performans Εικαστικά Οι δημιουργοί γράφουν

Ελίζα Σόρογκα: Όταν οι περαστικοί σταματούν για να ακούσουν το ουρλιαχτό

«Όλα ξεκίνησαν στο Λονδίνο το 2014 όταν ψάχναμε χώρο να ξεκινήσουμε να πειραματιζόμαστε με διάφορες ιδέες μαζί με τη συνεργάτιδά μου B Hanusova από την Τσεχία. Ήμασταν απόφοιτες του Goldsmiths από το Theatre & Performance Department και ήμασταν έτοιμες να παράγουμε έργο. Όλοι οι χώροι ήταν πολύ ακριβοί και έτσι αποφασίσαμε να κάνουμε μια Site-Specific περφόρμανς βασισμένη στη σκηνογραφία που προσφέρει ο δημόσιος χώρος». Αυτά αφηγείται στο artplay.gr η Ελίζα Σόρογκα που κέρδισε πρόσφατα – μεταξύ 347 συμμετοχών- το πρώτο βραβείο στον διεθνή διαγωνισμό τέχνης Arte Laguna Art Prize στη Βενετία για την περφόρμανς της “Women in Agony”.

«Έτσι διαλέξαμε  τη London Bridge για να παρουσιάσουμε το Breakfast που είναι φτιαγμένο πάνω σε μια ρυθμική αντίθεση: η γρήγορη μετακίνηση των περαστικών που πάνε στις δουλειές τους με το αργό πρωινό που τρώμε πάνω στη νησίδα. Η περφόμανς αυτή έγινε viral στο Twitter και πολλά μέσα μεταξύ των οποίων το iTV μετέδωσαν το βίντεο online και τηλεοπτικά.

Breakfast in London Bridge (July 2014), Eliza Soroga & Barkosina Hanusova. Photo: Manolis Mavris.

Μετά το Breakfast αποφασίσαμε να κάνουμε την επόμενη δράση μας στην Oxford Circus ένα από τα μεγαλύτερα εμπορικά κέντρα της Ευρώπης. Μελετώντας τον χώρο και περνώντας πολλές ώρες περπατώντας με κλειστά μάτια ή πολύ αργά στο πεζοδρόμιο (τεχνικές ώστε να νιώσεις τον χώρο και να αφουγκραστείς τις ενεργητικές του ποιότητες) μου ήρθε η ιδέα με τις πολλές ίδιες γυναίκες. Βασικά το φαντάστηκα όλο να συμβαίνει μπροστά μου. Σε αυτή τη φάση η Barkosina έδινε άλλες ιδέες αλλά την είχα ερωτευτεί τόσο αυτή. Τότε λοιπόν αποφάσισα να συνεχίσω μόνη μου, δεδομένου ότι εκείνη δεν είχε τη διάθεση να περάσει από τα ‘40 κύματα’ μέχρι να υλοποιηθεί η ιδέα (συλλογή χρημάτων, κουστουμιών, αγγελία για περφόρμερς, άδεια από το δήμο, πολύ στρες κτλ).

Η πραγμάτωσή της ήταν μια πολύπλοκη διαδικασία. Αρχικά χρειαζόμουν χρήματα για τα κουστούμια. Η αρχική μου ιδέα ήταν να γίνει με 100 περφόρμερς έτσι ώστε η δράση να ξεχωρίσει μέσα στα πλήθη. Οι 100 έγιναν 50, οι 50, 26 και οι 26 τελικά 16. Έπρεπε να προσγειωθώ στην πραγματικότητα. Δημιούργησα ένα crowdfunding campaign όπου γνωστοί και φίλοι υποστήριξαν τη δράση.

Τα χρήματα ήταν ίσα-ίσα ώστε να αγοραστούν 16 κουστούμια και αξεσουάρ. Έβαλα αγγελία για να βρω περφόρμερς και κάμεραμαν. Έλαβα πάνω από 50 αιτήσεις για περφόρμερς και πάνω από 100 από κάμεραμαν μέσω σχετικών websites. Το budget δεν επαρκούσε, όσοι το έκαναν ήταν δωρεάν επειδή αγάπησαν την ιδέα.

Αγόρασα τα κουστούμια, νοίκιασα walkie-talkies ώστε να επικοινωνούν οι κάμεραμαν μεταξύ τους (8 σε σύνολο), αγόρασα την άδεια από τον δήμο του Westminster, πήρα γραπτή άδεια κινηματογράφησης από 20 μαγαζιά από τα οποία περνούσαν απ’έξω οι ‘Women in Agony’ και ασφάλισα τις περφόρμερ για τυχόν ατυχήματα. Οργάνωσα το κάθε τι μέχρι και την παραμικρή του λεπτομέρεια.

Εφόσον δεν μπορούσα να πληρώσω κανέναν ένιωσα άσχημα να τους φωνάξω για πρόβες γι’αυτό κάναμε μόνο μια βόλτα με τις περφόρμερ και τους καμεραμάν ξεχωριστά για να τους εξηγήσω την πορεία της παράστασης και τις ακριβείς θέσεις τους. Μαζί με τον φωτογράφο Antonio Pagano σκηνοθετήσαμε το βίντεο στο χάρτη.

Χτύπησα όλα τα κουδούνια των κτιρίων γύρω από το σημείο της δράσης για να βρω ένα μπαλκόνι ώστε να έχω μακρινά πλάνα της νησίδας. Τα περισσότερα κόστιζαν £200 την ώρα και το budget δεν το επέτρεπε. Με τα πολλά, βρήκα ένα γραφείο που ενθουσιάστηκε τόσο με την ιδέα που μου δώσανε τα κλειδιά τους για να μπούμε όλο το cast & crew δωρεάν. Τους ευχαριστώ πολύ.

Δεν θα ξεχάσω ποτέ τον ενθουσιασμό των περφόρμερ και το ότι όλες τους ανεξαιρέτως (45 σε αριθμό έως τώρα) υποστήριξαν το πρότζεκτ σαν να ήταν δικό τους. Στη Βενετία, ενώ είχα λήξει την πρόβα, οι περφόρμερ συνέχισαν στα Ιταλικά με δική τους πρωτοβουλία γιατί ήθελαν λένε να το κάνουν τέλειο! Τις παρατηρούσα με μεγάλη απορία και περιέργεια.

Όταν πήρα το βραβείο στη Βενετία ήρθαν πάνω μου 15 γυναίκες με φόρα και με έριξαν κάτω!

Με γοήτευσε η μαγική ενέργεια που προκύπτει από αυτή την παράσταση όταν μετά το ουρλιαχτό, το κοινό σταματά να μιλά και να κινείται και βρισκόμαστε περικυκλωμένοι από εκατοντάδες ανθρώπους στην ακινησία και τη σιωπή. Απόλυτη μαγεία.

Στο Λονδίνο, όταν παρουσιάστηκε σε ώρα αιχμής, εκατοντάδες περαστικοί, καταναλωτές και τουρίστες σταμάτησαν για να ακούσουν το ουρλιαχτό. Οι περισσότεροι έσπευσαν να το καταγράψουν με το smartphone τους.

Σχετικά με τα δρώμενα σε δημόσιους χώρους και τις αντιδράσεις των περαστικών έχω δημιουργήσει ένα καλλιτεχνικό κίνημα που λέγεται ‘Re-Inventing Public Spaces’ (Επανεφεύρεση των Δημόσιων Χώρων), ως ενεργός συνεχιστής των καταστασιακών (Situationist International).

Η περφόρμανς είναι σχεδιασμένη για τους τυχαίους περαστικούς που δεν ξέρουν τι είναι αυτό που βλέπουν. Είναι παρέλαση, είναι πορεία, είναι διαφήμιση, είναι τέχνη; Και στην τελική, γιατί να πρέπει να κατηγοριοποιηθεί; Είναι όλα και δεν είναι και τίποτα.

Aυτό είναι το ζητούμενο για μένα.

Με έκανε να γελάσω το ότι ένα περιπολικό στο Λονδίνο σταμάτησε και οι αστυνομικοί έβγαζαν selfies με τις ‘Women in Agony’. Rock n Roll.

Η ιδέα της διαμαρτυρίας είναι η αποτύπωση των γρήγορων ρυθμών του Λονδίνου, της αλλοτρίωσης που δημιουργεί η ζωή στην πόλη, ο καταναλωτισμός καθώς και το ότι ο καθένας, βυθισμένος στον ατομικισμό που προτάσσει ο Δυτικός πολιτισμός, προσπαθεί συνεχώς να ξεχωρίσει καταλήγοντας να γίνεται ίδιος.

Η επόμενή μου δουλειά θα είναι μια σύμπραξη με την Ταινιοθήκη της Ελλάδος και πρόκειται για ένα δίπτυχο ντοκιμαντέρ/ περφόρμανς με άξονα τη μεταφυσική της γυναικείας ύπαρξης ως φορέα μνήμης και παράδοσης.

Ένα πρωτόγνωρο και ανοίκειο κράμα παραδοσιακού και avant-garde.

Το ντοκιμαντέρ (παραγωγής Blonde Audiovisual Productions) κινηματογραφεί τρεις γυναίκες 70+ ετών που ζουν μόνες σε απομακρυσμένες άγριες περιοχές της Ελλάδας.

Το επόμενο πρότζεκτ στο δημόσιο χώρο σχεδιάζω να γίνει στο Canary Wharf στο Λονδίνο εκεί που είναι μαζεμένοι όλοι οι ουρανοξύστες με τα αμέτρητα γραφεία.

Αυτή τη στιγμή κάνουμε περιοδεία στην Αγγλία μια παράσταση Ιαπωνικού χορού Butoh με πολυφωνικό τραγούδι από την Ήπειρο. Είμαστε δύο περφόρμερ η Ρωξάνη Γαριφαλάκη και εγώ και ο Ιάπωνας μουσικός Takatsuna Mukai παίζει ζωντανά ηλεκτρονικό βιολί. Η παράσταση παντρεύει Ιαπωνικά και Ελληνικά παραδοσιακά και τελετουργικά στοιχεία.

Ο λόγος που στράφηκα στην περφόρμανς art είναι πως με ενδιέφερε πάντοτε η ζωντανή τέχνη λόγο της ενέργειας που δημιουργεί στον χώρο η ζωντανή ανθρώπινη παρουσία. Επίσης αγαπώ την παρατήρηση του ‘ακατέργαστου’ που προσφέρει απλόχερα η καθημερινή ζωή. Με ενδιαφέρει το πώς μπορεί να ταυτιστεί η τέχνη με την καθημερινή ζωή και να απορροφηθεί το ένα μέσα στο άλλο. Επίσης ο παράγοντας ‘τυχαιότητα’ παίζει σημαντικό ρόλο στην περφόρμανς και γι’αυτό φλερτάρει με την καθημερινή ζωή. Η καθημερινή ζωή υπόκειται στην ‘τυχαιόητα’ και αυτό για μένα αποτελεί από μόνο του ‘τέχνη’. 

Όπως ο ζωγράφος έχει τον λευκό καμβά και τα χρώματά του, έτσι κι’εγώ στην προκειμένη περίπτωση έχω την πόλη, τους περφόρμερ και τα κουστούμια»

Ελίζα Σόρογκα