Ένα έργο – φόρος τιμής στους διάσημους, αδέσποτους συντρόφους των διαδηλωτών Κανέλο και Λουκάνικο, ένα πυρπολημένο πιάνο που ύστερα από επουλωτικές επεμβάσεις μετατράπηκε σε ένα γλυπτό σύνθημα εναντίον της βίας, καθώς και το πρώτο εικαστικό
έργο δημόσιου χώρου εμπνευσμένο αλλά και αφιερωμένο στην “Κρίση”, αφηγούνται μέσω των δημιουργών τους τη δική τους ιστορία, αποτυπώνοντας την προσωπική αλλά και τη συλλογική μνήμη.
Santiago Sierra: Πρότυπα πολίτη ο Κανέλος και ο Λουκάνικος
Δημιουργός που απευθύνεται με επιθετικό τρόπο στην καταστολή και την εκμετάλλευση, ο Ισπανός Santiago Sierra βρέθηκε πρόσφατα στην Αθήνα για να παρουσιάσει μια σειρά βιντεοσκοπημένων έργων του στην Γκαλερί Καππάτου έως 27 Ιουνίου, με τίτλο “Χοίροι που καταβροχθίζουν την Ελληνική, την Ιταλική, και την Ιβηρική χερσόνησο.” Κυρίως όμως ήρθε για να δημιουργήσει ένα «νέο έργο» αφιερωμένο στον Κανέλο και τον Λουκάνικο, τους διάσημους αδέσποτους συντρόφους διαδηλωτών και αγανακτισμένων πολιτών στην Αθήνα της κρίσης. Το έργο αφορούσε μια σειρά από φωτογραφικά στιγμιότυπα αδέσποτων σκύλων σε επιλεγμένα σημεία της πόλης, όπως μπροστά από τράπεζες ή μπροστά από το Κοινοβούλιο, σε δρόμους και πάρκα, οι οποίοι περιφέρονταν “ντυμένοι” με το σύνθημα «Δεν έχω χρήματα», τυπωμένο σε μαύρο ύφασμα. «Ήθελα να αποδώσω φόρο τιμής στον Κανέλο και τον Λουκάνικο που στάθηκαν δίπλα στους διαδηλωτές. Στην αρχαία Αθήνα, ένα άτομο που δεν εμπλέκονταν στις υποθέσεις της πόλεως αποδοκιμαζόταν. Αυτά τα σκυλιά από ένστικτο πήραν το μέρος των πολιτών που τα τάιζαν και τα φρόντιζαν. Πρόκειται για πρότυπα πολίτη», εξηγεί ο Santiago Sierra, απαντώντας στο το πώς εμπνεύστηκε αυτό το έργο – δράση και παρέμβαση στον δημόσιο χώρο της Αθήνας.
Ο ίδιος δημιουργεί τέχνη που χαρακτηρίζεται από πολιτική τοποθέτηση και έχει έντονο παρεμβατικό χαρακτήρα. Σε ερώτηση εάν και πόσο πιστεύει ότι η τέχνη μπορεί να παρέμβει στις πολιτικές και κοινωνικές δομές της σημερινής πραγματικότητας, ο Ισπανός καλλιτέχνης απαντά πως «η πολιτική χρησιμοποιεί την τέχνη, γι’ αυτόν τον λόγο απαιτείται περισσότερη ευαισθητοποίηση από την πλευρά του κοινού. Η τέχνη είναι συχνά αγνή αλλά και δημαγωγική, όπως η πολιτική. Ανάλογα με το πώς χρησιμοποιούμε την τέχνη μας, εξυπηρετούμε τον τύραννο ή τη χειραφέτηση» επισημαίνει. Αναφορικά με το έργο του “Χοίροι που καταβροχθίζουν την Ελληνική, την Ιταλική, και την Ιβηρική χερσόνησο”, ο Ισπανός εξηγεί πως δημιουργήθηκε ως «απάντηση στους απατεώνες, οι οποίοι όχι μόνο ληστεύουν τις χώρες μας, αλλά τους επιτρέπεται να μας αποκαλούν PIGS. Η απάντησή μου είναι ότι χοίροι είναι αυτοί, τα καπιταλιστικά γουρούνια είναι αυτοί».
Τάσος Νυφαδόπουλος: Σε περιόδους κρίσης η τέχνη δημιουργεί σύμβολα
“Η τέχνη μπορεί να ανάγει το συλλογικό βίωμα σε συνειρμό, εικόνα και θύμηση, δημιουργώντας σύμβολα που είναι ικανά να παρακινήσουν αλλά και να αλλάξουν τους ανθρώπους”, υποστηρίζει ο νεαρός καλλιτέχνης Τάσος Νυφαδόπουλος, δημιουργός του γλυπτού έργου “Κρίση” που, τοποθετημένο στη λεωφόρο Βουλιαγμένης, στον Δήμο Ελληνικού – Αργυρούπολης και κατασκευασμένο από σύγχρονα, βιομηχανικά υλικά, αναπαριστά έναν χρηματιστηριακό δείκτη και έναν άνδρα που κατρακυλά φωνάζοντας απελπισμένα!
Ρωτήσαμε τον Τάσο Νυφαδόπουλο πώς σκέφθηκε να παρέμβει στον δημόσιο χώρο με ένα τέτοιου είδους γλυπτό και εκείνος απάντησε πως “η ιδέα ξεκίνησε το 2011, σε μια περίοδο έντονων κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών, από μια εσωτερική ανάγκη να μιλήσω μέσω της τέχνης, εκφράζοντας το σοκ το οποίο βίωνε το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας μας. Ένας από τους σημαντικότερους ρόλους της τέχνης είναι να αποτελεί τον καθρέφτη της κοινωνίας, να μιλά για αυτή και να αλληλεπιδρά μαζί της. Ιδίως σε τέτοιες κρίσιμες περιόδους, η τέχνη μπορεί να ανάγει το συλλογικό βίωμα σε συνειρμό, εικόνα και θύμηση, δημιουργώντας σύμβολα που είναι ικανά να παρακινήσουν αλλά και να αλλάξουν τους ανθρώπους”. Για το τι σηματοδοτεί το έργο του, ο νεαρός καλλιτέχνης εξηγεί ότι «πρόκειται για ένα έργο που προβάλλει το αδιέξοδο στο οποίο έχουμε περιέλθει λόγω της κοινωνικοοικονομικής κρίσης. Απεικονίζει έναν πτωτικό χρηματοοικονομικό δείκτη που σκάει στη βάση του θρυμματίζοντας τη και έναν άνθρωπο που βρίσκεται πάνω του φωνάζοντας, με το σώμα τεταμένο προς τα εμπρός. Τόσο η αντιπαράθεση αυτή, του δείκτη με τον άνθρωπο, όσο και η σχέση των μεγεθών τους, έχουν σκοπό να θέσουν τον άνθρωπο στο προσκήνιο, πέρα από τις στατιστικές αναλύσεις και τους αριθμούς. Να δείξει ότι πίσω από τους αριθμούς υπάρχουν άνθρωποι που έχουν πληγεί ανεπανόρθωτα από τις συνέπειες της κρίσης. Παράλληλα, το γλυπτό ενέχει δύο βασικές ερμηνείες όσον αφορά την τάση του ανθρώπου να πηδήξει από τον δείκτη. Μπορεί να είναι ένας άνθρωπος που αυτοκτονεί λόγω του τέλματος που βιώνει, αποτελώντας έτσι φόρο τιμής στους ανθρώπους που έφτασαν σ’ αυτό το σημείο αλλά και στις οικογένειές τους που σήκωσαν αυτό το βάρος. Από την άλλη μεριά, μπορεί ο άνθρωπος να προσπαθεί να ξεφύγει από την πτώση του δείκτη αλλά και από την καταστροφή του περιβάλλοντός του, που σηματοδοτούν τα θραύσματα της βάσης”.
Όσο για το τι χαρακτηριστικά πρέπει να διαθέτει η παρεμβατική τέχνη στον δημόσιο χώρο, ο Τάσος Νυφαδόπουλος εξηγεί ότι “η τέχνη οφείλει να είναι η συνισταμένη φωνή της κοινωνίας. Επομένως, βασικό χαρακτηριστικό της παρεμβατικής τέχνης στον δημόσιο χώρο είναι το έργο τέχνης να εκφράζει μεγαλύτερα κοινωνικά σύνολα και όχι τις προσωπικές απόψεις του εκάστοτε καλλιτέχνη. Μέσω της δημιουργίας έργων περιεχομένου και νοήματος ο καλλιτέχνης μπορεί να ανοίξει διάλογο με τους πολίτες, να ενεργοποιήσει τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους, να τους κάνει να αλληλεπιδράσουν. Η σχέση τού καλλιτέχνη, ως εκφραστή των εν γένει προβλημάτων και ανησυχιών της κοινωνίας με τους πολίτες, δεν πρέπει να είναι μονόδρομη, αλλά αμφίδρομη. Ο παρατηρητής δεν μένει παθητικός δέκτης, αλλά ενεργοποιείται. Η ενεργοποίηση των ανθρώπων πιστεύω είναι ένας βασικός στόχος της παρεμβατικής τέχνης” καταλήγει.
Στην ερώτηση εάν το γλυπτό προκάλεσε αντιδράσεις, ο Νυφαδόπουλος δεν διστάζει να πει πως το κοινό “θέλει να γίνονται έργα τέχνης που το εκφράζουν και μπορούν να ταυτιστούν μαζί του. Κάποιοι μάλιστα τοποθέτησαν λουλούδια και στεφάνια στη βάση του». Για το εάν η τέχνη μπορεί να παρέμβει στις πολιτικές και κοινωνικές δομές ο καλλιτέχνης εξηγεί ότι “Η τέχνη έχει τη δύναμη να προβληματίσει και να πυροδοτήσει νέες καταστάσεις. Ωστόσο, το θέμα σήμερα έγκειται στο να ξεπεράσουμε το μοντέλο της αστικής δημοκρατίας. Δηλαδή, ο κόσμος πιστεύει ότι με την ψήφο του ανά τετραετία κάνει το δημοκρατικό του καθήκον. Η σημερινή πραγματικότητα μπορεί να αλλάξει μόνο με αγώνες τόσο σε ατομικό όσο και συλλογικό επίπεδο».
Βασίλης Αλεξάνδρου: Η άμεση επέμβαση ενός καλλιτέχνη ξεφεύγει από τα μουσεία και βγαίνει στον δημόσιο χώρο
Ο νεαρός εικαστικός Βασίλης Αλεξάνδρου από τη Θεσσαλονίκη, διαθέτοντας, όπως λέει, το «σύνδρομο του ρακοσυλλέκτη», αναζητά συχνά στα σκουπίδια “θησαυρούς”, μέσα από πεταμένα αντικείμενα τα οποία και διασώζει από τη λήθη και την κατάληξη σε μια χωματερή. Με κατεύθυνση της τέχνης του την επανάχρηση αντικειμένων, διέσωσε και ένα καμένο πιάνο, που, κατεστραμμένο από πυρκαγιά σε μια κατάληψη, φυλασσόταν σε αποθήκη του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης, δημιουργώντας ένα γλυπτό κατά της βίας και του βανδαλισμού. “Το ίδιο το βίαιο γεγονός αντικατοπτρίζεται στη φθορά της ύλης του πιάνου που μετατρέπεται σε ένα αντι-μνημείο ακόμα και για την ιστορία του πανεπιστημίου”, επισημαίνει ο δημιουργός που πιστεύει πως “η πιο άμεση επέμβαση ενός καλλιτέχνη σε σχέση με το ευρύτερο κοινό ξεφεύγει από τους τοίχους των μουσείων και των γκαλερί και βγαίνει στον δημόσιο χώρο, όπου μπορούμε να επηρεάζουμε” επισημαίνει.
Ο ίδιος αυτοσυστήνεται ως ένας καλλιτέχνης που η δουλειά του έχει να κάνει με την επανάχρηση αντικειμένων που έχουν χάσει την χρηστικότητά τους και έχουν απορριφθεί από το κοινωνικό περιβάλλον, από παλιές καρέκλες, μαδέρια, απορρίμματα πόλης, έως καλώδια της ΔΕΗ που τα επαναφέρει ως έργα τέχνης. «Όταν ανακάλυψα στις αποθήκες του ΑΠΘ το καμένο πιάνο, δεν ήθελα να κάνω ένα ωραιοποιημένο έργο, για το οποίο δούλεψα μέσα από επουλωτικές και στατικές επεμβάσεις. Έτσι, δημιούργησα ένα μνημείο, ή μάλλον ένα αντι-μνημείο, κατά του βανδαλισμού, δουλεύοντας με κόλλες και ρητίνες, αναδεικνύοντας την καμένη του σάρκα, ακόμα και το λιωμένο μαντέμι. Έπλεξα ξανά τις σπασμένες χορδές σε μια δική μου σύνθεση στο κουφάρι του πιάνου. Το έκανα για να μην ξεχαστεί η ιστορία». Στο ερώτημα αν πιστεύει πως τέτοιου είδους τέχνη έχει αποτέλεσμα στο κοινό, ο Βασίλης Αλεξάνδρου απαντά πως «η πιο άμεση επέμβαση της τέχνης σε σχέση με το ευρύτερο κοινό το οποίο και επηρεάζει ξεφεύγει από τους τοίχους των μουσείων και των γκαλερί». Και όσον αφορά τον δημόσιο χώρο και τους νέους καλλιτέχνες, ο Βασίλης σημειώνει πως υπάρχει «έντονη ανάγκη να παρέμβει ο καλλιτέχνης στον δημόσιο χώρο, όσο και αν αυτός αποτελεί δυσκολότερη αφήγηση».
Μάνια Ζούση
Πηγή: Αυγή
