δημήτρη Αλεξάκη:
«Τι είπαν οι άνθρωποι που, στη 1 και 23, τη νύχτα της 26ης Απριλίου του 1986, άκουσαν από το διαμέρισμά τους την έκρηξη του τέταρτου αντιδραστήρα του Τσερνόμπιλ, οι πυροσβέστες που στάλθηκαν στη φωτιά, οι αγρότες που εγκατέλειψαν τις εστίες τους, οι εργάτες, οι μηχανικοί, οι καθαρίστριες του σταθμού, οι δάσκαλοι και τα παιδιά του Πρίπιατ ― της πόλης-προτύπου που εκκενώθηκε, τη 27η Απριλίου, μέσα σε λίγες ώρες ―, και τι έχουν σήμερα να μας πουν;
Αφετηρία του έργου «Στη χώρα μου, λένε ότι το Τσερνόμπιλ είναι ένα δέντρο που μεγαλώνει», υπήρξαν πέραν της πυρηνικής έκρηξης του ‘86 και της εκκένωσης μιας πόλης 50.000 κατοίκων, οι εκατοντάδες μαρτυρίες που συνέλεξαν οι συγγραφείς και δημοσιογράφοι Σβετλάνα Αλεξίεβιτς, Βλάντιμιρ Τσέρτκοφ, Βλάντιμιρ Τσερνουσένκο, Philippe Coumarianos, Guillaume Grandazzi, Frédérick Lemarchand. Μάρτυρες ενός γεγονότος χωρίς προηγούμενο στην ανθρώπινη ιστορία, οι άνθρωποι του Πρίπιατ και των γύρω χωριών μιλούν για την πυρηνική ενέργεια, για την αποσιώπηση του γεγονότος και των επιπτώσεών του από το Διεθνές Πρακτορείο Ατομικής Ενέργειας, για την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, για το θάνατο, για τη σχέση που ο σύγχρονος άνθρωπος διατηρεί με τη φύση, για τους « περιβαλλοντικούς πρόσφυγες » του σήμερα, για το μέλλον και την επιβίωσή μας σαν είδος, για την ανεξέλεγκτη πορεία προς την καταστροφή που χαρακτηρίζει τον τρόπο παραγωγής και τον τρόπο κυβέρνησης του « αναπτυγμένου » κόσμου. « Τσερνόμπιλ », όπως το κατέδειξε πρόσφατα η καταστροφή στη Φουκουσίμα της Ιαπωνίας, είναι το όνομα ενός μηχανισμού που δεν αναπαράγεται πια παρά αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις του, για τις επόμενες γενιές και για τους φυσικούς πόρους. « Το Τσερνόμπιλ, λέει μια σύγχρονη ουκρανική παροιμία, είναι ένα δέντρο που μεγαλώνει. » Κάποιες φορές, πάλι, οι μάρτυρες σιωπούν (« Για το Τσερνόμπιλ δε μιλώ »), όπως σιωπά εδώ και 30 χρόνια η πόλη της παιδικής τους ηλικίας ή της νιότης τους.
Μπήκα για πρώτη φορά στην πόλη του Πρίπιατ το 2001 διαβάζοντας το Τσέρνομπιλ, ένα χρονικό του μέλλοντος[1], τη συλλογή μαρτυριών που συνέθεσε η συγγραφέας Σβιετλάνα Αλεξίεβιτς για το πυρηνικό ατύχημα του 1986. Είχα εγκατασταθεί πριν λίγους μήνες στην Ελλάδα με σκοπό να μάθω τη δεύτερή μου γλώσσα και το βιβλίο της Αλεξίεβιτς ήταν αρκετά προφορικό ώστε να επιχειρήσω να το διαβάσω κατευθείαν στα ελληνικά. Όταν, κάποια χρόνια αργότερα, γνώρισα τη Φωτεινή Μπάνου, που καθοδηγούσε ένα εργαστήρι θεάτρου στη Γερμανική Σχολή Αθηνών, της πρότεινα να δουλέψουμε πάνω σε ιστορίες από το Πρίπιατ και την Απαγορευμένη Ζώνη. Ανακάλυψα στην πορεία τα κείμενα της Galia Ackerman, το βιβλίο και τις ταινίες του Βλάντιμιρ Τσέρτκοφ. Γεννήθηκε έτσι ένα θεατρικό έργο, Το Κόκκινο Δάσος, που παρουσιάσαμε το 2009 στην ιταλική σκηνή της Deutsche Schule (κάποιοι από τους συντελεστές αυτής της πρώτης παράστασης, όπως η Ευαγγελία Θεριανού ή η Μυρτώ Γκόνη, ασχολούνται πλέον επαγγελματικά με το θέατρο), και ένα χρόνο αργότερα, το Παραμύθι της κίτρινης χώρας, κείμενο στο οποίο έξι γυναίκες αφηγούνται ιστορίες από το πυρηνικό ατύχημα του 1986 ˙ το ανεβάσαμε με τις ηθοποιούς Ανθή Φουντά, Παρασκευή Πατελάκη, Κατερίνα Τσαλίδου, Χριστίνα Μαξούρη, Ρεβέκκα Τσιλιγκαρίδου, Ιζαμπέλλα-Λουΐζα Κυριαζή και ένα νέο αγόρι, τον Φαίδωνα Κορακιανίτη, στο πλαίσιο των « Αναγνώσεων » του Εθνικού Θεάτρου, το 2010. Τα δύο αυτά κείμενα, όπως και ο μονόλογος που ακολούθησε, Το Δωμάτιο της Έλσας, που παρουσιάσαμε για 2 μήνες, τον χειμώνα του 2011, στη γκαλερί του 6 D.O.G.S, μου επέτρεψαν να εκπληρώσω δύο παλιά μου όνειρα : να γράφω για το θέατρο και να μπορέσω να εκφραστώ στη δεύτερη, « πατρική » μου γλώσσα.
Tο κείμενο που παρουσιάζουμε από τις 21 Μαΐου στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων αποτελείται από 14 αφηγήσεις μέσα από τις οποίες προσπάθησα να συνθέσω την εικόνα μιας πόλης ― της πόλης του Πρίπιατ και της περιοχής που την περιέβαλλε (χωριά, δάση, πυρηνικές εγκαταστάσεις, κτίρια, δρόμοι….), προνομιούχα πόλη, « πόλη του μέλλοντος » της οποίας οι κάτοικοι « έστελναν φως σε ολόκληρη τη Σοβιετική Ένωση ». Κατά έναν τρόπο, οι 14 αυτές αφηγήσεις μιλούν στη θέση των 50.000 κατοίκων που ζούσαν εκείνη την εποχή γύρω από τον αντιδραστήρα.
Μερικά από τα πρώτα κείμενα του έργου γράφτηκαν ανάμεσα στο 2012 και το 2016 στη γαλλική γλώσσα ˙ τα περισσότερα γεννήθηκαν κατευθείαν στα ελληνικά, και σε πολύ πιο σύντομο χρονικό διάστημα, αφού αποφάσισα, μετά από αρκετές προσπάθειες και αμφιταλαντεύσεις ανάμεσα στις δύο γλώσσες, πως όλο το έργο θα ήταν στο δεύτερο πρόσωπο, πως όλες οι αφηγήσεις θα είχαν ως κέντρο τον θεατή / ακροατή. Αφού έλυσα το θέμα της απεύθυνσης (σε ποιον ή σε ποιους μιλάω, σε ποιους απευθύνομαι ;), λύθηκε και το θέμα της γλώσσας ― η γραφή βρήκε το δικό της « εδώ και τώρα ».
Δεν πρόκειται για « θέατρο ντοκουμέντο ». Η αρχική μου επιθυμία, μια επιθυμία που επέμεινε μέχρι την ολοκλήρωση του έργου, ήταν να γράψω μυθοπλασίες : αφηγήσεις που, παρά το γεγονός ότι βασίζονται σε έρευνα και εμπεριέχουν στοιχεία από πραγματικές μαρτυρίες, ανήκουν ωστόσο στη σφαίρα της φαντασίας. Η μυθοπλασία είναι ένας τρόπος να εξερευνά κανείς το ενδεχόμενο, αυτό που θα μπορούσε να είχε συμβεί, αυτό που ενδεχομένως συνέβη χωρίς να το γνωρίζουμε. Από αυτή την άποψη, δε νομίζω πως έγραψα « ένα έργο για το Τσερνόμπιλ », αλλά μάλλον πως έγραψα ένα έργο με αφετηρία το Τσερνόμπιλ για να μιλήσω για την καθημερινότητα μιας πόλης, την καθημερινότητα ενός χωριού, την χαμένη παιδική ηλικία, τη μετανάστευση, την απώλεια, τη σχέση ανάμεσα στη μικρή, καθημερινή ιστορία ενός συγκεκριμένου ανθρώπου, χιλιάδων συγκεκριμένων ανθρώπων, και στη μεγάλη, τρομακτική και απρόσωπη Ιστορία.
Δημήτρης Αλεξάκης
[1] Το βιβλίο πρωτοκυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Περίπλους σε μετάφραση του Ορέστη Γεωργιάδη και επανεκδόθηκε πρόσφατα από τις εκδόσεις Πατάκη.
Ο Δημήτρης Αλεξάκης γεννήθηκε στο Παρίσι το 1971. Εργάστηκε στη Γαλλία ως λογοτεχνικός σύμβουλος για τις εκδόσεις Le Seuil, L’Olivier, Verticales. Εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα το 2000. Άρχισε να γράφει στα ελληνικά το 2009 για το Στούντιο Θεάτρου της Γερμανικής Σχολής Αθηνών. Είναι, με τη Φωτεινή Μπάνου, συνιδρυτής του Κέντρου Ελέγχου Τηλεοράσεων και δημοσιεύει τακτικά λογοτεχνικά, πολιτικά κείμενα και φωτογραφίες στο γαλλικό περιοδικό Vacarme, στο « Club » της εφημερίδας Mediapart και στο προσωπικό του μπλογκ.
Ταυτότητα
κείμενο : Δημήτρης Αλεξάκης
σκηνοθεσία : Φωτεινή Μπάνου
σκηνογραφία : Ευαγγελία Θεριανού
φωτισμοί : Γιώργος Ζαφειρίου
ηθοποιοί : Χρήστος Καπενής, Ιζαμπέλλα-Λουΐζα Κυριαζή, Φωτεινή Μπάνου, Παρασκευή Πατελάκη
στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων, κάθε Σάββατο και Κυριακή, στις 21:00, από τις 21 Μαΐου 2016
εισιτήρια : 10 € | φοιτ., + 65 ετών : 8 € | ανεργίας, ΣΕΗ : 5 €
ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΛΕΟΡΑΣΕΩΝ
Κύπρου 91Α & Σικίνου 35Α
Κυψέλη
213 00 40 496
69 45 34 84 45
