« Όταν με ρωτούν οι επισκέπτες, σε ποιόν ανήκει αυτό το κτήριο απαντώ : « Είναι δικό σου. Μπορείς να το κάνεις ότι θέλεις. Είναι εδώ για να εμπνεύσει και να υπηρετήσει τα όνειρά σου», μου διηγείται ο Στέλιος Ντοκούζ , καλλιτεχνικός διευθυντής του πολυχώρου Τέχνης Bensousan Han, καθώς ανεβαίνουμε στο ημίφως τα σκαλοπάτια, που θα μας οδηγήσουν στον πρώτο όροφο. Kλαδιά δέντρων προβάλουν από τις διάφορες γωνίες της εισόδου και ορθώνονται στην κουπαστή της σκάλας. Οι τοίχοι δείχνουν το γερασμένο δέρμα τους και το ξεφτισμένο χρώμα της σάρκας τους.
Ανοίγει μία- μία τις ξύλινες, επιβλητικές, πανύψηλες μπαλκονόπορτες των δωματίων, που σε διάταξη οκταγώνου περιστοιχίζουν τον κεντρικό χώρο υποδοχής, με τον γυάλινο θόλο στην οροφή του. Το φθαρμένο ξύλινο πάτωμα απαντά σε κάθε μας βήμα. Οι μεντεσέδες τρίζουν. Η φθορά του χρόνου αρετουσάριστη παντού, σε παραπέμπει στις ρυτίδες μιας ζωής με πολλά πρόσωπα, στο πέρασμα του χρόνου. Το παιχνίδι ανάμεσα στο φως και τις σκιές σε οδηγεί σε ένα ταξίδι στον χωρο-χρόνο. Έχω μαγευτεί. Έχω ήδη ξεκινήσει να πλάθω ιστορίες και σενάρια στο μυαλό μου, όταν ο Στέλιος Ντοκούζ με επαναφέρει στην πραγματικότητα, συνεχίζοντας την αφήγησή του.
«Το Μπενσουσάν Χαν χτίστηκε, μεταξύ του 1894 και 1907, εδώ στην οδό Εδέσσης 6 στη Θεσσαλονίκη, στην περιοχή που είναι γνωστή ως Άνω Λαδάδικα και όπως είναι γνωστό κατοικούσαν κυρίως Εβραίοι και Φράγκοι. Ανήκε στον εβραϊκής καταγωγής έμπορο Σαμουήλ Γ. Μπενσουσάν, ο οποίος αναγκάστηκε να το εγκαταλείψει όταν συνελήφθη από τους Γερμανούς.
Αν και αρχικά χρησιμοποιήθηκε ως χάνι, χώρο δηλαδή φιλοξενίας ταξιδιωτών επί τουρκοκρατίας, άλλαξε μετέπειτα πολλές χρήσεις, όπως κατάστημα αποικιακών ειδών, καφενείο, δικηγορικά και συμβολαιογραφικά γραφεία, αποθήκες χονδρικής πώλησης τροφίμων κ.α. »
« Πως προέκυψε η ιδέα να χρησιμοποιηθεί ως χώρος φιλοξενίας καλλιτεχνικών δρώμενων και δραστηριοτήτων; »
« Ο χώρος νοικιάστηκε αρχικά από το «Μη με Λησμόνει», που ασχολείται επί σειρά ετών με τη διακόσμηση, προκειμένου να γίνει αποθηκευτικός χώρος σκηνικών, αφού στο κατάστημα που διατηρείται στο ισόγειο του κτηρίου και ήταν στο παρελθόν ο στάβλος του Bensousan Han, ο χώρος δεν ήταν επαρκής. Αυτό ήταν αφορμή πολλοί καλλιτέχνες να τον επισκέπτονται και είτε να τους εμπνέει τη διάθεση να δημιουργήσουν εδώ ή συνειδητοποιούσαν πως ήταν ιδανικός για καλλιτεχνικά δρώμενα, που σχεδίαζαν να πραγματοποιήσουν.
Άρχισε λοιπόν να φιλοξενεί σποραδικά, υπό την επιμέλεια του « Μη με Λησμόνει », με τη διαχείριση της Μαρίας Παπαδοπούλου και εμού, διάφορες εκδηλώσεις όπως: εκθέσεις ζωγραφικής, φωτογραφίας, perfomances, μουσικά συγκροτήματα και εργαστήρια, μέχρι που η Βαρβάρα Δουμανίδου ανέβασε με τεράστια επιτυχία την παράσταση « Φόβος » και πλέον εκτός άλλων, συμπεριλαμβάνεται και στις εναλλακτικές θεατρικές σκηνές της πόλης. Στη « σοφίτα » που υπάρχει επίσης στον κάτω χώρο, γίνονται παρουσιάσεις βιβλίων και μικρά μουσικά event, αν και γεννιούνται κάθε φόρα νέες ιδέες για τη χρήση του, δεδομένου ότι διεγείρει τη φαντασία των καλλιτεχνών, που έρχονται σε επαφή μαζί του».
Πιστεύω, ότι οι καλύτεροι πρεσβευτές αυτού του ιδιαίτερου χώρου είναι οι καλλιτέχνες, που βρήκαν στέγη στις δημιουργικές τους προτάσεις και ανησυχίες. Ζήτησα λοιπόν από κάποιους από αυτούς, που σε διαφορετικές χρονικές περιόδους φιλοξενήθηκαν και φιλοξένησαν τα δημιουργικά τους όνειρα σ’ αυτό, να μας μιλήσουν γι’ αυτή τους τη « συνάντηση ».
« Το Μπενσουσάν Χαν είναι πραγματικά ένα στολίδι για την πόλη. Ένα ταξίδι στον χρόνο. Ένας πομπός έλξης. Μπήκα μια φορά για να παρακολουθήσω μια παράσταση και κόλλησα! Είδα ότι άλλαζα τον δρόμο μου για να περνάω από κει, μέχρι που κατάφερα πριν λίγο καιρό, να ζήσω την εμπειρία του να σκηνοθετήσω και να υπηρετήσω τον ρόλο του αφηγητή, στην παράσταση « Dybbuk », του Σάλομ Άνσκι. Όταν μπαίνεις μέσα, δεν έχεις παρά να “ακούσεις” τον χώρο. Να «στραγγίξεις » το καθετί και να εμπνευστείς απ αυτό! Για όσους κυνηγάνε τις ωραίες ενέργειες , αρκεί πραγματικά μια φορά στο Μπενσουσάν Χαν, για να βγεις άλλος άνθρωπος! »
Μιχάλης Συριόπουλος : σκηνοθέτης, καλλιτεχνικός διευθυντής της Ανωτέρας Δραματικής Σχολής Σύγχρονου Θεάτρου Βασίλης Διαμαντόπουλος
« Η σχέση μου με το Μπενσουσάν Χαν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί καρμική. Το επισκέφθηκα πρώτη φορά σε μια έκθεση φωτογραφίας και μπορώ να πω, πως από εκείνη τη στιγμή ένιωσα να με στοιχειώνει. Δούλευα ήδη την παράσταση « Φόβος » στο μυαλό μου και όταν ανέβηκα τα πρώτα σκαλοπάτια, ήξερα πως είχα βρει τον χώρο, που θα ανέβαινε η παράσταση. Έτσι έγινε. Αυτό που δεν ήξερα, είναι πως το « Θέατρο του ‘Αλλοτε », θα έβρισκε εδώ το θεατρικό του « σπίτι ». Η πρώτη μου ματιά, με τη Μαρία Παπαδοπούλου που διαχειρίζεται τον χώρο, ήταν επίσης η αρχή μιας βαθιάς φιλίας, αγάπης και εκτίμησης! Από τότε, οι περισσότερες παραστάσεις του θιάσου μας ανεβαίνουν εκεί.
« Το σπίτι της Μπερνάντα ‘Αλμπα », όπου για τις ανάγκες του έργου, το διαμορφώσαμε σαν να είναι ένα πραγματικό σπίτι της Ισπανίας του 1900, με τους θεατές να περιφέρονται από δωμάτιο σε δωμάτιο, ζώντας το δράμα των έγκλειστων γυναικών. Το « Τίποτα », όπου οι θεατές διάλεγαν το δωμάτιο που ήθελαν να παρακολουθήσουν την παράσταση, ανάλογα με το αν είχαν επιλέξει Εκείνη ή Εκείνον. Οι ντουλάπες που άνοιγαν και ξεδιπλώνονταν ένα σκοτεινό δάσος. Το « Σκοτεινό ανθολόγιο ποίησης », που σε κάθε δωμάτιο, οι θεατές έρχονταν σε επαφή με τα αρχέγονα ένστικτα της μουσικής και του λόγου. Η « Τυφλόμυγα », που ήταν μια παράσταση στο απόλυτο σκοτάδι, με το Μπενσουσάν Χαν να κυριαρχεί στον φόβο των θεατών και τώρα 22-25 Σεπτεμβρίου, το « Κορίτσι μέσα στο σπίτι ». Μια παράσταση, που ανεβαίνει ξανά μετά την επιτυχία του Ιουνίου, όπου το Χάνι έγινε το καταφύγιο ενός καταραμένου έρωτα.
Σε κάθε παράσταση (και ήταν αρκετές), μεταμορφώνουμε και μεταμορφώνεται και το ίδιο, ανάλογα με τις ανάγκες του έργου. Είναι ένας μαγικός χώρος, με μια ξεχωριστή ενέργεια, που εμένα προσωπικά με γοητεύει. Νιώθω, πως έχουμε πλέον μια ισχυρή σχέση μεταξύ μας. Έναν δεσμό αμοιβαίας εκτίμησης. Το αγαπώ. Με πονάει ακόμη κι όταν δω ένα βαθούλωμα στο πάτωμα, που πριν δεν ήταν εκεί. Είναι χαρακτηριστικό, πως οι περισσότεροι θεατές που έρχονται στις παραστάσεις μας, μας περιγράφουν πόσο διαφορετικό ήταν από την προηγούμενη παράσταση. Πως αλλάζει και τον αλλάζουμε σαν ατμόσφαιρα, σαν αίσθηση. Μερικές φορές μας λένε, πως είναι σαν να μπαίνουν σε ένα καινούργιο σπίτι. Κι αυτό είναι αλήθεια ξέρετε. Το Μπενσουσάν έχει μια ψυχή όπως ίσως έχουν όλα τα παλιά σπίτια. Μόνο που η δική του είναι ζωντανή ».
Βαρβάρα Δουμανίδου : ηθοποιός – σκηνοθέτης
« Το Bensousan Han σε καλεί και σε προκαλεί να «παίξεις» μαζί του. Αποτελεί τον ιδανικό καμβά για κάθε είδους καλλιτεχνική δημιουργία και εγκατάσταση, με απεριόριστες δυνατότητες. Η ιστορία του, ο χρόνος και η φθορά του ανακαλούν μνήμες και προσδίδουν μια μυστηριακή ατμόσφαιρα, που γίνεται πηγή έμπνευσης εξάπτοντας τη φαντασία. Η εναλλαγή των δωματίων δημιουργεί μια διαδραστική σχέση με τον επισκέπτη-θεατή-καλλιτέχνη.
Στο πλαίσιο των 48 Δημητρίων του 2013, φιλοξενήθηκαν εκεί ένα πλήθος εκδηλώσεων όπως: η έκθεση φωτογραφίας του αργεντινού φωτογράφου των συγγραφέων Daniel Mordzinski, «Από Μελάνι και Φως – Μια ματιά στην ψυχή της ισπανόφωνης γραμματείας». Το κοινό της Θεσσαλονίκης είχε την ευκαιρία να το επισκεφτεί και να περιηγηθεί στους χώρους του, αντικρίζοντας τα φωτογραφικά πορτραίτα, 100 περίπου διεθνούς φήμης προσωπικοτήτων της ισπανόφωνης λογοτεχνίας. Χόρχε Λουίς Μπόρχες, Κάρλος Φουέντες, Ρόσα Μοντέρο, Ρομπέρτο Μπολάνιο, Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν, Αλίθια Χιμένεθ-Μπάρτλετ, Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές, Μάριο Βάργκας Λιόσα κ.α αλλά και Ελλήνων και Ελληνόφωνων συγγραφέων που κατοικούν στην πόλη. Ή τη solo performance με τίτλο « Χαρμολύπη » της Ελληνοπολωνέζας Αλεξάνδρας Καζάζου, υπό την αιγίδα του Ινστιτούτου Grotowski, καθώς και μια σειρά εργαστηρίων γραφής, χορού, εικαστικών και μουσικής.
Το Bensousan Han είναι ένας «ζωντανός» σκηνικός χώρος, που μεταλλάσσεται υπηρετώντας τον εκάστοτε δημιουργό , ακροβατώντας ανάμεσα στο φαντασιακό και τις έντονες ενεργειακές δονήσεις του κτηρίου ».
Μάριος Teriade Ελευθεριάδης : εικαστικός καλλιτέχνης, καθηγητής ENSA Limoges, France, καλλιτεχνικός επιμελητής στα 48 ΔΗΜΗΤΡΙΑ
« Η εικαστική έκθεση με τίτλο « THE MOST RIGHT SWIPED MEN », που θα πραγματοποιηθεί από τις 16 ως τις 20 Σεπτεμβρίου στο Bensusan Han, πραγματεύεται την κυριαρχία της εικόνας στον διαδικτυακό κόσμο. Η πλειοψηφία των έργων που εκτίθενται ( ζωγραφική, εγκατάσταση, γλυπτική, performance, video-art, φωτογραφία) δημιουργήθηκε για τις ανάγκες αυτής της θεματικής και θέτουν σύγχρονους προβληματισμούς, σχετικά με την διάσταση της διαδικτυακής δημόσιας ταυτότητας και τις ανάγκες της επιτακτικής προσαρμογής της, μέσα από ένα σύνολο άγραφων κανόνων, στον βωμό του “ελκυστικού”. Ποια είναι λοιπόν η διαδικτυακή μας ταυτότητα και πόσο καλά την γνωρίζουμε; Πόσο αντικατοπτρίζει τον πραγματικό μας εαυτό; Από πού πηγάζει η ανάγκη προσαρμογής της στους κανόνες του διαδικτύου;
Τόσο οι εικαστικοί, όσο και εμείς, οι επιμελητές, είμαστε νέοι στο καλλιτεχνικό στερέωμα. Κατά συνέπεια, ενδιαφερόμασταν για έναν εναλλακτικό, μη μουσειακό εκθεσιακό χώρο, που να πληροί τις προϋποθέσεις για τη δημιουργία ενός φρέσκου πειραματικού project, όπως μια ομαδική έκθεση Ελλήνων και Γερμανών εικαστικών, που υλοποιείται με την υποστήριξη του Stiftung Osterberg for arts and culture με έδρα τη Δρέσδη. Το Bensusan Han είναι ένα κτίριο με έντονη “προσωπικότητα” και ιστορία, την οποία σέβονται απόλυτα οι διαχειριστές του. Παράλληλα, δίνουν την ευκαιρία στον χώρο, να παίρνει ζωή μέσα από σύγχρονες δράσεις και προσεγγίσεις».
Ρένα Πιτσάκη & Jonas Wietelmann : Ιστορικοί Τέχνης
« Στη γεμάτη ενθουσιασμό προσπάθειά μου να συστήσω το Bensousan Han στον κόσμο, σταματούσα άγνωστους περαστικούς, ρωτώντας : « Θέλετε να σας δείξω έναν νέο συναρπαστικό χώρο;» και ήταν στιγμές, που ένιωθα πως θα με καταγγείλουν για παρενόχληση!» διηγείται ο Στέλιος Ντοκούζ . « Όμως κάθε φορά που κάποιος δεχόταν, έφευγε συγκινημένος και συχνά δακρυσμένος μετά την ξενάγησή του. Το ίδιο συμβαίνει και με τους τουρίστες που το επισκέπτονται, στους οποίους φαίνεται επίσης περίεργο, το ότι δεν τους ζητείται εισιτήριο, για την είσοδό τους ».
Η ώρα έχει περάσει. Οι σκιές μεγαλώνουν. Το φως γίνεται όλο και πιο θαμπό. Δεν θέλω πραγματικά να φύγω. Θέλω ν’ ακούσω κι άλλες ιστορίες. Κατεβαίνω τα σκαλοπάτια φωτογραφίζοντας συνέχεια. Θέλω να το πάρω μαζί μου. Περπατώ αργά στα πλακόστρωτα στενά και κατευθύνομαι μες το σούρουπο στην πλατεία Εμπορίου.
Μια φωνή μου ψυθιρίζει :
« Μην ξεχνάς! Το Bensoussan Han είναι δικό σου…»
Πρόγραμμα εκδηλώσεων
Σεπτέμβριος – Οκτώβριος 2016 στο Bensousan Han:
Παρ 9 Σεπτεμβρίου Aκατάλληλο Μάθημα
Ανοιχτή Εικαστική Δράση αποφοίτων της Σχολής Καλών Τεχνών με αναπάντεχες performances!
Δευτ 12 Σεπτεμβρίου Σεμινάριο Inner Drama
Εισηγήτρια: Βαρβάρα Δουμανίδου
5ώρη εργασία πάνω στο θεατρικό κείμενο με έμφαση στον σωστό τονισμό των λέξεων καθώς και την πλήρη κατανόηση του κειμένου μέσα από μια σειρά θεατρικών πρακτικών και ασκήσεων που στόχο έχουν την απελευθέρωση του ηθοποιού από φόρμες και θεατρικά στερεότυπα του λόγου
Παρ16- 21 Σεπτ The most right swiped man ή «ο πιο δημοφιλής στα Social Media»
Μεγάλη έκθεση Ελλήνων και ξένων εικαστικών που σχολιάζουν ειρωνικά τον «εξιδανικευμένο» εαυτό που πρέπει να παρουσιάζουμε στα social media
Πεμ 22- Κυρ 25 Σεπτεμβρίου Το κορίτσι μέσα στο σπίτι
Η ασφυκτικά ερωτική παράσταση από το Θέατρο του Άλλοτε
Σκηνοθετεί και παίζει η Βαρβάρα Δουμανίδου
29, 30 και 1, 2 Οκτωβρίου Το Μάθημα, του Ευγενίου Ιονέσκο
Ο Ιονέσκο ονόμασε το έργο του κωμικό δράμα και είναι σίγουρα πολύ κωμικό, χωρίς να παύει παράλληλα να είναι και ένα απόλυτο και απαισιόδοξο δράμα. Ένα αριστούργημα θεατρικού λόγου σε σκηνοθεσία Βασίλη Βασιλάκη
Πεμ 6-Κυρ 9 Οκτωβρίου Garden
Η ομάδα «Προσεχως Subway» εμπνέεται από την πειραματική, πειραγμένη μουσική των Einsturzende Neubauten και φτιάχνει μια πολυδιάστατη performance
Πεμ 13-Δευτ 24 Οκτωβρίου Πορείες Τρωάδων
Το Σχήμα Εκτός Άξονα σε σκοτεινά μονοπάτια της ανθρώπινης ύπαρξης αντιπαραθέτει αποσπάσματα από τις Τρωάδες του Ευριπίδη και μαρτυρίες γυναικών, που έζησαν μεταγενέστερα και βίωσαν την καταστροφή και τον ξεριζωμό.
(Οι μαρτυρίες είναι από την Μικρασιατική Καταστροφή ως τον πόλεμο στη Συρία)
Ρεπορτάζ / κείμενα / φωτογραφίες: Μαρία Μαυρίδου
Η παλιά φωτογραφία του κτιρίου παραχωρήθηκε από το προσωπικό αρχείο του Στέλιου Επικείμενες
